بقایای موشک ایرانی در مناطق مرکزی اسرائيل
نویسنده: یوسف فدرمن
تاریخ: ۸ اکتبر ۲۰۲۴
منبع: اسوشیتدپرس
اسرائیل پس از حمله موشکی بزرگ ایران در هفته گذشته، وعده داده است که تلافی کند. اما چگونگی این واکنش با ریسک‌های زیادی همراه است و می‌تواند پیامدهای بزرگی برای دشمنان قدیمی، خاورمیانه و جهان داشته باشد.
انتخاب‌های اسرائیل از حملات نمادین به اهداف نظامی تا حملات سنگین به صنعت نفت حیاتی ایران یا برنامه هسته‌ای مخفی و به شدت محافظت‌شده آن متغیر است.
شدت و زمان‌بندی هرگونه حمله تلافی‌جویانه احتمالاً در صدر دستور کار جلسه‌ای برنامه‌ریزی‌شده در پنتاگون بین وزیر دفاع اسرائیل و همتای آمریکایی او قرار داشت. اما اواخر سه‌شنبه اعلام شد که این جلسه به‌طور ناگهانی به تعویق افتاده است.
در نشانه‌ای از احتمال وجود اختلاف نظر در مورد راهبرد مناسب، رئیس‌جمهور جو بایدن از اسرائیل خواسته است که به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله نکند و همچنین از هدف قرار دادن صنعت نفت آن خودداری کند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس با دو نخست‌وزیر سابق اسرائیل و سایر کارشناسان گفتگو کرده تا گزینه‌های اسرائیل را بررسی کند. به طور کلی، اجماع بر این است که اسرائیل باید واکنش نشان دهد، اما در مورد بهترین روش برای انجام این کار اختلاف‌نظرهای عمیقی وجود دارد.
اهود اولمرت، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، به آسوشیتدپرس گفت: «سؤال این نیست که آیا اسرائیل تلافی می‌کند یا پاسخ می‌دهد. سؤال این است که چگونه.»
چرا اسرائیل ایران را تهدید می‌کند؟
اسرائیل و ایران سال‌هاست که درگیر یک جنگ پنهانی تلخ هستند — عمدتاً از طریق نبردهای اسرائیل با گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت ایران در سراسر منطقه. همچنین اسرائیل به قتل دانشمندان هسته‌ای ایران و حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران مظنون است، اما به ندرت مسئولیت این اقدامات را بر عهده می‌گیرد.
درگیری‌های مستقیم نادر بوده‌اند. اما پس از حمله حماس به اسرائیل از نوار غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و شلیک موشک‌های حزب‌الله به اسرائیل، وضعیت تغییر کرد. هر دو گروه از حمایت ایران برخوردارند.
در آوریل، ایران پس از متهم کردن اسرائیل به قتل دو ژنرال ایرانی در یک مجتمع دیپلماتیک در سوریه، بیش از ۳۰۰ پهپاد و موشک به سمت اسرائیل شلیک کرد. تقریباً تمام این موشک‌ها یا دچار نقص فنی شدند یا رهگیری شدند و اسرائیل با حمله‌ای محدود پاسخ داد که نشان می‌داد نمی‌خواهد تنش‌ها بیشتر شود.
اما پس از حمله هفته گذشته ایران، اسرائیل نشان داد که پاسخ بعدی‌اش متفاوت خواهد بود.
ایران اعلام کرد که شلیک حداقل ۱۸۰ موشک بالستیک به‌عنوان انتقام‌جویی از حملات اسرائیل به متحدان نزدیک آن، حماس و حزب‌الله، از جمله ترور رهبر قدیمی این گروه‌ها بوده است. با اینکه موشک‌ها خسارات یا تلفات زیادی نداشتند، نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو گفت ایران «اشتباه بزرگی مرتکب شده و بهای آن را خواهد پرداخت.» اعضای ائتلاف تندرو او خواستار واکنش شدید شده‌اند.
اسرائیل چه گزینه‌هایی دارد؟
اسرائیل اهداف گسترده‌ای برای انتخاب دارد — از ساختمان‌های دولتی و پایگاه‌های نظامی ایران تا تأسیسات نفتی حساس و تأسیسات هسته‌ای به شدت محافظت‌شده که در اعماق زمین مخفی شده‌اند. اسرائیل ایران را به ساخت سلاح‌های هسته‌ای متهم می‌کند — اتهامی که ایران آن را رد می‌کند.
