ایران برای دهه‌ها به آنچه منتقدان آن «دیپلماسی گروگان‌گیری» می‌نامند، متوسل شده است؛ سیاستی مبتنی بر بازداشت شهروندان خارجی و دوتابعیتی با هدف استفاده از آن‌ها در مبادله زندانیان یا آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده. اکنون، پس از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل و ایالات متحده، ایران بار دیگر آمریکایی‌ها را هدف قرار داده است.
بر اساس گزارش گروه‌های حقوق بشری، وکلا و سازمان غیردولتی «کمک به گروگان‌ها در سراسر جهان» (Hostage Aid Worldwide) که توسط گروگان‌های سابق تأسیس شده و با دوستان و خانواده‌های بازداشت‌شدگان کنونی در ارتباط است، دست‌کم چهار ایرانی-آمریکایی — دو مرد و دو زن — در بازداشت جمهوری اسلامی هستند.
به گفته این منابع، سه نفر از این افراد در زندان به‌سر می‌برند و یک نفر دیگر از خروج از کشور منع شده است.
این بازداشت‌ها احتمالاً فضای سیاسی پرتنش میان تهران و واشنگتن را پس از آن‌که ایالات متحده به حمله اسرائیل علیه ایران پیوست و سه سایت هسته‌ای ایران را در ماه ژوئن بمباران و به‌شدت تخریب کرد، تشدید خواهد کرد.
مذاکرات هسته‌ای ایران با واشنگتن از زمان جنگ ۱۲ روزه در ماه ژوئن، متوقف مانده است. با این حال، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، هفته گذشته در گفت‌وگویی با رسانه‌های داخلی گفت که او و نماینده ویژه آمریکا، استیو ویتکاف، به‌طور مستقیم از طریق پیامک با یکدیگر در ارتباط هستند.
رئیس‌جمهور ترامپ گفته است که بازداشت غیرقانونی شهروندان آمریکایی توسط دولت‌های خارجی را تحمل نخواهد کرد و آزادی آن‌ها از اولویت‌های اصلی دولت اوست. دفتر آقای ویتکاف در پاسخ به این سؤال که آیا موضوع بازداشت دوتابعیتی‌های آمریکایی در مکاتبات با عراقچی مطرح شده یا نه، پاسخی ارائه نکرد.
وزارت خارجه ایالات متحده اعلام کرده است که «گزارش‌های مربوط به بازداشت شهروندان آمریکایی در ایران را با دقت پیگیری می‌کند». این وزارتخانه در بیانیه‌ای در روز دوشنبه گفت: «به دلایل مربوط به حریم خصوصی، ایمنی، و ملاحظات عملیاتی، وارد جزئیات مباحثات داخلی یا دیپلماتیک خود درباره بازداشت‌شدگان آمریکایی نمی‌شویم.» در ادامه این بیانیه آمده است: «ما از ایران می‌خواهیم فوراً تمامی افراد بازداشت‌شده به‌طور ناعادلانه در ایران را آزاد کند.»
هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل از اظهار نظر درباره این بازداشت‌ها خودداری کرده است. وزارت اطلاعات ایران نیز در بیانیه‌ای در روز دوشنبه اعلام کرد که دست‌کم ۲۰ نفر را که به عنوان جاسوس یا عامل برای اسرائیل در شهرهای مختلف ایران فعالیت می‌کردند، بازداشت کرده است.
بر پایه گزارش گروه‌های حقوق بشری، هر چهار ایرانی-آمریکایی بازداشت‌شده پیشتر در ایالات متحده زندگی می‌کرده‌اند و برای دیدار با خانواده‌هایشان به ایران سفر کرده‌اند. خانواده‌های سه نفر از این افراد خواسته‌اند که نام آن‌ها منتشر نشود، زیرا بیم آن دارند که وضعیتشان وخیم‌تر شود.
دو نفر از این چهار نفر به گفته آژانس خبری فعالان حقوق بشر (هرانا) و گروه مستقل هنگاو (Hengaw) که هر دو در خارج از ایران مستقر هستند، بلافاصله پس از حملات اسرائیل به ایران در ماه ژوئن، توسط مأموران امنیتی بازداشت شده‌اند.
یکی از آن‌ها یک مرد ۷۰ ساله یهودی، پدر و پدربزرگ ساکن نیویورک است که در زمینه جواهرات فعالیت دارد. به گفته گروه‌های حقوق بشری و همکاران و دوستان این فرد، مأموران درباره سفر او به اسرائیل از وی بازجویی می‌کنند.
فرد دیگر، زنی اهل ایالت کالیفرنیاست که در زندان بدنام اوین نگهداری می‌شد. اما پس از حمله اسرائیل به زندان اوین در ماه ژوئن و تخلیه این زندان، محل نگهداری او اکنون نامشخص است. این اطلاعات به نقل از گروه‌های حقوق بشری و کایلی مور-گیلبرت، پژوهشگر استرالیایی-بریتانیایی که دو سال در ایران زندانی بود و در سال ۲۰۲۰ آزاد شد، منتشر شده است.
ایران همچنین یک زن دیگر ایرانی-آمریکایی را در بازداشت دارد که نخست در دسامبر ۲۰۲۴ زندانی شد و سپس از خروج از کشور منع گردید. به گفته وکیل او در ایالات متحده که نخواسته نامش فاش شود، وی اکنون از زندان آزاد شده اما گذرنامه‌های ایرانی و آمریکایی‌اش توقیف شده‌اند.
