مای ساتو، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، روز پنجشنبه ۳۰ اکتبر (۸ آبان ۱۴۰۴) در گزارشی به کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل (کمیته حقوق بشر) گفت مردم ایران قربانی دو جبهه‌اند: «از یک‌سو حملات نظامی خارجی و از سوی دیگر تشدید سرکوب داخلی از سوی حکومت خودشان.»
مای ساتو در گزارش خود اعلام کرد که اسرائیل احتمالاً در جریان عملیات نظامی خود در ماه ژوئن، قوانین بین‌المللی را نقض کرده است. هم‌زمان تهران پس از درگیری (جنگ ۱۲ روزه)، سرکوب را گسترش داد و صدها اعدام انجام داد و محدودیت‌های جدیدی بر مخالفت‌ها اعمال کرد.
این گزارش که توسط مای ساتو تهیه شده و تاریخ ۲۶ اوت را دارد، روز پنجشنبه به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه شد و تحولات از ژانویه تا ژوئیه ۲۰۲۵ را پوشش می‌دهد.(متن کامل گزارش در وبسایت سازمان ملل)
مای ساتو در این گزارش از «وخامت عمیقاً نگران‌کننده» وضعیت حقوق بشر سخن گفته و به بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه، تبعیض و دیگر اشکال خشونت دولتی اشاره کرده است.
حملات اسرائیل «اصول کلیدی» حقوق بین‌الملل را نقض کرد
در گزارش آمده است که حملات اسرائیل و ایالات متحده بین ۱۳ تا ۲۴ ژوئن به زیرساخت‌های نظامی، هسته‌ای و غیرنظامی ایران — از جمله زندان اوین در تهران — حدود ۱۱۰۰ کشته، از جمله ۱۰۲ زن و ۴۵ کودک، و بیش از ۵۶۰۰ مجروح بر جای گذاشت.
گزارش افزود که منابع غیردولتی تخمین زده‌اند بین ۴۰ تا ۶۰ درصد کشته‌شدگان غیرنظامی بوده‌اند.
«اسرائیل بیش از ۲۱۰ مرکز تجاری، ۱۶ مرکز آموزشی، ۱۷ تأسیسات انرژی، نزدیک به ۱۰ هزار واحد مسکونی و ۲۳ مرکز درمانی، از جمله بیمارستان‌هایی در کرمانشاه و تهران را هدف قرار داد»، گزارش تأکید کرد.
مای ساتو گفت: «به نظر می‌رسد اصول بنیادین حقوق بشردوستانه بین‌المللی نقض شده باشد، از جمله لزوم تمایز بین نظامیان و غیرنظامیان، رعایت تناسب در اقدامات نظامی و به حداقل رساندن آسیب‌های پیش‌بینی‌شده به غیرنظامیان و زیرساخت‌های غیرنظامی».
وی ترور ۱۴ دانشمند هسته‌ای توسط اسرائیل را «کشتن غیرقانونی» توصیف کرد.
حملاتی که اسرائیل و ایالات متحده آن را ضربه‌ای کلیدی به دشمن منطقه‌ای خود و موهبتی برای امنیت بین‌المللی توصیف کردند، توسط وی محکوم شد.
«گزارشگر ویژه تأکید می‌کند که حملات مسلحانه به تأسیسات هسته‌ای هرگز نباید رخ دهد، زیرا ممکن است مواد رادیواکتیو آزاد شود و پیامدهای فاجعه‌بار انسانی و زیست‌محیطی به همراه داشته باشد».
این حملات باعث شد مجلس ایران همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را تعلیق کند و قوانینی برای گسترش جرایم جاسوسی و محدود کردن فعالیت خبرنگاران و گروه‌های مدنی تصویب کند.
افزایش «هشداردهنده» اعدام‌ها در ایران
ساتو گفت استفاده ایران از مجازات اعدام به سطوح «هشداردهنده» رسیده و به طور میانگین روزانه سه تا چهار اعدام انجام شده است.
بیش از ۷۰۰ نفر در دوره گزارش‌شده اعدام شدند، از جمله حداقل ۹۸ بلوچ، ۴۲ کرد و ۸ عرب، همراه با افزایش اعدام اتباع افغان.
نیمی از اعدام‌ها به جرایم مرتبط با مواد مخدر مربوط بود، پس از آن قتل و اتهامات «امنیتی»، از جمله جاسوسی برای اسرائیل.
ساتو گفت اعدام‌ها با «نقض رویه‌های قضایی» انجام شده و مقامات تنها ۸ درصد موارد را علنی کرده‌اند و اکثر آنها بدون اعلام باقی مانده است.
