حمله بامداد ۵آبان ۱۴۰۳ اسراییل به جمهوری اسلامی ایران، اولین حمله نظامی مستقیم این کشور به ایران است که مسوولیت آن را به عهده گرفته است. ابعاد این حمله چه بوده و پیامدهای احتمالی آن چه خواهد بود؟
***
در ساعات اولیه بامداد ۵آبان، اسراییل دست به حملاتی علیه اهدافی در داخل ایران زد که شامل برخی مراکز نظامی و براساس بررسی‌های صورت گرفته، برخی از زیرساخت‌های استراتژیک جمهوری اسلامی بود.
چه اتفاقی افتاد است؟
ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران می‌گوید حملات در سه استان تهران، خوزستان و ایلام انجام شده، اما نه اسراییل و نه ایران، جزییاتی از آن ارائه نکردند. اسراییل اسم عملیات را «روزهای پاسخ» اعلام کرده و گفته عملیات نظامی آن در پاسخ به حمله موشکی اوایل مهر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به پایان رسیده است.
سرلشکر «محمدعلی جعفری»، فرمانده پیشین کل سپاه، قبل از انجام حمله اخیر گفته بود که اسراییل در بهار امسال هم با دو موشک به اهدافی نظامی در پایگاه شکاری اصفهان حمله کرده بود، اما اسراییل رسما مسوولیت آن را بر عهده نگرفت. ۸برخلاف رویه دولت اسراییل که عموما مسوولیت حملاتی از این دست را بر عهده نمی‌گیرد، این بار شکستن حریم هوایی ایران ازجمله پایتخت این کشور را رسما و علنا به‌عنوان ماموریت نیروی هوایی خود اعلام کرده است.
حمله به چه شکلی انجام شده است؟
درباره شیوه حمله، اسراییل توضیحی نداده است، هرچند که حساب‌های رسمی آن در شبکه‌های اجتماعی، تصاویری از خلبانان نیروی هوایی در زمان آماده شدن برای پرواز را به که شکلی چهره آن‌ها معلوم نباشد منتشر کرده و گفته چند زن خلبان در این عملیات شرکت داشتند.
براساس اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، جنگنده‌های اسراییلی وارد حریم هوایی ایران نشدند و از ۱۰۰ کیلومتری مرز ایران و از آسمان عراق به اهداف خود در خاک ایران حمله کردند. ستاد کل گفته آسمان عراق در اختیار ارتش آمریکا بوده و ایالات متحده را شریک حمله اسراییل خوانده است.
همچنین براساس این اطلاعیه، «تعدادی موشک دور بردِ هواپایه که دارای سر جنگی بسیار سبک در حدود یک پنجم کلاهک موشک‌های بالستیک ایرانی است، به‌سمت برخی از رادارهای مرزی در استان‌های ایلام، خوزستان و اطراف استان تهران پرتاب شده که در پی عملکرد به موقع پدافند هوایی کشور، خسارت محدود و کم‌اثری را وارد و چند سامانه راداری آسیب دیده که تعدادی بلافاصله ترمیم و برخی نیز در حال ترمیم هستند.»
به کجاها حمله شده است؟
براساس گزارش‌ها، به حدود ۲۰ هدف نظامی در ایران از سوی اسراییل حمله شده است. هدف از این حمله، ظاهرا تضعیف برخی از توانایی‌های ایران در برنامه موشکی، پهپادی و اتمی بوده است. اسراییل مدت‌هاست که برنامه‌های موشکی و پهپادی ایران را تهدیدی برای امنیت ملی خود تلقی می‌کند و این حمله نیز بخشی از سیاست جلوگیری از توسعه این توانمندی‌ها محسوب می‌شود.
براساس شواهد به دست آمده و اطلاعاتی که شهروندان در رسانه‌های اجتماعی منتشر کردند و بررسی تصاویر ماهواره‌ای، حملاتی به پایگاه‌های پدافندی ماهشهر در جنوب غربی ایران صورت گرفته که یکی از ماموریت های آن، حفاظت از تاسیسات نفتی و گازی کشور خصوصا در استان خوزستان است.
پادگان «قدیری» قلعه حسن‌خان در غرب تهران، دو پادگان «فلق» و «امام علی» در بیدگنه در نزدیکی فرودگاه امام خمینی در جاده قم، «شهرک صنعتی شمس‌آباد» در جنوب غربی تهران و شرکت «تایکو» که متخصص ابزار دقیق و راه‌اندازی خطوط تولید است و احتمالا به جز صنایع نفتی با صنایع نظامی ایران همکاری دارد، «پارچین»، محل برخی از طرح‌های اتمی ازجمله طرح «آماد» متعلق به «محسن فخری زاده»، مرد پشت پرده برنامه اتمی ایران که پیش‌از این کشته شده است، «مرکز اتمی طالقان» در نزدیکی سد جاجرود که براساس اسناد اتمی سرقت شده جمهوری اسلامی محل آزمایش سرجنگی بمب اتمی بوده و متعلق به وزارت دفاع است و مرکز پدافند هوایی کهریزک، ازجمله اهداف اسراییل بوده است. درباره ایلام تاکنون به‌صورت عمومی مشخص نیست که به چه هدفی حمله شده است.
چند نفر کشته شدند؟
ارتش ایران در ساعات اولیه صبح، ساعاتی پس از حمله اسراییل اعلام کرد که دو نظامی این کشور در بخش پدافندی در حملات اسراییل کشته شدند. برخی از منابع مطلع گفته بودند که تعداد نظامیان کشته شده بیشتر است.
