بحران برق از بحران سایر انرژی‌ها پررنگ‌تر رخ‌نمایی می‌کند. اگرچه برخی از مسئولان در دولت سیزدهم و تعدادی از رسانه‌ها افزایش تولید برق در دولت سیزدهم را به‌عنوان دستاورد خبررسانی می‌کردند اما وضعیت برق‌رسانی به بخش تولید از ماجرای دیگری حکایت دارد.
با وجود آنکه از ابتدای فصل گرما برق صنایع طبق جدول اعلامی وزارت نیرو در هر استان دو روز در هفته قطع می‌شد اما روز شنبه در اقدامی کم‌سابقه و غیررسمی اداره برق خراسان رضوی به صنایع این استان اعلام کرد که به مدت دو هفته از ساعت ۷ صبح تا ۷ شب برق آنها را قطع می‌کند. به دنبال انتشار این خبر از سوی محمد بحرینیان از صنعتگران و فعالان قطعه‌سازی مشهد که در تماس با روزنامه «هم‌میهن» نیز عنوان کرده بود، حسن نوری‌زاده معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایرنا تاکید کرد مرجع هر نوع تصمیم‌گیری و ابلاغ آن برای فعالیت واحدهای صنعتی استانداری است پس خبر تعطیلی دوهفته‌ای واحدهای تولیدی استان صحت ندارد و تکذیب می‌شود.
او گفته بود: «کمیسیون انرژی خراسان رضوی ذیل معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری است اما از آن جهت که موضوع به واحدهای صنعتی مربوط می‌شد، خبر منتشرشده را پیگیری کردم، در نهایت مشخص شد که مرکز دیسپاچینگ برق مشهد با برخی از کارخانه‌ها تماس گرفته و این مطلب را عنوان کرده است. با این حال در انتقال پیام و اتخاذ و ابلاغ هر نوع تصمیم برای کارخانه‌ها به جز استانداری، هیچ مرکز دیگری در استان نمی‌تواند اقدام کند؛ مرجع تصمیم‌گیرنده استانداری است لذا ابلاغ این خبر از هر طریقی صحت ندارد.»
نوری‌زاده گفته که روال فعالیت یا برنامه مدیریت مصرف کارخانه‌ها در خراسان رضوی طبق روال قبل خواهد بود؛ سخنی که محمد بحرینیان در گفت‌وگویی که دیروز با خبرنگار هم‌میهن داشت تایید و عنوان کرد معاون استاندار خراسان رضوی به همکاران ما گفته، درست است که شرکت برق با صنایع تماس گرفته اما این کار را بدون اجازه استانداری انجام داده‌اند اما با اداره برق که تماس گرفتیم گفتند ممکن است برق از تهران قطع شود. بحرینیان تاکید کرد اداره برق به‌صورت تلفنی و شفاهی از قطعی برق خبر داده بود و متاسفانه به‌هیچ‌عنوان حاضر نشدند کتبی این موضوع را ابلاغ کنند.
او همچنین به خسارت‌های سنگینی که قطعی برق به شرکت‌های صنعتی و تولیدی می‌زنند اشاره کرد و گفت: «مثلاً چند روز پیش حدود یک ساعت بدون اطلاع قبلی برق قطع شد که باعث شد انکودرهای دستگاه‌های CNC که در شرایط تحریم مستعمل شده بسوزد و در حدود ۱۶۰ میلیون تومان به ما خسارت بزند.»
او همچنین در مورد بحران قطعی برق در سال‌های اخیر، گفت: «سال ۱۴۰۱برق در هفته ۶ ساعت قطع می‌شد، در سال ۱۴۰۲ به ۲۴ ساعت در هفته رسید و امسال نزدیک به دو ماه است که ۳۶ ساعت قطعی برق در هفته داریم. روز شنبه که با دوستان دیگر در استان‌های دیگر صحبت کردیم متوجه شدیم به صنایع استان اصفهان، تهران و آذربایجان شرقی اعلام قطعی دوهفته‌ای نشده است. من احتمال می‌دهم دلیل آن این باشد که بیشتر صنایع این سه استان دولتی و خصولتی هستند اما شرکت‌های استان خراسان رضوی بخش خصوصی محسوب می‌شوند.»
