ابعاد سیاسی و دیپلماتیک حمله اخیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به سه کشور منطقه وارد مرحله تازه‌ای شده است. پاکستان به شکل سیاسی واکنش مستقیمی نشان داده و عراق در حال جلب نظر گروهی از کشورها و احتمال طرح شکایت به شورای امنیت سازمان ملل متحد است. اقدام سپاه پاسداران اصل حُسن هم‌جواری را به شکل بی‌سابقه‌ای نقض و ایران را وارد مرحله دیگری از تنش با همسایگان خود کرده که پیش از آن به این صورت وجود نداشته است.
***
ابعاد حقوقی حملات نظامی سپاه به سه کشور منطقه در این نوشتار بررسی شده اما با گذشت چند ساعت از این حمله، دولت‌هایی که حاکمیت ملی آن‌ها با این حملات نقض شده است، در حال نشان دادن واکنش‌های سیاسی و دیپلماتیک کم‌سابقه‌ای هستند.
پاکستان واکنش بسیار تندی به حملات موشکی سپاه پاسداران به داخل خاک این کشور نشان داده و ضمن فراخوانی سفیرش از تهران و جلوگیری از بازگشت سفیر جمهوری اسلامی به اسلام‌آباد، همه ملاقات‌های سطح بالای میان دو کشور را به حالت تعلیق درآورده است. اما به همین‌جا بسنده نکرده و گفته است حق خود را برای پاسخ‌گویی به حملات موشکی سپاه محفوظ می‌داند.
پاکستان در میان همسایگان ۱۵گانه آبی و خاکی ایران، وفادارترین دولت به ایران بوده و برخلاف دیگر همسایگان که سابقه قطع یا کاهش روابط با تهران دارند، هرگز روابط خود را با ایران کاهش نداده است. اما حملات موشکی سپاه به عمق خاک این کشور که بر اثر آن دو کودک کشته شدند، روابط ایران و پاکستان را در بدترین وضعیت خود از زمان تاسیس پاکستان قرار داده است.
در حال حاضر پاکستان روابط خود با جمهوری اسلامی را قطع نکرده اما با فراخوان سفیرش از تهران و ممانعت از بازگشت سفیر جمهوری اسلامی ایران به اسلام‌آباد، تعلیق مراودات مقام‌های ارشد دو کشور و اعلام آمادگی برای پاسخ متقابل، روابط را در پایین سطح قبل از قطع کامل آن تنزل داده است.
در موارد گذشته‌ای که با هند اختلافات مشابه داشته، پاکستان دست به استفاده از زور نظامی زده و بیانیه وزارت خارجه این کشور در مورد ایران هم به شکل غیرمستقیم، احتمال آن را مطرح کرده است.
در صورتی که اقدام سپاه منجر به گشودن آتش به سوی ایران از طرف پاکستان شود، می‌توان گفت که برای اولین بار پس از پایان جنگ با عراق در سال ۱۳۶۷، حاکمیت ملی ایران از سوی یکی از همسایگانش به دلیل رفتار سپاه مورد نقض قرار گرفته است.
هم‌زمان، عراق هم شلیک موشک‌های سپاه پاسداران به اربیل و کشتن تاجر کُرد و خانواده‌اش را محکوم کرده است. وزیر خارجه این کشور، جمهوری اسلامی را کشوری «منزوی» خوانده است که چون نمی‌تواند مستقیم اسراییل را هدف قرار دهد، به اربیل حمله می‌کند.
«اتحادیه عرب» شامل ۲۲ دولت عضو، از جمله سوریه، به درخواست عراق قرار است این حملات را محکوم کند.
رسانه‌های ترکیه هم با پوشش گسترده حملات جمهوری اسلامی به خاک سوریه، می‌گویند اگر سپاه به عراق، سوریه و پاکستان موشک شلیک کرده است، چرا در آینده ترکیه و جمهوری آذربایجان را هدف قرار ندهد؟
موشک‌پراکنی سپاه پاسداران و کنترل نظامی روابط خارجی ایران، خصوصا با همسایگان که بهبود آن یکی از شعارهای دولت کم‌توان «ابراهیم رئیسی» بود، شرایط خارجی کشور را که از پیش به دلیل بحران حل نشده اتمی، بحران مشروعیت داخلی و مساله گروه‌های شبه‌نظامی نیابتی در منطقه، آشفته و بی‌ثبات بود، به تزلزل کشانده است.
وزیر امور خارجه دولت «حسن روحانی» در ماه‌های اخیر فعالیت خود هشدار داده بود که «میدان در حال غلبه بر دیپلماسی است». حالا اقدامات نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در هدف قرار دادن سه کشور منطقه، در حال از بین بردن امکان حل و فصل اختلافات توسط سیاست‌مداران و کشاندن هر مساله‌ای به زمین نظامیان و دخالت دادن سپاه پاسداران در آن است.
هم‌زمان با اقدامات نظامی سپاه در منطقه، «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی از هدف قراردادن کشتی‌های مرتبط با اسراییل در دریای سرخ حمایت کرده و خواستار تداوم آن شده است؛ اقدامی که می‌تواند بیان‌گر علنی و تایید اظهارات ایالات متحده و بریتانیا درباره پشتیبانی تسلیحاتی و نظامی جمهوری اسلامی از شبه‌نظامیان «حوثی» در یمن باشد که شیعیانِ «زیدیِ» تحت حمایت ایران هستند.
در رفتار جمهوری اسلامی، تمایل به استفاده از زور نظامی برای حل اختلافات و مسایل به صورت پررنگ‌تری از سال‌های قبل دیده می‌شود و در برابر آن، دولت‌هایی در حال فاصله گرفتن از حکومت ایران هستند که پیش‌تر به سختی ممکن بود در این شرایط و مقابل جمهوری اسلامی قرار گیرند.
اعتماد شکننده میان جمهوری اسلامی و همسایگانش اکنون با حملات اخیر سپاه پاسداران ضعیف‌تر شده و حُسن هم‌جواری ترک برداشته است و انزوای حکومت با پیش کشیدن اقدام نظامی به عنوان اولین اولویت و راه حل، این کشور را در موقعیت زوال‌زده‌تری هم قرار خواهد داد.
به بیان دیگر، دوره‌ای تازه از تنش میان ایران و همسایگانش آغاز شده است که اثرات آن تا مدت‌های طولانی برقرار خواهند بود.
ایران وایر
