در آستانه سال تحصیلی جدید، دانشگاه آزاد اسلامی بار دیگر با اعتراضات دانشجویان مواجه شده است. گزارش‌های متعدد، از افزایش سه تا پنج برابری شهریه در بسیاری از رشته‌ها حکایت دارد. جهش شهریه‌های ثابت و متغیر، دانشجویان و خانواده‌های آن‌ها را با شوک مالی مواجه کرده و بدهی‌های میلیونی، ادامه تحصیل را برای بسیاری غیرممکن کرده است.
جهش شهریه‌ها؛ از ادعای ۲۴درصد تا واقعیت پنج برابر
خبرگزاری «فارس»، وابسته به «سپاه پاسداران»، در گزارشی به نقل از یک دانشجو نوشته شهریه ثابت در برخی رشته‌های علوم انسانی از دو میلیون تومان در نیمسال گذشته، به ۱۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسیده است، افزایشی که دانشجویان آن را تا پنج برابر توصیف می‌کنند. این جهش ناگهانی که اغلب بدون اطلاع قبلی اعمال‌شده، دانشجویان را در زمان انتخاب واحد با بدهی‌های سنگین مواجه کرده است.
یکی از دانشجویان که دراین‌باره با «ایران‌وایر» گفت‌وگو کرده، می‌گوید: «دو روز قبل از انتخاب واحد، مثل همیشه شهریه ثابت و بخشی از شهریه متغیر که طبق روال هر ترم حدود چهار میلیون تومان می‌شد را در سایت دیدم. شب قبل انتخاب واحد برای دیدن لیست دروس و پرداخت شهریه وارد سایت شدم که با بدهی ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزارتومانی روبه‌رو شدم، اول فکر کردم سایت مشکل دارد و یا یک باگ در سیستم است. از هم‌کلاسی‌های دیگرم سوال کردم، آن‌ها هم دقیقا همین وضعیت را داشتند و ناگهان با افزایش شهریه تا این حد مواجه شدیم.»
این درحالی ست که «محمد قربانی‌گلشن‌آبادی»، سخنگو دانشگاه آزاد مدعی است که شهریه ثابت برای دانشجویان سنوات گذشته بدون تغییر مانده و تنها، شهریه متغیر ۲۴ تا ۳۶درصد افزایش‌یافته است.
عدم توانایی پرداخت شهریه و اجبار به ترک‌تحصیل موقت
دانشجو دیگری که با ایران‌وایر گفت‌وگو کرده، روایت تلخی را از فشار مالی، روانی و ترک‌تحصیل موقت و شاید همیشگی خود را بیان می‌کند: «ساعت ۷ صبح برای انتخاب واحد وارد سایت شدم، تمام تلاشم این بود با توجه به‌کندی اینترنت و قطعی‌های برق خارج از نوبت‌های اعلام‌شده، بتوانم در اول وقت انتخاب واحدم را انجام دهم. وقتی حداقل شهریه برای انتخاب واحد را دیدم، درجا خشکم زد. هر ترم چیزی بین سه میلیون و ۷۰۰ تا چهار میلیون تومان برای انتخاب واحد پرداخت می‌کردیم و مابقی را تا پایان‌ترم و تا قبل از امتحانات؛ اما حالا حداقل شهریه برای انتخاب واحد نزدیک به پانزده میلیون تومان بود.»
این دانشجو با ناراحتی عمیقی می‌گوید به‌دلیل عدم توانایی مالی خانواده برای پرداخت، مجبور به گرفتن یک‌ترم مرخصی شده و اضافه می‌کند با توجه به شرایط اقتصادی موجود، امکان پرداخت شهریه این ترم و ادامه تحصیل را ندارد: «هیچ‌گونه نمی‌توانیم این مبلغ را پرداخت کنیم و مجبورم فعلا مرخصی از تحصیل بگیرم. هرچند که می‌دانم پرداخت شهریه با این ارقام دیگر برای من و خانواده‌ام ممکن نیست، شاید مجبور شوم برای همیشه ترک‌تحصیل کنم. چطور این پول را تهیه کنیم، پدر من درآمد یک ماهش کمتر از کل شهریه این ترم من است. نمی‌توانم و نمی‌شود که از او بخواهم برای یک‌ترم تحصیل من این‌همه پول بدهد. این افزایش به‌قدری زیاد است که حتی اگر امکان قسط‌بندی آن‌هم وجود داشته باشد، ما از پس این هزینه برنمی‌آییم.»