شرایط کمبود برق صدای صنایع را درآورده اما جالب است به گفته وزارت نیرو از سال ۱۴۰۰به این سو، ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار اشتراک برق در کل کشور اضافه شده؛ آن هم بدون اینکه برقی برای آن فراهم شود. بحرینیان معتقد است وزارت نیرو این کار را برای خرید محبوبیت کرده و فشاری که به استان خراسان رضوی آورده شده به این دلیل است که این استان ۳ هزار مگاوات برق اضافه دارد و آن را به تهران و اصفهان و تبریز می‌دهد چون در آن استان‌ها صنایع دولتی وجود دارد اما در استان خراسان رضوی بیش از ۹۵ درصد صنایع خصوصی هستند و فقط زورشان به آنها می‌رسد.»
در هر حال حتی اگر برق صنایع استان خراسان رضوی در این دو هفته تعطیل نشود همچنان قطعی ۳۶ ساعته در هفته گریبان‌گیر صاحبان صنایع در این استان و دیگر استان‌ها را گرفته است و به قول بحرینیان هیچ کس نیز پاسخگو نیست: «ساعات قطعی برق به صورتی است که نمی‌توانیم شیفت‌بندی ایجاد کنیم، یعنی می‌گویند از هفت عصر تا هفت صبح کار کنید که ۱۲ ساعت می‌شود که عملاً نمی‌توان شیفت‌بندی کرد، به علاوه اینکه باید به کارگر شب‌کاری پرداخت کرد. نکته دیگر اینکه اگر شرکت‌های خودروساز تعطیل نباشند و ما نتوانیم قطعه تولیدی را برای آنها بفرستیم پس باید جریمه پرداخت کنیم. در کنار آن حق بیمه و بهره بانکی را هم باید بپردازیم و حقوق و دستمزد کارگر هم سر جای خود باید پرداخت شود.» بحرینیان تاکید کرد: «در شرایطی با قطع برق به صنایع فشار وارد می‌شود که قطعه‌سازان در صورت عدم تحویل قطعه مورد نیاز خودروسازان از سوی خودروسازی‌ها جریمه می‌شوند و این جرایم به خسارت‌های دیگر صنایع اضافه می‌شود.»
این صنعتگر در خصوص برآورد خسارتی که در سال گذشته به دلیل قطعی برق به صنعت آنها وارد شد، عنوان کرد: «در حساب‌های ملی مشخص است، بانک مرکزی ایران ارزش افزوده را اعلام کرده بود که آن را به ۳۶۵ روز سال تقسیم کردیم؛ با احتساب ساعت‌های قطعی برق به این نتیجه رسیدیم که صنایع ایران ۵۷۰۰ میلیارد تومان هر روز زیان دارند. اگر ۳۶ ساعت قبل و ۱۲ ساعت قطعی برق در این دو هفته در روز را نیز محاسبه کنیم در حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان در هفته باید خسارت بدهیم که رقم بزرگی است.»
در هر صورت باید به این نکته نیز توجه داشت که اتفاقاتی مانند قطع برق برای صنایع و بخش خصوصی بحران‌زا است و هر اتفاقی ممکن است باعث اعتراض کارگران شود. براساس آنچه اتاق بازرگانی استان خراسان رضوی عنوان کرده، در کارخانه‌ها در سه ماه اخیر به دلیل کمبود برق حدود ۴۰ درصد ظرفیت خود را از دست داده‌اند و اگر قطعی دوهفته‌ای برق اجرایی شود ۱۰۰ درصد تولید خواهد خوابید.
بخش خصوصی تحمل این همه فشار را ندارد
شرایط سخت بی‌برقی و احتمال قطع بیشتر آن، برای صنایع دردسرهای زیادی ایجاد کرده است. استان خراسان رضوی از جمله استان‌هایی است که بیش از ۹۰ درصد صنایع آن به صورت خصوصی اداره می‌شود و بحث تامین برق برای آنان از این جهت مهم است که محصولات آنان نیاز کارخانه‌ها و صنایع دیگر است و در صورت توقف در کار آنها چندین صنعت دیگر نیز با مشکل مواجه می‌شوند.
