سارا ابراهیم و هِدر شارپ
شغل,سرویس جهانی بی‌بی‌سی
یک ساعت پیش
موشک «نیو گلِن» متعلق به شرکت بلو اوریجین که مالکش جف بزوس میلیاردر آمریکایی است، روز پنجشنبه ۱۵ ژانویه (۲۷ دی) از فلوریدا در آمریکا پرتاب و برای اولین بار وارد مدار زمین شد.
با این حال، فرود تقویت کننده موشک - که برای فرود بر روی یک سکو در اقیانوس اطلس طراحی شده بود تا بتوان دوباره از آن استفاده کرد - با موفقیت انجام نشد.
نام این موشک، نیو گلن، از جان گلن، فضانورد آمریکایی گرفته شده است. این پرتاب روز دوشنبه به دلیل مشکل فنی به تعویق افتاده بود.
بزوس، موسس میلیاردر آمازون، می‌خواهد شرکتش به رقیب اسپیس ایکس ایلان ماسک تبدیل شود.
این پرتاب پس از مجموعه‌ای از موفقیت‌های شرکت اسپیس‌ایکس ایلان ماسک، از جمله یک رکورد جهانی در سال گذشته صورت می‌گیرد. این شرکت موفق شد بخشی از فضاپیمای عظیم استارشیپ را مستقیما به سکوی فرود بازگرداند.
این دو شرکت رقیب فضایی که متعلق به میلیاردرها هستند، بیش از ۲۰ سال پیش تأسیس شدند. اسپیس‌ایکس در سال‌های اخیر پیشتاز بوده است، اما حالا که پرتاب نیو گلن به خوبی انجام شده، فاصله دو رقیب تا چه حد کاهش خواهد یافت؟
اسپیس ایکس و بلو اوریجین چه دستاوردهایی داشته‌اند؟
اسپیس‌ایکس موشک «فالکون ۱» خود را در سال ۲۰۰۸ به مدار فرستاد و در سال ۲۰۱۲ برای اولین بار محموله‌ای را به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) تحویل داد. تاکنون این شرکت بیش از ۴۰۰ پرتاب با «فالکون ۹» انجام داده است که شامل انتقال ماهواره‌ها به فضا و ارسال خدمه و محموله به ایستگاه بین‌المللی فضایی بوده است.
بلو اوریجین هم تاکنون ۲۸ پرواز با موشک نیو شپرد انجام داده است – که ۹ مورد آن با سرنشین بوده – اما هیچ‌یک از این پروازها وارد مدار نشدند.
هر دو شرکت پیشگام در فرود کنترل‌شده و استفاده مجدد از بوسترهای موشکی بوده‌اند و راه را برای سفرهای فضایی با هزینه کمتر هموار کرده‌اند.
اسپیس‌ایکس دو فضاپیمای بزرگ‌تر را توسعه داده است: فالکون هِوی که عملیاتی است و همچنین بزرگ‌ترین و قدرتمندترین فضاپیمایی که تاکنون ساخته شده به نام استارشیپ. استارشیپ تاکنون شش پرواز آزمایشی داشته است – که برخی از آن‌ها با انفجارهای شدید همراه بوده‌اند.
در اکتبر ۲۰۲۴، اسپیس‌ایکس برای اولین بار در جهان موفق به اجرای «مانور چاپ‌استیک» شد. در این مانور، بخش پایینی استارشیپ به سکوی پرتاب بازگشت و با استفاده از دو بازوی مکانیکی عظیم در هوا به دام افتاد.
بلو اوریجین، نیو گلن را که بزرگ‌تر از فالکون هوی اما کوچک‌تر از استارشیپ است، طراحی کرده است.
بخش بوستر نیو گلن نیز برای استفاده مجدد طراحی شده است. پس از پرتاب، برنامه این بود که بوستر از بقیه موشک جدا شود و روی یک کشتی مخصوص به نام «جاکلین»، که بر اساس اسم مادر جف بزوس نام‌گذاری شده است، در اقیانوس اطلس فرود بیاید.