حمله به هر نقطه‌ای از ایران برای اسرائیل چالش لجستیکی بزرگی است. هواپیماهای جنگی باید بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر (حدود ۱۰۰۰ مایل) به سمت هدف خود پرواز کنند که نیاز به عملیات سوخت‌گیری پیچیده در هوا دارد و ممکن است از فراز آسمان‌های خصمانه عبور کنند. هرگونه حمله همچنین به معنای مقابله با سامانه‌های دفاع هوایی ساخت روسیه در ایران است.
یویل گوزانسکی، پژوهشگر ارشد در موسسه مطالعات امنیت ملی در تل‌آویو و مشاور سابق در امور ایران در شورای امنیت ملی اسرائیل گفت: «ایران ۱۵۰۰ یا ۱۶۰۰ کیلومتر دورتر از اسرائیل است و کشورهای دیگری در این میان وجود دارند — مانند اردن، عراق و عربستان سعودی. برخی دوست هستند و برخی دشمن.»
او افزود: «نمی‌خواهید دوستانتان را شرمنده کنید و نمی‌خواهید از سایر کشورها آتش خصمانه دریافت کنید.»
اولمرت که از ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ نخست‌وزیر بود، گفت که اسرائیل توانایی‌های لازم را برای مقابله با این چالش‌ها دارد. او گفت: «ما این قابلیت‌ها را داریم. مطمئن نیستم که افشای آن‌ها عاقلانه و مسئولانه باشد.»
حتی اگر اسرائیل توانایی‌های لازم را داشته باشد، ملاحظات دیپلماتیک نیز وجود دارد. حمله به بخش نفت، ستون فقرات اقتصاد ایران، یا برنامه هسته‌ای تقریباً قطعاً واکنش ایران را به دنبال خواهد داشت و خطر تشدید بیشتر را افزایش می‌دهد.
چنین حملاتی می‌تواند بازارهای جهانی نفت را متزلزل کند و اقتصاد آمریکا را در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری تحت تأثیر قرار دهد. همچنین خطر انتقام‌جویی ایران نه‌تنها علیه اسرائیل، بلکه علیه نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه یا کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را که با غرب همسو هستند، به دنبال دارد.
منحم مرهاوی، کارشناس ایران در دانشگاه عبری اورشلیم، گفت: «برخلاف لبنان و غزه، هر حمله اسرائیلی به ایران پیامدهای بین‌المللی و جهانی دارد.»
پس اسرائیل چگونه پاسخ خواهد داد؟
رهبران سابق اسرائیل در مورد مسیری که اسرائیل باید انتخاب کند اختلاف نظر دارند.
اولمرت گفت که حمله به اهداف نظامی متعدد در سراسر خاک گسترده ایران بیش از حد کافی برای ارسال پیام خواهد بود. او گفت: «هدف این است که نشان دهیم اسرائیل می‌تواند در هر زمان و هر کجا حمله کند.»
اولمرت گفت که حمله به بخش نفت ایران یک تشدید غیرضروری است که واکنش را دعوت می‌کند و حمله به برنامه هسته‌ای ارزش خطر را ندارد. او افزود: «تلاش برای حمله به برنامه هسته‌ای اشتباه خواهد بود.»
یائیر لاپید، نخست‌وزیر سابق، معتقد است اسرائیل باید به زیرساخت‌های صنعت نفت ایران حمله کند. لاپید گفت: «این دردناک‌ترین هدف برای رژیم ایران است.»
او افزود: «حمله موشکی ایران به اسرائیل باید با واکنشی قاطعانه پاسخ داده شود.»
نفتالی بنت، نخست‌وزیر سابق و شریک سابق لاپید در دولت، موضع حتی سخت‌تری دارد و می‌گوید اکنون زمان آن است که اسرائیل پروژه هسته‌ای ایران را بمباران کند.
بنت در ویدئویی گفت که ایران و متحدانش تضعیف شده‌اند و اسرائیل فرصت نادری دارد تا ضربه‌ای قاطع به رهبری، اقتصاد و برنامه هسته‌ای ایران وارد کند.
اولمرت، با این حال، امیدوار است که تدبیر حاکم شود و افزود: «باید سعی کنیم هوشمندانه عمل کنیم.»
ایران امروز