مقامات ایرانی روز چهارشنبه را در استان تهران تعطیل عمومی اعلام کردند تا در مصرف برق و آب صرفه‌جویی شود و بخش عمده‌ای از پایتخت را برای مقابله با یکی از شدیدترین بحران‌های زیست‌محیطی ایران در دهه‌های اخیر متوقف کردند.
ایرانیان به اختلالات ناشی از آلودگی هوا، قطعی برق و کمبود گاز طبیعی عادت دارند، اما این اولین بار است که کل یک استان – که پایتخت کشور و بیش از ۱۴ میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده – به دلیل کمبود آب عملاً تعطیل شده است. این اقدام نشان‌دهنده تشدید چشمگیر بحرانی است که کارشناسان آن را نتیجه سال‌ها نارسایی می‌دانند.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، روز سه‌شنبه اظهار داشت: «تهران در حال تمام شدن آب است و اگر این وضعیت ادامه یابد، قادر به تأمین آب شهر نخواهیم بود.»
روز چهارشنبه به منظور صرفه‌جویی در منابع آب و برق و کاهش حضور مردم در محل کار، تعطیل عمومی اعلام شد. دفاتر دولتی نیز در این روز تعطیل بودند. این تعطیلی عمومی شامل حداقل ۱۰ استان دیگر در سراسر کشور نیز می‌شود.
مقامات از ساکنان تهران خواسته‌اند مصرف آب خود را حداقل ۲۰ درصد کاهش دهند و هشدار داده‌اند که در غیر این صورت، قطع برنامه‌ریزی‌شده آب به امری عادی تبدیل خواهد شد.
ایران در حال تحمل موج گرما با دماهای بی‌سابقه است که زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار داده و منابع را در سراسر منطقه تحت فشار قرار داده است.
پزشکیان پیش‌تر هشدار داده بود که بدون اقدامات قاطع برای مهار مصرف بیش از حد و کاهش فعالیت صنایع پرمصرف آب، خود شهر تهران ممکن است غیرقابل سکونت شود.
این هفته در شهر صحنه‌هایی از ناامیدی دیده شده است.
رضا، شهروند ۴۰ ساله ساکن مرکز تهران که روز یکشنبه به مدت ۲۰ ساعت بدون اطلاع قبلی با قطعی آب مواجه شده بود، گفت: «در خیابان‌ها افرادی را می‌بینید که کوزه‌های آب را به خانه‌های اقوامشان می‌برند تا فقط آب به دست بیاورند.» مقامات همچنین پیشنهاد کرده‌اند که ساکنان برای مقابله با کمبودهای آینده، تانکرهای آب خصوصی خریداری کنند.
این بحران نتیجه ترکیبی از خشکسالی طولانی‌مدت، تغییرات اقلیمی و دهه‌ها سوءمدیریت است. استفاده بیش از حد در بخش کشاورزی، که با کمبود سرمایه‌گذاری و کندی مدرنیزه کردن سیستم‌های آبیاری تشدید شده، فشار زیادی بر منابع آبی شکننده ایران وارد کرده است.
مقام‌های ایران می‌گویند سطح آب سدهای اطراف تهران به طور نگران‌کننده‌ای پایین است. طبق اعلام شرکت آب و فاضلاب استان تهران، مخزن سد امیرکبیر نسبت به سال گذشته ۵۸ درصد، سد لار ۳۴ درصد، سدهای لتیان و ماملو ۴۷ درصد و سد طالقان ۳۲ درصد کاهش یافته است. این سازمان اعلام کرد که میزان بارندگی امسال به پایین‌ترین سطح در شش دهه گذشته رسیده است.
دولت برنامه‌هایی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و صنعت به میزان ۴۵ میلیارد متر مکعب در سال تا سال ۲۰۳۲ اعلام کرده است. اما کارشناسان می‌گویند این امر نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است که با توجه به ادامه تحریم‌های آمریکا و انزوای ایران از بازارهای مالی جهانی و سرمایه خارجی، چالش‌برانگیز خواهد بود.
زمان‌بندی این تعطیلی باعث افزایش نگرانی عمومی شده است. تهران هنوز از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل در ماه گذشته، که طی آن پایتخت تحت حملات هوایی شدید قرار گرفت – حمله‌ای نادر به شهر که ساکنان را به شدت نگران کرده و نگرانی‌ها درباره اقتصاد و آینده کشور را تشدید کرده – به خود می‌لرزد.
با وجود برخورداری از دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی و ثروت عظیم نفتی، ایران از عدم تعادل مزمن در انرژی رنج می‌برد.
تأمین برق و گاز در طول سال ناپایدار است و اغلب برای اولویت دادن به مصرف خانگی، صنایع تعطیل می‌شوند. اکنون آب به یک نقطه فشار دیگر تبدیل شده است. زهرا، یک زن خانه‌دار، گفت: «می‌توان بدون برق یا حتی گاز زندگی کرد، اما بدون آب چطور می‌توان زندگی کرد؟»
هشدارها درباره کمبود آب در تابستان ماه‌ها پیش و پس از زمستانی غیرعادی خشک صادر شده بود. با این حال، مقامات نتوانستند اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام دهند یا الگوهای مصرف را به طور قابل‌توجهی تغییر دهند، که این امر اعتماد عمومی به توانایی دولت در پاسخ به این بحران را بیشتر تضعیف کرده است.
زهرا افزود: «بعد از جنگ با اسرائیل، مدام به خودم می‌گویم ‘حداقل جنگی در کار نیست’ و دیگر به بسیاری از مشکلات اهمیتی نمی‌دهم. اما قطعی آب شوخی نیست.»
نجمه بزرگمهر، تهران
فایننشال تایمز / ۲۳ ژوئیه ۲۰۲۵