برنامه گردشگری فضایی بلو اوریجین تاکنون جوان‌ترین فضانورد – الیور دیمن ۱۸ ساله – و مسن‌ترین فضانورد – اد دوایت ۹۰ ساله – را تا مرز فضا برده است، به‌علاوه ویلیام شاتنر بازیگر در سریال علمی-تخیلی پیشتازان فضا و همچنین خود آقای بزوس هم به این سفر رفته‌اند.
دکتر جیل استوارت، کارشناس اخلاق و سیاست‌های اکتشافات فضایی در مدرسه اقتصاد لندن، می‌گوید: «نمی‌توان انکار کرد که اسپیس ایکس بسیار سریع‌تر پیشرفت کرده و موفقیت‌های بیشتری نسبت به بلواوریجین داشته است.»
او می‌افزاید: «اما در نهایت، دولت ایالات متحده علاقه‌مند به رقابت بین شرکت‌های متعدد است ... که باعث کارایی و نوآوری خواهد شد.»
چرا این میلیاردرها در فضا سرمایه‌گذاری می‌کنند؟
ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت‌های ایکس (توییتر سابق)، تسلا و اسپیس‌ایکس و ثروتمندترین فرد جهان است. او معتقد است که بشریت باید برای بقای خود «چندسیاره‌ای» شود و مدت‌هاست درباره چشم‌انداز خود برای ایجاد یک کلونی انسانی در مریخ صحبت کرده است.
او در سال ۲۰۱۶ اهداف خود را شرح داد و گفت: «بدون کسی با تعهد ایدئولوژیک واقعی، به نظر نمی‌رسید که ما در مسیری برای تبدیل شدن به یک تمدن فضایی قرار داشته باشیم.»
اول ژانویه مجله فوربس، جف بزوس بنیانگذار آمازون را به عنوان دومین فرد ثروتمند جهان نام‌گذاری کرد. آقای بزوس در سال ۲۰۲۱ از سمت خود به عنوان مدیرعاملی آمازون استعفا کرد تا بیشتر روی بلو اوریجین تمرکز کند.
او قبلاً گفته بود که هدفش این است که «راهی به فضا بسازد تا فرزندان ما و نسل‌های آینده بتوانند آینده را بسازند.» آقای بزوس افزود: «ما باید این کار را انجام دهیم تا مشکلات روی زمین را حل کنیم.»
بلو اوریجین می‌گوید که این شرکت «با چشم‌انداز زندگی و کار میلیون‌ها نفر در فضا به نفع زمین» تاسیس شده است.
اما این رقابت فضایی میلیاردرها از سوی برخی منتقدان، به‌عنوان اتلاف پولی که می‌تواند برای مشکلاتی مانند تغییرات اقلیمی و واکسیناسیون استفاده شود، مورد انتقاد قرار گرفته است.
بیل گیتس، بنیانگذار مایکروسافت، که بخش زیادی از عمر خود را به‌عنوان ثروتمندترین فرد جهان گذرانده است، در سال ۲۰۲۳ به بی‌بی‌سی گفت: «رفتن به مریخ در واقع بسیار گران است. شما می‌توانید واکسن سرخک بخرید و با هزار دلار جان یک انسان را نجات دهید.» او افزود: «چنین مسئله‌ای شما را به فکر وا می‌دارد… به مریخ نروید.»
پرتاب موفق نیو گلن چه معنایی دارد؟
دکتر دیمیتریوس استرویکوس، رئیس برنامه سیاست فضایی در مدرسه اقتصاد لندن، می‌گوید: پرتاب موفقیت‌آمیز نیو گلن یک «نقطه عطف بزرگ» برای بلو اوریجین است که «به طور بالقوه چشم‌انداز رقابتی صنعت فضایی را تغییر می‌دهد.»