روال دانشگاه آزاد در پرداخت شهریه‌ها به‌گونه‌ای است که تا قبل از صدور کارت ورود به جلسه برای امتحانات پایان‌ترم، باید تسویه کامل شهریه توسط دانشجو انجام شود، در غیر این صورت، از صدور کارت ورود به جلسه جلوگیری می‌شود و امکان حضور در امتحانات پایان‌ترم به فرد داده نمی‌شود. تمامی دانشجویانی که با ایران وایر گفت‌وگو کرده‌اند تاکید داشتند تا قبل از انتخاب واحد، هیچ اطلاع‌رسانی از طرف دانشگاه درباره افزایش شهریه‌ها انجام نشده بود و به همین دلیل، تعداد قابل‌توجهی از دانشجویان موفق به پرداخت شهریه و انتخاب واحد برای ترم جدید نشده‌اند.
براساس اطلاعات رسیده به ایران‌وایر، تعدادی از خانواده دانشجویان برای پرداخت حداقل شهریه جهت انتخاب واحد برای سال تحصیلی جدید، مجبور به قرض گرفتن و تلاش برای دریافت وام با بازپرداخت‌های سنگین شده‌اند.
اعتراض دانشجویان با نامه‌ای سرگشاده
«خبرنامه امیرکبیر»، رسانه جنبش دانشجویی ایران، با انتشار مطلبی در رسانه‌های اجتماعی خود، خبر از اعتراض دانشجویان دانشگاه آزاد به افزایش ناگهانی و چشمگیر شهریه‌ها داده است. جمعی از دانشجویان این دانشگاه در این نامه سرگشاده که خطاب به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و مسوولان دانشگاه آزاد تنظیم‌شده، هشدار داده‌اند که «تصمیمات اخیر می‌تواند موجب بدهکاری گسترده، تشدید فشارهای روحی و حتی ترک تحصیل شود.» در متن این نامه همچنان آمده است: «افزایش‌های شتاب‌زده شهریه پیامدهایی فراتر از مشکلات مالی دارد و بر کیفیت زندگی و تحصیل دانشجویان تاثیر گذاشته است؛ به گفته دانشجویان، بسیاری از آنان ناگزیر به پذیرش کارهای طاقت‌فرسا شده و آرامش و تمرکز علمی‌شان مختل شده است.»
همچنین در راستای ادامه‌دار بودن اعتراضات دانشجویی به این تصمیم، بر اساس ویدیو منتشرشده در کانال تلگرامی خبرنامه امیرکبیر، یکشنبه ۹شهریور۱۴۰۴، دانشجویان دانشگاه هنر و معماری پارس در اعتراض به افزایش ۵۳درصدی شهریه‌ها، تجمعی اعتراضی برگزار کردند.
سردبیر خبرنامه امیرکبیر در گفت‌وگویی با ایران‌وایر، با اشاره به اعتراضات در دانشگاه هنر پارس و دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: «شهریه‌های دانشگاه‌های آزاد، خصوصی و غیردولتی به‌طور میانگین بین ۳ تا ۵ برابر نسبت به مدت‌زمان مشابه سال قبل افزایش داشته است، اما این برای هر دانشگاه متغیر است. ضمن اینکه مثلا مسوولین دانشگاه آزاد، افزایش شهریه را به‌صورت پلکانی نسبت به ترم قبلی اعمال کردند و به همین خاطر مدعی هستند بین ۲۰ تا ۳۰درصد افزایش شهریه انجام‌شده است.» او با اشاره به افزایش بیش از ۳ برابری رشته‌های پزشکی دانشگاه آزاد می‌گوید: «این افزایش ناگهانی درواقع در موعد انتخاب واحد که زمان پرداخت شهریه‌ها است انجام‌شده. در سال‌های گذشته معمولا ۱۰ تا ۲۰درصد افزایش شهریه و اغلب هم به‌شکل سالانه اعمال می‌شد.»