شکنجه، قطع عضو و بدرفتاری در زندان
گزارش به مواردی از شکنجه، خشونت جنسی و محرومیت از مراقبت‌های پزشکی در بازداشت اشاره کرد. در آن به قطع چهار انگشت هر دست سه مرد به نام‌های هادی رستمی، مهدی شرفیان و مهدی شهیوند که به اتهام سرقت محکوم شده بودند، در زندان مرکزی ارومیه در ماه ژوئیه، به عنوان «مثله کردن مورد تأیید دولت» اشاره شده است.
پس از حملات اسرائیل به زندان اوین در ۲۳ ژوئن که حدود ۸۰ کشته بر جای گذاشت، زندانیان به مراکز شلوغ و غیربهداشتی منتقل شدند، گزارش افزود که سرنوشت چندین بازداشتی همچنان نامعلوم است.
سرکوب رسانه‌ها و فعالان مدنی
ساتو گفت مقامات در جریان تشدید تنش در ژوئن بیش از ۲۱ هزار نفر را بازداشت کردند، در آنچه وی «سرکوب گسترده فضای مدنی» توصیف کرد.
قوه قضائیه همچنین پیامک‌های هشداردهنده‌ای برای شهروندان ارسال کرد و تهدید به پیگرد قانونی کرد کسانی که با آنچه «صفحات رژیم صهیونیستی» در شبکه‌های اجتماعی نامید، تعامل کنند.
در گزارش آمده است که خبرنگاران ایران اینترنشنال و بی‌بی‌سی فارسی همچنان با تهدید به مرگ و آزار خانواده‌هایشان در داخل ایران مواجه هستند.
گروه حقوق بشری کرد «هنگاو» نیز بارها هدف «کمپین‌های تخریبی، تهدید، اتهامات حقوقی کذب، تلاش برای ربودن و تهدید به مرگ» قرار گرفته است.
تبعیض سیستماتیک علیه اقلیت‌ها
گزارش به تبعیض سیستماتیک علیه اقلیت‌های بهائی، کرد، بلوچ و عرب و همچنین پناهجویان افغان اشاره کرد، از جمله بازداشت‌های خودسرانه و اخراج جمعی بیش از ۱.۵ میلیون افغان در نیمه اول سال.
در آن گفته شده است که احیای قانون اجباری حجاب و اختیارات نظارتی جدید، آزادی‌ها را بیش از پیش محدود کرده است، در حالی که وکلا، فعالان و مدافعان حقوق زنان با زندان و محاکمات ناعادلانه روبرو هستند.
خشونت مرگبار فراتر از جنگ
ساتو گفت نقض حقوق بشر در ایران بسیار فراتر از درگیری ژوئن است و بخشی از الگویی گسترده‌تر از «خشونت مرگبار» طی سال‌هاست.
وی به عنوان شواهد به کشتارهای فراقضایی در مرزهای ایران، مرگ در بازداشت، فرهنگ مصونیت برای خشونت دولتی و قوانینی که سوءاستفاده جنسیتی را مجاز می‌دانند، اشاره کرد.
«نقض حق حیات به اشکال متعدد ظاهر می‌شود»، گزارش گفت و افزود که بین ۱۱ تا ۱۷ کولبر کرد در دوره گزارش‌شده کشته و تا ۲۲ نفر زخمی شدند.
حداقل ۷۱ سوخت‌بر یا «سوخت‌بر» نیز در استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران کشته و ۵۴ نفر زخمی شدند. انفجار مین‌های زمینی همچنان جان جوامع مرزی آسیب‌پذیر را می‌گیرد، افزود.
درخواست‌ها از دولت ایران و دولت‌های خارجی
ساتو از ایران خواست قوانین جرم‌انگاری بیان مسالمت‌آمیز را لغو کند، استفاده از شکنجه و اعترافات اجباری را متوقف کند و مرگ‌ها در بازداشت و کشتارهای مرزی را تحقیق کند.
وی گفت دولت‌های خارجی باید از تبعیدی‌های ایرانی، مدافعان حقوق بشر و خبرنگاران در برابر آزار فرامرزی محافظت کنند و از گروه‌های جامعه مدنی که نقض‌ها را مستند می‌کنند، حمایت کنند.
ساتو گفت: «دوره‌های پس از درگیری فرصت‌های حیاتی برای اتحاد ملی و التیام فراهم می‌کند. اما در جمهوری اسلامی ایران، پایان درگیری‌ها برای مردم گشایشی به همراه نداشته است».