او می‌افزاید: «در درازمدت، توانایی آن برای حمل تقریبا دو برابر بار در مقایسه با فالکون ۹ اسپیس‌ایکس، با هزینه‌های مشابه می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی سلطه اسپیس‌ایکس را به چالش بکشد».
اما دکتر استرویکوس می‌گوید که برتری آقای ماسک از طریق شبکه ماهواره‌های استارلینک اسپیس ایکس که اینترنت سریع را در سراسر جهان فراهم می‌کند، «فراتر از صرفا پرتاب موشک» است. او می‌گوید این موارد به شرکت «مزیت قابل توجهی در دسترسی تکنولوژیکی و اتصال جهانی» می‌دهد.
همچنین، یکی از نبردهای کلیدی ممکن است نه بر سر این که چه کسی می‌تواند بزرگ‌ترین موشک را پرتاب کند، بلکه بیشتر بر سر این باشد که چه کسی قراردادهای دولتی را به دست می‌آورد.
دکتر بلدین بوون، دانشیار حوزه سیاست‌های فضایی در دانشگاه دورهام، توضیح می‌دهد که «کاوش‌ها و سفرهای فضایی همچنان تحت سلطه دولتی قرار دارند» و «شرکت‌های خصوصی عمدتا برای به دست آوردن قراردادهای دولتی رقابت می‌کنند.»
ماسک و بزوس درباره یکدیگر چه نظری دارند؟
این دو میلیاردر سابقه طولانی در به چالش کشیدن یکدیگر به‌صورت عمومی دارند. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، بلو اوریجین از دولت فدرال به دلیل از دست دادن قرارداد دو میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلاری ناسا برای وسیله فرود بر ماه که به اسپیس‌ایکس ماسک واگذار شد، شکایت کرد.
بلو اوریجین در آن پرونده شکست خورد، اما بعدا قرارداد دیگری برای فرود بر ماه دریافت کرد.
پس از صدور حکم، ماسک تصویری از فیلم «قاضی درِد» ( شخصیت یک بازی ویدیویی) را در ایکس منتشر کرد که روی آن نوشته شده بود: «شما قضاوت شدید.» او همچنین شرکت بزوس را در ایکس «سو اوریجین» (اشاره به شکایت‌های پی‌درپی) نامید.
دکتر جیل استوارت می‌گوید احتمال دارد در آینده شکایت‌های بیشتری صورت بگیرد.
او می‌گوید: «افرادی مثل ایلان ماسک دوست دارند وانمود کنند که فضا مثل غرب وحشی است و می‌توانند هر کاری که بخواهند انجام دهند، اما در واقعیت، نگرانی‌های ایمنی و رویه‌های زیست‌محیطی بسیاری وجود دارند که باید برای پرتاب هر چیزی به فضا از آن‌ها عبور کنند. راه‌های زیادی وجود دارد که مسائل می‌توانند به موضوعات حقوقی تبدیل شوند.»
در ماه‌های اخیر، گمانه‌زنی‌هایی درباره معنای رابطه نزدیک ماسک و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، برای نقش شرکت‌های خصوصی در برنامه‌های فضایی ایالات متحده مطرح شده است.
بااین‌حال، جف بزوس به رویترز گفت که نگران نیست.
او گفت: «ایلان خیلی واضح گفته که این کار را برای منافع عمومی انجام می‌دهد و نه برای منافع شخصی خودش. و من او را از این جهت صادق می‌دانم.»
پیش از تلاش برای پرتاب موشک نیو گلن در روز دوشنبه، ماسک در پستی در ایکس برای بلو اوریجین «آرزوی موفقیت» کرد.
اما با ادامه تلاش بلو اوریجین برای رسیدن به موفقیت‌های اسپیس‌ایکس، ممکن است این لحن آشتی‌جویانه دوام نیاورد.
