دهمين روز بهمن را جشن سده مي نامند و در توجيه اين نامگذاري روايات متفاوتي نقل مي شود:
1-معروفترين روايت كه فردوسي هم بر آن صحه گذاشته است ، پديد آمدن آتش است:
روزي هوشنگ با يكصد تن از ياران به كوه رفت. ماري عظيم الجثه به سوي او و يارانش رفت، هوشنگ سنگي به سوي مار پرتاب كرد. سنگ بر سنگ آمد و از برخورد آنها آتش پديد آمد و مار سوخت ، آنها پديد آمدن آتش را جشن گرفتند و آن را سده ناميدند. فردوسي در شاهنامه چنين سروده:
برآمد به سنگ گران سنگ خرد
هم آن و هم اين سنگ گرديد خرد
فروغي پديد آمد از هر دو سنگ
دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
جهاندار پيش جهان آفرين
نيايش همي كرد و خواند آفرين
كه او را فروغي چنين هديه داد
همين آتش آنگاه قبيله نهاد
2-از جشن سده تا نوروز 50 روز و 50 شب است كه روي هم صد مي شود.
3-از نظر نجومي نياكان ما در روزگار بسيار كهن ، سال را به دو فصل تقسيم مي كردند. تابستان كه هفت ماه به درازا مي كشيد ، از اول فروردين آغاز و در آخرين روز مهرماه پايان مي يافت. زمستان از ابتداي آبان ماه شروع مي شد و تا آخر اسفند طول مي كشيد و جشن سده را در صدمين روز از آغاز زمستان جشن مي گرفتند.
4-ايرانيان قديم صبح فرداي شب يلدا را روز تولد خورشيد مي دانستند و از آنجا در بين ايرانيان جشن گرفتن دهمين و چهلمين روز تولد رسم است جشن سده را نيز به عنوان چهلمين روز تولد خورشيد جشن مي گيرند.
5-چون كيومرث را يكصد فرزند آمد و ايشان به خورشيد رسيدند جشني برپا شد كه آن را سده ناميدند . برخي اين داستان را به حضرت آدم نسبت دادند.
6-چون جمع مشي و مشيانه و فرزندان آنها به صد رسيد آن واقعه را جشن گرفتند و آن را سده ناميدند.
7-يادگار پيروزي زوتهماسب بر افراسياب
سده جشني است كه به روايت تاريخ تا قبل از صفويان نه تنها بين مردم عادي بلكه ميان پادشاهان و حاكمان نيز برگذار مي شده است اما از آن زمان به بعد تنها به جمع كوچك زرتشتيان محدود شد. البته از ذكر اين نكته نبايد غافل ماند كه با توجه به اينكه نه در اوستا و نه در نوشته هاي پهلوي ذكري از نام اين جشن نشده است ، احتمالا اين جشن نوعي جشن بومي غيرديني محسوب ميشده است اما به هرحال ماندگاري سده در فرهنگ ايراني مرهون اقليت كوچك زرتشتي است. آنها با جمعيتي اندك، بسياري از آيين ها و رسوم ايراني(حتي اگر اين جشنها ارتباطي با دين زرتشتي هم نداشته اند) را از گزند روزگار برحذر داشته اند. از آن جا كه كرمان از قديم بيشترين تعداد زرتشتيان را در خود جاي داده است ، همه ساله باشكوه ترين جشن نيز در آنجا برگذار مي گردد