زن یادشده برای یک شرکت فناوری آمریکایی کار می‌کند و همچنین یک مؤسسه خیریه برای کودکان محروم در ایران اداره می‌کند. اما پس از جنگ اخیر، دستگاه قضایی ایران پرونده او را ارتقاء داده و به اتهام جاسوسی تحت پیگرد قرار داده است؛ اتهامی سنگین که به گفته وکیل او، می‌تواند مجازات‌های طولانی‌مدت زندان و حتی اعدام در پی داشته باشد.
دست‌کم یک شهروند ایرانی-آمریکایی دیگر به نام «رضا ولی‌زاده»، روزنامه‌نگار، نیز در ایران زندانی است. او پیشتر کارمند رادیو فردا، رسانه خبری فارسی‌زبان وابسته به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی بود که با بودجه وزارت خارجه آمریکا اداره می‌شود. رادیو فردا در بیانیه‌ای اعلام کرده است که او در اکتبر ۲۰۲۴، در حالی که برای دیدار خانواده‌اش به ایران سفر کرده بود، بازداشت شد. او به اتهام «همکاری با دولت متخاصم» به ۱۰ سال زندان محکوم شده است.
دو مقام ارشد ایرانی — که نخواستند نامشان فاش شود زیرا مجاز به اظهار نظر عمومی نبودند — تأیید کردند که ایران اخیراً دو شهروند دوتابعیتی آمریکایی را بازداشت کرده است: مرد ساکن نیویورک و زن اهل کالیفرنیا. آن‌ها گفتند که این بازداشت‌ها بخشی از سرکوب گسترده‌تری است که با هدف شناسایی شبکه‌ای از عوامل وابسته به اسرائیل و ایالات متحده انجام می‌شود.
این سرکوب در حالی صورت می‌گیرد که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، ایرانیان مقیم خارج را به بازگشت به کشور تشویق کرده است. او هفته گذشته گفت که با وزارتخانه‌های اطلاعات و دادگستری گفتگو خواهد کرد تا بازگشت این افراد را تسهیل کند، به گزارش رسانه‌های داخلی.
پزشکیان گفت: «باید چارچوبی ایجاد کنیم تا ایرانیان مقیم خارج بتوانند بدون ترس به کشور بازگردند.»
اما علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، هفته گذشته هشدار داد: «دولت ایران سابقه‌ای تاریک از سرکوب‌های داخلی پس از شکست‌های اطلاعاتی دارد و بازداشت شهروندان خارجی را به‌عنوان اهرمی حساب‌گرانه و ابزاری برای فشار به کار می‌گیرد. در زمانی که تهران و دولت ترامپ بر سر دیپلماسی هسته‌ای در تقابل شدید هستند، این بازداشت‌ها می‌توانند یک نقطه اختلاف جدی دیگر به اختلافات بیفزایند.»
وزارت خارجه ایالات متحده پس از پایان جنگ هشدار جدیدی صادر کرده و اعلام کرده است که آمریکایی‌ها «تحت هیچ شرایطی» نباید به ایران سفر کنند. این بیانیه که به زبان انگلیسی و فارسی منتشر شده، می‌گوید: «شهروندان آمریکایی، از جمله ایرانی-آمریکایی‌ها، به‌طور غیرقانونی بازداشت شده‌اند — در واقع گروگان گرفته شده‌اند — توسط دولت ایران برای ماه‌ها و سال‌ها. تهدید بازداشت امروز بیش از هر زمان دیگری جدی است.»
خبر بازداشت آمریکایی‌ها، جامعه ایرانی-آمریکایی را، از جمله کسانی که پیشتر در ایران زندانی شده‌اند، به‌شدت دچار شوک و اضطراب کرده است. بسیاری از آن‌ها نخستین نقطه تماس خانواده‌هایی هستند که خود را در میانه کابوس بازداشت یکی از عزیزانشان در ایران می‌بینند.
سیامک نمازی، تاجر ایرانی-آمریکایی که پیش از آزادی‌اش در چارچوب توافقی میان آمریکا و ایران در سال ۲۰۲۳، هشت سال در ایران زندانی بود، گفت که پس از جنگ با اسرائیل، شمار آمریکایی‌های بازداشت‌شده در ایران افزایش یافته است.
او گفت: «برخی پرونده‌ها علنی هستند؛ برخی دیگر همچنان پنهان باقی مانده‌اند، اغلب به‌دلیل توصیه‌های نادرستی که سکوت را امن‌تر می‌دانند.» آقای نمازی که اکنون عضو هیئت مدیره سازمان «کمک به گروگان‌ها در سراسر جهان» است، افزود: «تأمین آزادی این افراد باید به یکی از اولویت‌های اصلی ایالات متحده در هرگونه تعامل دیپلماتیک آینده با تهران تبدیل شود.»
در محافل یهودیان ایرانی مقیم نیویورک، خبر بازداشت یکی از اعضا به‌سرعت پخش شد و موجب نگرانی شدیدی شد. به گفته «اسکایلر تامپسون»، معاون مدیر سازمان هرانا (HRANA)، ایران پس از جنگ دست‌کم پنج یهودی ایرانی را بازداشت کرده و ۳۵ نفر دیگر را برای بازجویی احضار کرده است.
فرناز فصیحی / نیویورک تایمز / ۲ اوت ۲۰۲۵