ارتش ایران بعدازظهر روز ۵آبان اعلام کرد که تعداد نظامیان کشته شده به چهار تن رسیده که اسامی آن‌ها عبارت‌اند از «محمدمهدی شاهرخی»، «حمزه جهاندیده»، «سجاد منصوری»، و «مهدی نقوی.» همچنین گفته شده که وضعیت برخی از مجروحان ناپایدار است و ممکن است به تعداد کشته‌شدگان اضافه شود، اما نیروهای مسلح ایران اظهارنظری درباره مجروحان نکرده است.
واکنش اولیه ایران به این حمله چگونه بوده است؟
ایران در واکنش اولیه به این حمله، آن را محکوم کرده و اعلام کرده که حق پاسخگویی به این اقدامات را برای خود محفوظ می‌دارد، اما هیچ تهدیدی برای واکنش متقابل نشان نداده است. یک دیپلمات ایرانی به «ایران‌وایر» گفته است که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی برنامه‌ای برای انتقام در برابر این حملات ندارند.
«محمدرضا عارف»، معاون اول رییس‌جمهور ایران گفته این حمله بی‌پاسخ نمی‌ماند، اما به نظر می‌رسد که بیشتر یک اظهارنظر شخصی و با هدف تبلیغات داخلی باشد.
مقام‌های نظامی در این باره سکوت کردند. دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد در نیویورک خواستار تشکیل جلسه شورای امنیت شده، اما به نظر می‌رسد مقام‌های این کشور تلاش می‌کنند تا به شکلی از گسترش درگیری‌ها و دامن زدن به شرایطی که مجبور به پاسخ نظامی سومی به اسراییل شوند، جلوگیری کنند.
واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی چگونه بوده است؟
واکنش‌های بین‌المللی شامل ابراز نگرانی برخی کشورها از افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و تلاش برای ایجاد آرامش در منطقه بوده است. کشورهای عربی منطقه، ازجمله عربستان سعودی، مصر، قطر و عراق این حمله را محکوم کردند و روسیه و چین خواستار کاهش تنش شده‌اند، اما کلمه یا تعبیری بابت محکوم کردن حمله اسراییل به خاک ایران به‌کار نبرده‌اند.
این حمله چه پیامدهایی برای جمهوری اسلامی خواهد داشت؟
این حمله احتمالا بر راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران تاثیرگذار خواهد بود. ایران ممکن است به‌دنبال تقویت بیشتر برنامه‌های موشکی و پهپادی خود برود و همچنین در حوزه‌های سایبری و فناوری‌های پیشرفته به توسعه‌های جدیدی دست بزند.
علاوه‌بر این، این حمله به لزوم به‌روزرسانی تجهیزات دفاعی و ارتقای توانایی‌های اطلاعاتی و شناسایی تاکید دارد. درباره تغییر دکترین اتمی و تمایل به ساخت سلاح هسته‌ای که در هفته‌های اخیر برخی از سیاستمداران ایرانی به آن تمایل نشان داده بودند، هنوز علامتی از سوی حکومت دیده نمی شود.
«عباس عراقچی»، وزیر خارجه ایران، پیش از حمله اسراییل گفته بود که چنین سیاستی در ایران برای ساخت سلاح اتمی وجود ندارد.
چشم‌انداز منطقه‌ای در پی این حمله چیست؟
با‌توجه به واکنش‌های اولیه و عدم تمایل طرفین به گسترش درگیری، به نظر می‌رسد هر دو طرف به‌دنبال اجتناب از تشدید تنش‌ها هستند. با‌این‌حال، این حمله می‌تواند به تغییرات استراتژیک و امنیتی در منطقه منجر شود و ایران را به سوی تقویت روابط با هم‌پیمانان و ارتقای توان دفاعی خود سوق دهد.
طی کمتر از یک سال اخیر، جمهوری اسلامی ایران به دو قدرت اتمی منطقه، یعنی پاکستان و اسراییل حمله نظامی کرده و هر دو این دو کشورها هم به حمله ایران، پاسخ نظامی داده‌اند.
مهم‌ترین ویژگی حمله اسراییل به ایران چه بوده است؟
برای اولین بار، اسراییل مسوولیت یک رشته حمله نظامی به ایران را پس از تبلیغات فراوان درباره ابعاد وسیع این حمله پذیرفته است، اما جمهوری اسلامی ایران از انجام و پایان آن ابراز خرسندی می کند.
سه استان ایران و ازجمله نقاط مختلفی در تهران، پایتخت ایران، هدف حمله اسراییل بوده و تابو حمله مستقیم نظامی اسراییل به ایران شکسته شده، اما از آنجا که این حمله مطابق تبلیغات وسیع و با آثار خسارات گسترده نبوده، جمهوری اسلامی از نتایج کمتر از انتظار آن راضی است.
به نظر می‌رسد که اسراییل با این شیوه هم ضربات نظامی خود را وارد کرده، هم میزان آمادگی پدافند هوایی ایران را سنجیده و هم در صورت ورود به عمق خاک ایران، تمرینات نظامی خود را در شرایط واقعی به آزمایش گذاشته و از توانایی و ضعف‌های خود و ایران آگاه شده است.
خرسندی جمهوری اسلامی از این شرایط نشان می‌دهد که تبلیغات وسیع دولت اسراییل درباره ابعاد گسترده حمله که قبل از عملیات گفته می‌شد، چقدر توانسته باوجود وارد کردن خسارت نظامی به ایران، واکنش احتمالی نظامی جمهوری اسلامی را خنثی کند، به‌طوری که جمهوری اسلامی باوجود شکسته شدن حریم هوایی خود به دست اسراییل، احساس پیروزی هم داشته باشد.
ایران وایر