دارون عجم اوغلو، جیمز ای رابینسون و سایمون جانسون به صورت مشترک برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۲۴ شدند.
کمیته نوبل آکادمی سلطنتی علوم سوئد روز دوشنبه ۱۴ اکتبر با معرفی این سه نفر به عنوان برندگان سال اعلام کرد که این اقتصاددانان «اهمیت نهادهای اجتماعی را برای شکوفایی یک کشور» نشان داده‌اند.
عجم اوغلو و جیمز رابینسون دو اقتصاددانی هستند که در سال ۲۰۱۲ کتاب پرفروش «چرا ملتها شکست می‌خورند» را نوشتند و آن کتاب به زبان‌های مختلفی در دنیا ترجمه و به پژوهشی الهام بخش تبدیل شد. عجم اوغلو استاد دانشگاه ام آی تی و جیمز رابینسون هم در دانشگاه شیکاگو آمریکا تدریس می‌کند. سایمون جانسون هم مانند آقای عجم‌اوغلو در دانشگاه ام آی تی تدریس می‌کند.
یورونیوز فارسی ۲ سال قبل در بحبوحه جنبش «زن، زندگی، آزادی» گفتگوی مفصلی با آقای عجم‌اوغلو درباره آینده ایران و چشم‌انداز اعتراضات و توسعه در کشور انجام داده بود.
این استاد دانشگاه با معرفی جمهوری اسلامی به عنوان یک «حکومت درمانده» پیش‌بینی کرده بود که سالهای سختی در انتظار مردم ایران خواهد بود. او گفته بود که «دهه‌ها سرکوب و حضور حکومتی که نماینده واقعی مردم ایران نیست» زمینه را برای فساد بدتر و سرکوب وحشیانه‌تر فراهم کرده است.
با این حال برنده نوبل اقتصاد در سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی کرده بود که این «ویژگی اجتناب‌ناپذیر ایران نیست و می‌تواند تغییر کند.» عجم‌اوغلو البته گفته بود این روندی طولانی‌تر خواهد بود و نخستین گام هم برایش ایجاد و ساخت نهادهای بهتر است.
آقای عجم‌اوغلو همچنین با هشدار درباره اینکه مشکلات و بحران‌های پیش روی ایران جدی است، گفته بود که تصور حل معجزه آسای مشکلات بعد از فروپاشی احتمالی جمهوری اسلامی طی ۱ یا ۲ سال واقع‌بینانه نیست.
او همچنین با نظر گروهی که ایران را با حکومت آپارتاید آفریقای جنوبی مقایسه کرده و اعتقاد داشتند با تحریم گسترده در نهایت جمهوری اسلامی سقوط خواهد کرد، مخالف است. این استاد دانشگاه ام آی تی گفته بود که ایران برخلاف حکومت آفریقای جنوبی دوران آپارتاید وابسته به غرب نیست و در نتیجه پیگیری آن الگو برای سقوط جمهوری اسلامی جواب نمی‌دهد.
مشروح آن گفتگوی مفصل را می‌توانید اینجا بخوانید:
در بیانیه منتشر شده از سوی آکادمی نوبل آمده است: «جوامعی که در آنها حاکمیت به شکل ضعیفی اعمال می‌شود و نهادها مردم را استثمار می‌کنند امکان چندانی برای رشد یا تغییر بهتر وجود ندارد. تحقیقات برندگان جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۴ به ما کمک می‌کنند تا دلیل آن‌را بهتر درک کنیم.»
جیمز ای رابینسون و دارون عجم اوغلو در ادامه پژوهش‌های خود کتاب دیگری با عنوان «راه باریک آزادی» را نوشتند که آن پژوهش هم بسیار الهام بخش بود و مورد توجه قرار گرفت. آقای عجم اوغلو همچنین همراه با دیگر برنده نوبل اقتصاد ۲۰۲۴ یعنی سایمون جانسون کتاب دیگری با عنوان «نزاع هزار ساله ما بر سر فناوری و بهروزی» نوشت که در آن به این موضوع پرداخته که هرچند نوآوری‌ها می‌توانند به افزایش رفاه، ثروت و بهبود کیفیت انسان‌ها منجر شود اما در عین حال همین نوآوری‌ها می‌توانند نابرابری‌ها را تشدید کرده و مشاغل را از بین ببرند و محیط زیست را تخریب نمایند.
با معرفی برنده نوبل اقتصاد سال ۲۰۲۴ فصل جوایز امسال به پایان رسید تمامی برندگان نوبل در زمینه‌های پزشکی، فیزیک، شیمی، ادبیات و صلح معرفی شدند.
از دریافت کنندگان قبلی جایزه نوبل اقتصاد می توان به کلودیا گلدین، بن برنانکه، داگلاس دایموند، توماس پیکتی و فیلیپ دیبویگ اشاره کرد.
این پنجاه و ششمین جایزه نوبل اقتصاد است که به یک اقتصاددان تعلق می‌گیرد. نخستین بار در سال ۱۹۶۹ اعطای این جایزه راه‌اندازی شد و از آن زمان، هر سال به یک یا چند اقتصاددانی که در آن سال تئوری‌ها و تحقیقاتشان کارآمد و قابل توجه بوده، اهدا شده است.
این جایزه که به یاد آلفرد نوبل از سوی بانک مرکزی سوئد در حوزه علوم اقتصادی اعطا می‌شود معادل ۱۰ میلیون کرون سوئدی (۹۱۲.۴ هزار یورو) است.
این جایزه از سوی بانک مرکزی سوئد (Sveriges Riksbank) در سال ۱۹۶۸ و به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری شد که سپس به عنوان نوبل اقتصاد شهرت یافت و در واقع بخشی از جوایز پنجگانه نوبل که از سوی آلفرد نوبل پایه‌گذاری شده، نبوده است.
کلودیا گلدن به دلیل تلاش‌هایش «در گسترش درک جهان از نتایج بازار کار زنان» برنده جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۳ شده بود.
یورونیوز فارسی
