مسعود پزشکیان طی بازدید از قرارگاه خاتم‌الانبیاء گفت: «تهران به عنوان پایتخت کشور با مشکلاتی دست به گریبان است که هیچ راه‌حلی جز انتقال مرکزیت نداریم...» این نخستین بار نیست که مسئولان ایرانی تنها راه‌حل برای خروج از بن‌بست تهران را جابه‌‍جایی مرکزیت سیاسی و اقتصادی کشور می‌دانند.
روز شنبه ۱۷ شهریور، رئیس جمهوری اسلامی طی سخنانی که در کنار حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران ایراد کرد گفت: «توسعۀ کشور با ادامۀ روند فعلی امکان‌پذیر نیست؛ اینکه بخواهیم همچنان منابع اولیه را از جنوب کشور و دریا به مرکز بیاوریم و تبدیل به محصول کنیم و دوباره برای صادرات به جنوب بفرستیم، به شدت توان رقابت ما را مستهلک کرده و کاهش داده... چاره‌ای نداریم جز اینکه مرکزیت اقتصادی و سیاسی کشور را به جنوب و نزدیک دریا منتقل کنیم.»
او گفت: «کمبود آب، نشست زمین، آلودگی هوا و امثال آن با تداوم سیاست‌ها و اقداماتی که تا به حال اجرا شده‌اند، فقط تشدید شده... اما انتقال مرکزیت سیاسی و اقتصادی هم به این شکل که ما خودمان در تهران بنشینیم و به مردم بگوییم جابجا شوند، ممکن نیست، باید ابتدا خودمان برویم تا مردم هم دنبال ما بیایند.»
طرح این سخنان در قرارگاه سازندگی سپاه بی‌دلیل نیست. چهار سال قبل، مدیران قرارگاه خاتم‌الانبیاء با ارسال نامه‌ای به رئیس‌جمهوری حسن روحانی پیشنهاد داده بودند که کار انتقال پایتخت را به صورت «کلیدی» و صددرصد رایگان به عهده بگیرند. در آن زمان این فرض مطرح شد که سپاه قصد دارد به‌ازای اجرای «رایگان» طرح، ساختمان‌هایی را که در تهران تخلیه خواهد شد (وزارتخانه‌ها، ادارات دولتی...) تصاحب کند.
طرحی که هیچگاه جدی نشد
فرض انتقال پایتخت ایران از تهران به شهری دیگر چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن بارها مطرح شده است. در دوران جمهوری اسلامی، دست کم از سال ۱۳٩۲ این موضوع در سطح دولتی به بحث گذاشته شد. حتی در همان سال ٩۲، نمایندگان مجلس کلیات «طرح ساماندهی و انتقال پایتخت سیاسی و اداری» را بررسی کردند و کار به شورای نگهبان نیز کشیده شد اما بعداً به طور جدی ادامه نیافت.
در دهۀ ۱۳۶٠ نیز صحبت‌هایی به میان آمده بود که به دلیل شرایط جنگی کنار گذاشته شد. هرچند در هیچیک از این موارد، مطالعات جدی و یا موضوع نامزدی شهرهایی که بتوانند احیاناً بخشی از تمرکز سیاسی و اداری کشور را به خود جذب کنند مشاهده نشده اما برخی مسئولان، از جمله پیروز حناچی شهردار پیشین تهران و احمد وحیدی وزیر پیشین کشور، هزینۀ انتقال را بین ۷٠ تا ۱٠٠ میلیارد دلار حدس زده‌اند.
زمانی گفته می‌شد که پایتخت باید به شیراز یا اصفهان منتقل گردد. در زمان حسن روحانی حتی فرض انتقال به سمنان نیز در رسانه‌ها دیده و شنیده شد. اما انتقال پایتخت الزاماً به این معنا نیست که تمامی نهادهای سیاسی و اقتصادی و اداری یک‌مرتبه از تهران به شهری دیگر نقل مکان کنند. با توجه به تحول سریع ارتباطات، می‌توان پخش شدن تمرکز تهران را در چند شهر و استان مختلف در نظر گرفت.
همۀ اینها نیاز به پژوهش‌ها و مطالعات بسیار گسترده و طولانی دارد که تاکنون هیچیک از دولت‌ها برنامه‌ای جدی برای آن تدارک ندیده‌اند.
رادیو فرانسه