محمدمهدی شکورزاده، رئیس هیئت‌مدیره انجمن قطعه‌سازان خراسان رضوی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این موضوع پرداخته و گفته بخش خصوصی تحمل این همه فشار را ندارد. او عنوان کرده مثلاً ما باید به خودروساز که منتظر قطعه است ثابت کنیم که برق را قطع کرده‌اند اما قطعا خودروساز منتظر ما نمی‌ماند.
* قطع برق در ماه‌های اخیر و احتمال تشدید دوهفته‌ای آن چه تاثیری بر روند کار صنایع داشته است؟
متاسفانه قطع برق در استان خراسان رضوی شرایط وخیمی برای صنعت پیش آورده و این در حالی است که هوا خنک‌تر شده و مصرف برق کاهش یافته است اما متاسفانه واحدهای تولیدی در استان را تحت فشار مضاعف قرار داده‌اند. بسیاری از واحدهای صنعتی خراسان رضوی بخش خصوصی هستند و با این قطعی برق و تعطیلی کمرشان شکسته است و چطور توقع دارند این دو هفته بی‌برقی اضافه را نیز تحمل کنند، مالیات و بیمه کارگر را نیز بدهند، نیروی کار را در کارخانه نگه دارند و به تعهدات بانکی خود هم عمل کنند؟ بخش خصوصی تحمل این همه فشار را ندارد و در حقیقت به جز تعطیلی یک‌ماهه فروردین، یک ماه کامل نیز در تابستان تعطیل شده‌اند پس چه زمانی می‌توان کار کرد؟
* در مورد این اتفاق و مشکلات با مسئولان و دیگر صنایع رایزنی کرده‌اید؟
همین رایزنی نیاز به یک توان مضاعف دارد؛ مثلاً باید خودروساز که منتظر قطعه است ثابت کنیم که چنین اتفاقاتی برای ما رخ داده و برق ما را قطع کرده‌اند، قطعاً خودروساز هم منتظر ما نمی‌ماند. یک مشکل ما پرداخت جریمه است، مشکل بعدی از دست دادن بازار است وقتی در استان خراسان رضوی برق قطع می‌شود خودروساز منتظر ما نمی‌شود و از جای دیگر قطعه خود را تامین می‌کند و به این صورت خیلی راحت چنین بازاری با این حجم از سرمایه‌گذاری و این تعداد کارگر و نیروی کار از استان خراسان رضوی حذف می‌شود و به استان دیگری می‌رود. درست است که همه در یک کشور زندگی می‌کنیم اما به‌هرحال واحدهای این استان نیز باید بتوانند تعهدات خود را انجام دهند و به‌خاطر بی‌کفایتی و عدم تصمیمات درست مدیران استان در حال از دست دادن بازار هستیم. البته گفته شده قطعی دوهفته‌ای برق قرار است در کل کشور باشد اما گویا به جز استان خراسان رضوی هیچ استان دیگری قطعی برق را قبول نکرده و به عقیده من شرکت برق استان ما ضعیف‌ترین شرکت در سطح ایران است و تابع نظراتی است که در تهران گرفته می‌شود.
روز جمعه نمایندگان کمیسیون صنایع مجلس در مشهد بودند و مسائل را با آنان مطرح کردیم و با انجمن‌ها نیز صحبت کردهم اما به یکباره روز شنبه ساعت ۹ و نیم صبح این مشکل ایجاد شده و گفتند دو هفته با قطعی برق مواجه هستید. جالب آنکه اعضای کمیسیون هم می‌گفتند خداروشکر هوا خنک شده و قطعی برق از بین می‌رود اما درست عکس آن در استان خراسان رضوی اتفاق افتاد. همه منتظر بودیم با کاهش هفت درجه‌ای هوا دو روز قطعی برق در هفته هم به پایان برسد و برنامه تولید را افزایش دهیم اما به ما اعلام شد که در استان چنین تصمیمی گرفته شده است. البته بنده شنیدم استانداری استان خراسان رضوی با این قطعی برق مخالفت کرده اما متاسفانه تا بخواهد به این موضوع رسیدگی و جلوی آن گرفته شود این دو هفته گذشته و قطع برق هم صورت گرفته است.
