روزنامه بریتانیایی فایننشال تایمز - تایمز مالی - در مقاله‌ای به بررسی مساله یارانه بنزین در ایران و تبعات افزایش احتمالی قیمت آن پرداخته است.
به گزارش بی‌بی‌سی، این نشریه در گزارشی با عنوان «ایران درگیر پی‌آمدهای ناخواسته بنزین فوق‌العاده ارزان است» نوشته است که یارانه‌های سنگین دولتی در ایران به این معنی است که بهای بنزین «کسری از بهای آن در ایالات متحده یا بریتانیا» و در سطح بهای بنزین در کشورهای نفت‌خیزی مانند لیبی و ونزوئلاست.
در ادامه مقاله آمده است که نتیجه این قیمت‌گذاری، افزایش تقاضا بوده که همراه با ناکافی بودن ظرفیت پالایشگاه‌های داخلی، به شکاف بین عرضه و تقاضا منجر شده و دولت را مجبور کرده است از ذخایر استراتژیک استفاده کند و «برای اولین بار در یک دهه گذشته، به واردات بنزین روی آورد.»
به نوشته فایننشال تایمز، این مشکل «در شرایط دشواری برای ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور، و دولت تندرو او» رخ می‌دهد که در تلاش برای بهبود اقتصاد آسیب دیده از تحریم‌های آمریکا هستند.
این نشریه با اشاره به سالگرد کشته شدن مهسا امینی می‌نویسد: «رژیم همچنین از نحوه واکنش مردم به اولین سالگرد کشته شدن مهسا امینی» نگران است و می‌افزاید که درگذشت او در بازداشت پلیس، باعث چندین ماه تظاهرات گسترده در سراسر این کشور شد.
این روزنامه به نقل از مقامات دولتی ایران نوشته است که تقاضا برای فرآورده‌های نفتی از ماه مارس تا کنون یک پنجم افزایش یافته در حالیکه محدودیت ظرفیت پالایشگاهی مانع از تصفیه نفت کافی برای تامین این افزایش تقاضا شده است.
از آنجا که دولت مجبور است سوخت وارداتی را به بهای بالاتر خریداری کند و به بهای نازل به مصرف‌کننده داخلی بفروشد، زیان قابل توجهی را متحمل شده است.
فایننشال تایمز اظهارات محمدرضا میرتاج‌الدینی، نماینده مجلس، را یادآور شده که گفته است یارانه سوخت اکنون به سه برابر کل بودجه عمرانی رسیده اما «کسی جرأت نمی‌کند درباره افزایش قیمت بنزین صحبت کند.»
به گفته عفو بین‌الملل، افزایش بهای بنزین در شرایط کنونی خطر تکرار واکنش خشم‌آلود عمومی را به دنبال دارد که پس از آخرین افزایش بنزین در سال ۲۰۱۹ (آبان ۱۳۹۸) «به کشته شدن بیش از ۳۰۰ نفر در سرکوب خشونت‌آمیز اعتراضات خیابانی منجر شد.»
این نشریه به نقل از یک بازرگان ایرانی فعال در بخش پتروشیمی نوشته است که وضعیت پایین بودن بهای بنزین در ایران «پایدار نیست اما دولت جرات افزایش قیمت را ندارد.»
وی گفته است که با توجه به افزایش مصرف و نیاز به واردات، «اگر قیمت ها ثابت بماند، مدیریت تقاضا در دو سال آینده غیرممکن خواهد شد.»
این گزارش با یادآوری بهای کمتر سهمیه ماهیانه بنزین و قیمت دوبرابر برای مصرف مازاد بر این میزان، گفته است که برخی از رانندگان در هفته‌های اخیر با محدودیت‌هایی مواجه شده‌اند و به آنها گفته شده است در هر پمپ بنزین بیش از ۴۰ لیتر بنزین نزنند.
در ادامه این گزارش به نقل از علی زیار، سرپرست معاونت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران آمده است که مصرف از مارس ۲۰ درصد افزایش یافته و به ۱۲۴ میلیون لیتر در روز رسیده است، اما ظرفیت پالایش داخلی به ۱۰۷ میلیون لیتر محدود است.
وی برداشت از ذخایر استراتژیک را تایید کرده اما مقامات دولتی واردات فرآوردهای نفتی از خارج برای اولین بار ظرف حدود یک دهه گذشته را تایید نکرده‌اند.
با اینهمه، تحلیلگران بر این باورند که ایران اوایل سال جاری از کشورهای ساحلی دریای خزر و اخیرا از کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیا بنزین خریده اما با توجه به تحریم‌های ایالات متحده، این خریدها فاش نشده است تا مشکلی برای فروشندگان پیش نیاید.
در حالیکه دولت برای پرداخت هزینه واردات بنزین و تسریع در توسعه ظرفیت پالایشگاهی تحت فشار است، به نوشته فایننشال تایمز «برای آن دسته از ایرانیانی که سوخت ارزان را حق طبیعی خود می‌دانند زیرا کشورشان روی یکی از بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان قرار دارد، معضل دولت حل شدنی نیست.»
