تأیید هفت هزار سالگی تهران
انجام آزمایش‌های سالیابی روی بعضی سفال‌های به دست آمده سابقه هفت هزار سال استقرار در محدوده شهری تهران را تأیید می‌کند.
٩ ماه پیش در رویدادی اتفاقی در میان حفاری‌های فاضلاب میدان محمدیه، اسکلت زنی کشف شد که گمانه‌زنی‌های اولیه از قدمت هفت هزار ساله آن حکایت داشت. سه ماه بعد نیز و در ادامه حفاری‌های باستان‌شناسی، یک اسکلت دیگر به‌علاوه مقداری آثار تاریخی به دست آمد.
حالا روز گذشته پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، در خبری اعلام کرد انجام آزمایش‌های سالیابی روی بعضی سفال‌های به دست آمده از این ناحیه سابقه هفت هزار سال استقرار در محدوده شهری تهران را تأیید می‌کند.
در روزهای بعد از انتشار خبر اولیه این کشف تعدادی از باستان شناسان به این موضوع واکنش نشان داده و آن را واکنش‌هایی احساساتی خواندند. احسان یغمایی، باستان‌شناس پیشکسوت یکی از آنها بود، او همان روزها در گفت‌وگویی با ایسنا اعلام کرد: «با پیدا کردن یک اسکلت نمی‌توان قدمت شهر تهران را به هفت هزار سال پیش نسبت داد».
تا پیش از این کشف، قدیمی‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی مربوط به استقرار در تهران در نهایت به سه‌هزار تا سه‌هزارو ٥٠٠ سال پیش بازمی‌گشت. از همین رو این کشف که قدمت سکونت در تهران را به دوبرابر مقدار پیشین رسانده است بحث‌برانگیز و پراهمیت شد.
یک روز پس از کشف دومین اسکلت در خیابان مولوی تهران، محمداسماعیل اسماعیلی جلودار، سرپرست گروه باستان‌شناسی، طرح پژوهش باستان‌شناسی در جنوب بازار تهران که این اسکلت‌ها را کشف کرده‌اند، در گفت‌وگویی با «شرق» اعلام کرد: «دومین اسکلتی که روز گذشته کشف شد کامل نیست و بقایای یک اسکلت است، ما همچنان در حال کاوش هستیم و هنوز برای تحلیل دقیق و جزئی ماجرا زود است، اما با این کشف می‌توان گفت دوره فرهنگی در تهران به هزاره پنجم پیش از میلاد برمی‌گردد، چراکه در کاوش جدید شواهد بیشتری دال بر اینکه تمدن فرهنگی‌ای با این قدمت در تهران وجود داشته، به دست آمده است». وی گفت: «اینکه می‌گوییم دوره فرهنگی، الزاما به معنای سابقه شهرنشینی یا تمدنی در تهران نیست، منظور این است که سابقه سکونت در محدوده شهری تهران به هزاره پنجم پیش از میلاد- هفت هزار سال پیش- می‌رسد، برهمین‌اساس باید گفت، با این کشف‌ها استقرار در این جغرافیا با این پیشینه اثبات شده است، اما اینکه این استقرار دائم یا فصلی بوده هنوز معلوم نیست».
حالا و بر اساس خبری که پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری منتشر کرده است؛ «نتایج آزمایش سالیابی «ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﺮارت» (ترمولومینسانس) که در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎﻟﯿﺎﺑﯽ ﺳﻔﺎل و آﺟﺮ استفاده می‌شود، روی تعدادی نمونه سفال حاصل از کاوش‌های خیابان مولوی سابقه استقرار در محدوده شهری تهران را در هفت‌هزار سال قبل تأیید کرد.
در رابطه با جزئیات همین خبر، اسماعیلی جلودار گفته است: «اسفند ماه سال ١٣٩٣تعدادی نمونه سفال حاصل از کاوش‌های مولوی برای تعیین قدمت به آزمایشگاه سالیابی ترمولومینسانس پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تحویل داده شد. آزمایش‌های انجام‌شده بر روی چهار نمونه سفالی توسط تیمی متشکل از پژوهشگران پژوهشکده حفاظت و مرمت به سرپرستی دکتر بحرالعلومی سابقه استقرار در محدوده شهری تهران را در هفت هزار سال قبل که توسط کاوشگران اعلام شده بود مورد تأیید قرار داد».
طبق گفته او آزمایش انجام‌شده بر روی دو نمونه از سفال‌های ترانشه یک که مربوط به تدفین اسکلت زن هفت‌هزارساله بود تاریخ ٢٨٠±٦٩٥٠ و ٣٠٠±٦٨٧٠ سال قبل را نشان داد. اسماعیلی با بیان اینکه دو نمونه دیگر مربوط به ترانشه‌های ٣و٦ تاریخ هزاره سوم پیش از میلاد یعنی پنج هزار سال قبل را نشان داد اظهار کرد: با این تاریخ وجود محوطه‌ای چند دوره‌ای در منطقه مولوی که پیش از این اعلام شده بود قطعیت یافت.