سردبیر خبرنامه امیرکبیر همچنین با اشاره به وضعیت اقتصادی کشور، سایه هرروزه جنگ بر سر ایران و نبود آینده برای فارغ‌التحصیلان می‌گوید: «بسیاری از دانشجوها انصراف می‌دهند و در کشورهای اطراف ایران مثل ترکیه و قبرس پزشکی می‌خوانند؛ در یک محیط آرام‌تر. درحال‌حاضر هم تقاضا برای تحصیل در کشورهای ارزان‌تر مثل قبرس بیشتر شده است؛ که در این زمینه هم وزارت بهداشت مثلا مدارک فارغ‌التحصیلان خارج از کشور را دیگر قبول نمی‌کند.»
تکذیب دانشگاه و توجیه عدالت آموزشی
واکنش مقامات مسوول، ازجمله محمد قربانی‌گلشن‌آبادی، سخنگو دانشگاه آزاد نسبت به افزایش چند برابری شهریه ثابت، مثل رویه آشنای مقامات در جمهوری اسلامی، تکذیب واقعیات است. این مقام دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با رسانه‌های داخلی مدعی شده «دانشگاه آزاد، خود را موظف و مکلف به توسعه و توزیع عدالت آموزشی می‌داند»
قربانی‌گلشن‌آبادی در یک فرار روبه‌جلو برای توجیه افزایش ناگهانی شهریه دانشگاه‌های آزاد، مدعی شده است: «شهریه دانشگاه آزاد حتی از شهریه بسیاری از مجموعه‌های آموزشی در مراحل قبل از دانشگاه، ازجمله آموزش عمومی قبل از دیپلم هم، به‌مراتب پایین‌تر است.»
سخنگو دانشگاه آزاد در حالی به شهریه مدارس غیرانتفاعی و مقایسه آن با شهریه‌های دانشگاه آزاد بعد از افزایش اشاره می‌کند که دانشجویان در میانه تحصیل و عموما سال یا ترم پایانی تحصیل، امکان جابه‌جایی دانشگاه برخلاف دانش‌آموزان از مدارس غیرانتفاعی به دولتی را ندارند.
پیش‌ازاین، «حسین سیمایی صراف»، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در آذر۱۴۰۳ با اشاره به افزایش سه برابری شهریه دانشگاه آزاد مدعی شد «ما در جریان این افزایش نبودیم.» و افزایش شهریه‌ها از ۳۰ میلیون به ۱۰۰ میلیون را، «شوک» به خانواده‌ها توصیف کرده بود.
تهدید آینده تحصیلی و عدالت آموزشی
افزایش شهریه‌ها پیامدهای نگران‌کننده‌ای به‌همراه دارد. بسیاری از دانشجویان، به‌ویژه در رشته‌های پرهزینه مانند پزشکی، در تنگنای مالی قرارگرفته‌اند و خطر ترک‌تحصیل آن‌ها را تهدید می‌کند. این وضعیت، عدالت آموزشی را به خطر انداخته و دسترسی به تحصیلات عالی را برای قشرهای مختلف جامعه محدود کرده است. دانشجویان خواستار شفافیت در سیاست‌های مالی دانشگاه و بازنگری در این افزایش‌ها هستند، اما تاکنون مقامات رسمی به اعتراضات و نامه سرگشاده دانشجویان دراین‌باره پاسخی نداده‌اند.
ایران وایر