۴۰ درصد ظرفیت تولید استان از بین رفت
قطع برق صنایع، کار آنان را با مشکل مواجه کرده و خبر قطع دوهفته‌ای برق در استان خراسان رضوی فشار را بر صنعت این استان بیشتر کرده است اما محمد سهامیان‌مقدم عضو هیئت‌رئیسه انجمن مدیران صنایع استان خراسان رضوی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» عنوان کرد که در جلسه‌ای که روز گذشته(یکشنبه) با معاون اقتصادی استاندار خراسان رضوی داشته قرار بر این شده با شرکت برق رایزنی صورت بگیرد تا در صورت کمبود برق خاموشی‌ها به سمت برق منازل برود نه صنایع. او گفته ما یک ماه اخیر و قطعی ۳۶ ساعته در هفته را تحمل کردیم اما قطعی جدید صنایع را تا آستانه تعطیلی خواهد برد.
* معاون استانداری خراسان رضوی گفته از سوی آنان تماسی برای قطع دوهفته‌ای برق صنایع گرفته نشده است و توانیر این کار را کرده است، شما این وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
روز شنبه با حدود هزار کارخانه تماس گرفته شده و صدای آن موجود است که گفته‌اند باید مصرف برق را به مدت دو هفته بیش از ۹۰ درصد کاهش دهید در غیر این صورت به دلیل مشکلات شبکه، بی‌خبر برق قطع خواهد شد. آن‌طور که به من گفته شده این دستور نیز از طرف آقای رجبی‌مشهدی مدیرعامل توانیر از تهران صادر شده است در صورتی که طبق قانون حق ندارند برق صنایع را قطع کنند. با توجه به نحوه مدیریت ایشان، درخواست عزل آقای رجبی‌مشهدی را داریم. آقای نوری‌زاده، معاون اقتصادی استاندار خراسان رضوی گفته که در حال رایزنی با شرکت برق هستند تا در صورت کمبود، برق صنایع قطع نشود و خاموشی‌ها به سمت برق منازل برود. البته قطعی ۳۶ ساعته برق در هفته بر سر جای خود باقی است. دستور قطع برق از سوی توانیر در این دو هفته برای همه کشور بوده اما استان خراسان رضوی خیلی سریع آن را به صورت تلفنی و نه پیامک ابلاغ کرده است.
* افزایش قطعی برق چه مشکلاتی برای صنعت استان به وجود می‌آورد؟
از سال ۱۴۰۰ بحث ناترازی برق خیلی جدی و علنی شد و به قول معروف به نقطه جوش رسید و قطع برق صنایع آغاز شد. در ابتدا یک روز در هفته به صورت غیرمنظم قطع می‌شد که به مرور نظم پیدا کرد و بعد به هفته‌ای دو روز رسید. مشکلی که وجود داشت این بود که طبق ماده ۲۵ قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار، در صورت کمبود انرژی در کشور صنایع آخرین اولویت برای قطع برق هستند و در صورتی که بنا به دستور شورای امنیت ملی جان مردم در خطر باشد می‌توان انرژی صنایع را قطع کرد و باید خسارت آن پرداخت شود اما اکنون دقیقاً متضاد آن عمل می‌شود و اولویت قطع برق را روی صنایع گذاشته‌اند و ظاهراً تجاری‌ها و خانگی‌ها کلاً معاف هستند و هیچ خسارتی نیز داده نمی‌شود.