این نشریه اظهارات یک راننده ۳۲ ساله تاکسی در تهران در مورد مقایسه بهای بنزین در ایران و کشورهای دیگر را بازگو کرده که گفته است: «آیا حقوق ما بر اساس معیارهای بین‌المللی پرداخت می شود؟ من ماهیانه ۲۰۰ دلار درآمد دارم. چه کسی در دنیا چنین عایدی ناچیزی دارد؟»
احتمال افزایش قیمت بنزین: روزهای سخت در پیش است
پمپ بنزین‌ها علیرغم اینکه دولت ادعا کرده که قصد افزایش قیمت بنزین را ندارد، همچنان شلوغ است. اعلام دولت درباره محدودیت در سقف روزانه سوختگیری بنزین تاثیر روانی خود را گذاشته است. برای این شلوغی از منابع مختلفی علل متفاوتی عنوان می‌شود؛ ازجمله خرابی نازل جایگاه‌های سوخت، کاهش سهمیه پمپ بنزین‌ها و دیر رسیدن تانکر حمل سوخت، کاهش تولید پالایشگاه‌ها و...
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ کمبود بنزین در روزهای گذشته باعث تعطیلی برخی از جایگاه‌های سوخت شده است. حمیدرضا صالحی رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران درباره علت کمبود بنزین به سایت دیده‌بان ایران گفت: «اگر نگاهی به گذشته تولید و مصرف بنزین داشته باشیم ما تا یک مقطعی واردکننده بنزین بودیم. پس از تغییر سیاست‌ها، خودمان پالایشگاه ساختیم و خودکفا شدیم. با بازگشایی پالایشگاه خلیج فارس عمده ناترازی‌مان رفع شد و حتی در یک مقطعی در مسیر صادرات حرکت کردیم. پس از مدتی مصرف نامتعارف ما افزایش پیدا کرد ولی تولید یا سرمایه‌گذاری داخلی در این زمینه افزایش نداشت. حال این میزان ناترازی خودش را دارد بیشتر نشان می‌دهد.»
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در ادامه گفت: «علت این امر هم برمی‌گردد به اینکه استاندارهای خودروهای ما تابع استانداردهای روز نیست، ما موتورسیکلت‌های دوزمانه داریم که مصرف‌شان بیش از حد و در دنیا منسوخ شده، در حالی که الان موتورهای برقی آمده است یا واردات ماشین‌های هیبریدی و برقی ممنوع شد و نتوانست جایگزین ماشین‌های بنزینی شود. از طرف دیگر ارزان بودن قیمت بنزین و گازوئیل ما نسبت به قیمت جهانی، باعث افزایش قاچاق بنزین و گازوئیل شد. بدین معنا بخش قابل توجهی از تولید ما دارد قاچاق می‌شود و این مهم نمی‌تواند ناترازی ما نسبت به رشد مصرف را جبران کند. از این رو با کمبود سوخت مواجه می‌شویم و همین منجر می‌شود که حاکمیت برای اینکه آن مقدار بنزین مورد نیاز گروهی که در روز نیاز دارند را حفظ کند، به سهمیه بندی روی بیاورد.»
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران درباره امکان افزایش قیمت بنزین به دیده بان ایران گفت: «سال‌هاست که بحث بر سر واقعی شدن قیمت بنزین وجود دارد. اتفاقات ناگوار سال ۹۸ هم به دلیل افزایش قیمت بنزین بود. با توجه به افزایش مصرف بنزین، عدم بروز رسانی پالایشگاه ها به دلیل تحریم ها، فرسودگی ناوگان حمل و نقل و ضعف خودروسازان از سال ۹۲ باید هر سال نسبت به تورم، قیمت بنزین هم افزایش پیدا می‌کرد ولی دولت‌ها در فضای پوپولیسیتی قرار گرفتن و تن به انجام این کار ندادند. در نهایت در سال ۹۸ درحالی که مصرف بنزین افزایش پیدا کرد، تولید ناکافی بود و درآمدهای دولت هم کم شده بود و می‌خواست بودجه خود را جبران کند، قیمت بنزین را سه برابر کردند. این اقدام باعث آسیب اجتماعی و وضعیت نامناسب در جامعه شد. امسال هم ممکن است این اتفاق بیفتد.»
وی تاکید کرد: «واقعی شدن قیمت سوخت اگر تدریجی انجام می‌شد و از همان سال ۹۲ سالی ۱۰۰ یا ۲۰۰ تومان افزایش پیدا می‌کرد، در سال ۹۸ آن اتفاقات ناگوار رخ نمی‌داد. به نظر من اینکه از صورت مسئله فاصله بگیریم راهکار درستی برای آینده انرژی در کشور نیست.»
صالحی درخصوص گمانه‌زنی‌ها مبنی بر توقف فروش بنزین روسیه به ایران، گفت: «من اطلاع کافی در این خصوص ندارم ولی خودمان را باید برای روزهای بد آماده کنیم و آن روزها این است که همسایگان ممکن است منافع‌شان را جای دیگری دنبال کنند. به دلیل اینکه پالایشگاه های ما به بروزرسانی نشده و متاسفانه خودروسازی در کشور صنعت ناکارآمدی است؛ ما در تامین نیاز داخلی کشور با مشکلاتی روبرو شده و از سوی دیگر به دلیل ناکارآمدی صنعت خودرو ناتوان در تولید خودروی استاندارد و نوسازی ناوگان حمل و نقل در کشور هستیم. باید بتوانیم بدون اینکه نیازی به همسایگان داشته باشیم روی پای خودمان بایستیم تا در چنین مواقعی نیازمند دیگران نباشیم.»