طبق اعلام کارشناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در آزمایش‌های ترمولیسانس ﻧﻤﻮﻧﻪها ﺑﺎ روش FINE GRAIN آﻣﺎدهﺳﺎزی و ﺑﺎ روش
ADDITIVE DOSE ﭘﺮﺗﻮدﻫﯽ و اﻧﺪازهﮔﯿﺮی می‌شوند. آﻣﺎدهﺳﺎزی و اﻧﺪازهﮔﯿﺮی و ﭘﺮﺗﻮدﻫﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ در زﯾﺮ ﻧﻮر ﻗﺮﻣﺰ اﻧﺠﺎم می‌گیرد ﺗﺎ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻧﻮر ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﺮ روی آن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮد. در واقع ﻟﻮﻣﯿﻨﺴﺎﻧﺲ، ﺳﺎﻃﻊﺷﺪن ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی ﻧﻮری از ﻣﻮاد (ﻣﺜﻼ ﮐﺎﻧﯽﻫﺎ، ﮔﺎزﻫﺎ و ﻏﯿﺮه)، در زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اتم‌ها از ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﺎ اﻧﺮژی ﮐﻤﺘﺮ ﯾﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ. ﻟﻮﻣﯿﻨﺴﺎﻧﺲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﻤﯽ ﻟﻮﻣﯿﻨﺴﺎﻧﺲ (ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ واکنش‌های ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ)، ﻓﺘﻮﻟﻮﻣﯿﻨﺴﺎﻧﺲ (ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺎﺑﺶ فتون‌ها)، اﻟﮑﺘﺮوﻟﻮﻣﯿﻨﺴﺎﻧﺲ (ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺎ اﻧﺮژی اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺜﻞ دﯾﻮدﻫﺎ)، ﺗﺮﻣﻮﻟﻮﻣﯿﻨﺴﺎﻧﺲ (ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﺮارت، ﻣﺜﻼ در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎﻟﯿﺎﺑﯽ ﺳﻔﺎل و آﺟﺮ) و اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ دﯾﮕﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی
ﻣﯽﺷﻮد. ﺳﻔﺎل، آﺟﺮ و ﮐﺎﺷﯽ از ﮐﺎﻧﯽﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮارﺗﺰ، ﻓﻠﺪﺳﭙﺎت‌ها و آﻟﻮمین‌ها ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮارﺗﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯽ و ﻧﺎراﺳﺘﯽﻫﺎ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻠﻮری ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺮژی ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی رادﯾﻮاﮐﺘﯿﻮ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺧﺎک اﻃﺮاف ﻧﻤﻮﻧﻪ را در ﺧﻮد ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪ. در ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺨﺖ ﺳﻔﺎل، ﮐﺎﺷﯽ و آﺟﺮ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺣﺮارت‌دﯾﺪن، ﻫﻤﻪ اﻧﺮژی ذﺧﯿﺮهﺷﺪه در آن از ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﺎﻧﯽﻫﺎ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد (ﺳﺎﻋﺖ ﺻﻔﺮ)، ﭘﺲ از ﺳﺮدﺷﺪن ﻧﻤﻮﻧﻪ روﻧﺪ ذﺧﯿﺮه اﻧﺮژی ﻣﺠﺪدا آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد. ﻣﺤﺪوده ﺳﺎﻟﯿﺎﺑﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺨﺶ ﺳﺎﻟﯿﺎﺑﯽ ﺗﺮﻣﻮﻟﻮﻣﯿﻨﺴﺎﻧﺲ ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻣﺮﻣﺖ آﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﯽ- ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ از ﺣﺪود ٥٠ ﺗﺎ ٢٠٠ ﻫﺰار ﺳﺎل اﺳﺖ.
سرپرست گروه باستان‌شناسی طرح پژوهش باستان‌شناسی در جنوب بازار تهران و استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود دراین‌باره با اعلام نگرانی از وضعیت موجود اسکلت و محوطه کاوش‌شده در مولوی به‌منظور حفاظت و نگهداری آن از دستگاه‌های اجرائی، به‌ویژه شهرداری تهران خواست برای حراست و حفاظت از دستاوردهای کاوش مولوی و نگهداری از آثار منحصربه‌فرد به‌دست‌آمده اهتمام داشته باشد و اقدامات عملی را به این منظور هرچه‌زودتر انجام دهند. او با اشاره به همکاری‌های ارزنده پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده باستان‌شناسی، پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی، معاونت پژوهشی دانشگاه تهران، شرکت فاضلاب تهران، اداره کل میراث فرهنگی تهران و کسبه منطقه مولوی با گروه کاوش، ادامه مطالعات را خواستار شد.
اسماعیلی جلودار پیش‌ازاین به «شرق» گفته بود کشف ابزارآلات سنگی شامل سنگ‌ساب، مشته و تراشه به‌همراه بقایایی از کف و سازه‌های حرارتی و در کنار آن تدفین انسان دوم، تأییدی بر وجود محوطه باستانی مدفون در نزدیکی چهارراه مولوی تهران است.
صدرا محقق: شرق