از ۱۵ تیر امسال سه اتفاق جدید رخ داده است، اول اینکه گفتند در هفته ۳۶ ساعت قطعی برق باشد که دو روز می‌شود و تقریباً در ۷۰ درصد استان‌های کشور اجرایی شد. به صنایع کشور اعلام کردند صنایع بالای ۲ مگاوات برق تنها ۲۰درصد می‌توانند فعالیت داشته باشند و زیر ۲ مگاوات برق هفته‌ای دو روز تعطیل کنند که نسبت به سال قبل یک روز افزایش پیدا کرده بود. ما هم گفتیم این یک ماه را تحمل می‌کنیم تا رسیدیم به هفته گذشته، اتفاقی که رخ داد این بود که بدون اطلاع قبلی در روزهای تعیین‌نشده برق را قطع می‌کردند و این رویه چند بار در کل کشور اتفاق افتاد. باید به این نکته توجه داشته باشید که اگر برق صنایع بدون اطلاع قطع شود آسیب‌های جدی به دستگاه‌ها وارد می‌شود و حتی خطر جانی برای کارگران دارد. اتفاقی که در این هفته افتاد این بود که شرکت توانیر به تمام صنایع کشور ابلاغ کرد از روز یکشنبه ۲۸ مرداد تا آخر هفته بعد از ۱۰ صبح تا ۱۰ شب تعطیل کنند و غیر از این ممکن است که برق بدون اطلاع قبلی قطع شود.
به‌هرحال صنعت ستون فقرات هر کشور است، رهبری هم در چهارده سال گذشته بر محور تولید و رونق آن تاکید دارند، اما آنچه بنده می‌بینم این است که آقایان در وزارت نیرو در دو سال اخیر کمر همت بسته‌اند تا صنعت کشور را متلاشی کنند.
* اگر قطعی دوهفته‌ای برق اجرایی شود چه خسارتی به استان و کشور می‌زند؟
بنده چهار سال است که موضوع برق را در استان خراسان رضوی پیگیری می‌کنم، بسیاری از شرکت‌های استان صادرات داشتند که با این وضع از برنامه صادراتی خود به شدت عقب افتادند و حتی بسیاری از قراردادهای صادراتی آنها در آستانه لغو قرار گرفته است. برخی از شرکت‌ها نیز تعهدات داخلی داشتند که در حال از دست دادن مشتریان خود هستند و دچار ضرر و زیان و جریمه شده‌اند. تعدادی از شرکت‌ها نیز نیروهای خود را از دست داده‌اند و در حال تعدیل نیرو هستند و برخی دیگر از شرکت‌ها و صنایع به دلیل قطع بی‌خبر برق با خرابی دستگاه‌ها مواجه شده‌اند. در سالی که قرار بر جهش تولید بوده تا الان حداقل ۴۰ درصد از ظرفیت تولیدمان را از دست داده‌ایم. ما برای اولین بار در کشور با دستور دادستانی استان بخشی از خاموشی را به اصناف منتقل کردیم که از ساعت ۱۳ تا ۱۷ تعطیل کنند، البته در ابتدا اصناف همکاری نکردند اما بالاخره شرایط مناسب شد و تا چند روز پیش نیز همه چیز طبق روال بود. باید وزارت نیرو و وزارت صمت قطعی برق را به سمت ادارات و خانه‌ها و تجاری‌ها ببرند و نباید جبران کمبود انرژی را به هیچ‌وجه به صنعت و کشاورزی تعمیم دهند.
* اینکه به صورت تلفنی و شفاهی موضوع قطع برق را اعلام می‌کنند سابقه داشته است؟
نه نداشته و فکر می‌کنم از ترس اینکه پیامک و نامه آنها پخش شود به این صورت و کاملاً غیررسمی ابلاغ کرده‌اند. اینگونه گفته‌اند که اگر در این روزها از برق استفاده کنید آن را قطع می‌کنند. سال گذشته نیز کلاً قطع نمی‌کردند بلکه اگر شرکتی پرمصرف بود یا برق آن مشترک خاص را قطع می‌کردند و یا اگر تعداد بیشتر می‌شد برق آن شهرک و شرکت‌ها را قطع می‌کردند.
علی ایوبی / روزنامه هم‌میهن
ایران امروز
