دالغا خاتین‌اوغلو / دویچه وله
روسیه با از دست دادن بازارهای غرب، رو به بازارهای سنتی ایران در شرق آورده و با ارائه تخفیف‌های چشمگیر، عرصه را بر کالاهای ایرانی تنگ کرده است. آمارهای گمرکی فروردین ایران امسال نشان می‌دهد که صادرات غیرنفتی کشور با افتی ۱۳ درصدی نسبت به ماه مشابه پارسال به ۳ میلیارد و ۶۴۵ میلیون دلار رسیده است.
آمارهای سه ماهه ابتدایی سال جاری میلادی گمرک چین نیز نشان می‌دهد وارداتش از ایران طی این دوره با افتی ۴۱ درصدی به ۲.۹ میلیارد دلار سقوط کرده است.
هند و ترکیه به عنوان شرکای اصلی ایران نیز در آمارهای تجاری سه ماه ابتدایی ۲۰۲۳ به ترتیب از افت ۶ درصدی و ۲۲ درصدی واردات از ایران خبر داده‌اند.
این در حالی است که واردات چین از روسیه در دور مشابه ۳۳ درصد اوج گرفته و واردات هند و ترکیه از روسیه نیز به ترتیب ۳۳۰ درصد و ۲.۵ درصد رشد کرده است.
بخش اعظمی از صادرات ایران مربوط به محصولات خام نفتی، پتروشیمی و معدنی است؛ کالاهایی که در روسیه نیز بعنوان اقلام اصلی صادرات محسوب می‌شود.
فروردین امسال امین ابراهیمی مدیرعامل فولاد خوزستان اعلام کرد که روسیه بازارهای فولاد ایران را به هم ریخته است.
او گفت روسیه در بازارهایی که طی چهار دهه به دست آورده بودیم، تخفیف چشمگیر قیمت فولاد ارائه داده و “سوار بازار شده” است.
آمارهای گمرکی ایران نشان می‌دهد که فروردین امسال تنها ۱۶۷ میلیون دلار صادرات فولاد و آهن انجام شده است.
انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نیز به تازگی گزارشی منتشر کرد که نشان می‌دهد صادرات فولاد کشور در سال گذشته خورشیدی ۷۰۰ هزار تن کاهش یافته است.
در این میان، انجمن جهانی فولاد در آخرین گزارش خود که مربوط به ماه مارس سال جاری است، برای اولین بار نام ایران را از لیست ۱۰ کشور بزرگ تولیدکننده فولاد جهان حذف کرد.
روسیه هنوز هم بعد از چین، هند، ژاپن، آمریکا، بزرگترین تولیدکننده فولاد جهان است و به رغم تحریم‌ها، در ماه مارس امسال نه تنها افت صادرات فولاد نداشته، بلکه ۰.۴ درصد نیز افزایش تولید داشته است.
نفت و پتروشیمی
آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد صادرات نفت ایران در ماه مارس نسبت به ماه فوریه افت کرده است.
داده‌های شرکت اطلاعات کالا، کپلر، که در اختیار بخش فارسی دویچه وله قرار گرفته، نشان می‌دهد متوسط بارگیری دریایی نفت ایران در ماه مارس ۶۵۰ هزار بشکه در روز بوده که تقریبا نصف حجم ماه قبل آن، فوریه، است.
در این میان خبرگزاری رویترز اخیرا گزارش داد که ایران برای حفظ بازارهای نفتی خود در چین، مجبور است بیشتر از روسیه به مشتریان تخفیف دهد.
این گزارش می‌افزاید پالایشگاه‌های بزرگ خصوصی و دولتی چین رو به نفت روسیه آورده و تنها پالایشگاه‌های کوچک چینی، موسوم به «تی‌پات» نفت از ایران خریداری می‌کنند.
رویترز از قول منابع تجاری و صنعتی نفت گزارش داده است ایران برای هر بشکه نفت ۱۲ دلار تخفیف به “تی‌پات‌ها” ارائه می‌کند.
با توجه به هزینه معمول تولید، بارگیری، بیمه و انتقال نفت به همراه هزینه دور زدن تحریم‌ها، جعل اسناد محموله‌ها، دستمزد واسطه‌ها، هزینه عملیات کشتی به کشتی (انتقال محموله نفت از نفتکشی به نفتکش دیگر در دل اقیانوس‌ها برای گم کردن رد منبع نفت) و زیان‌های ناشی از معاملات غیردلاری نفت، از جمله تهاتر نفت با کالا، معلوم نیست آیا درآمد ایران از بابت فروش هر بشکه نفت حداقل به نصف قیمت‌های جهانی نفت برسد یا نه.
آمارهای گمرکی چین و گزارش‌های شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد پالایشگاه‌های تی‌پات چینی حتی نفت ایران را مستقیما خریداری نمی‌کنند و بخش اعظم این نفت به دلالان در مالزی فروخته می‌شود و از آنجا تحت نام نفت مالزی راهی چین می‌دهد.
در این خصوص آمارهای گمرکی چین نشان می‌دهد در ماه مارس هیچ محموله نفتی بصورت مستقیم از ایران وارد این کشور نشده، اما واردات نفت چین از مالزی در همین ماه با افزایشی ۶۴ درصدی نسبت به مارس پارسال به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است. بخش بزرگی از این رقم در واقع نفت ایران و ونزوئلا است.
در خصوص صادرات پتروشیمی، ایران نه تنها با رقیب قدر خود، روسیه مواجه است، بلکه کسری گاز نیز به چالشی اساسی در تولید و صادرات پتروشیمی کشور تبدیل شده است.
بخش عمده‌ای از محصولات پتروشیمی از گاز تولید می‌شود و ایران در فصول سرد سال با کسری هنگفت گاز مواجه است.
در همین زمینه اخیرا احمد مهدوی ابهری دبیرکل انجمن کارفرمایی صنایع پتروشیمی ایران از افت ۲.۵ میلیون تنی صادرات اوره و متانول به خاطر قطعی گاز در فروردین سال جاری خبر داد و گفت هزینه ارزی این افت صادرات ۷۰۰ میلیون دلار است.
ورود روسیه به بازارهای ایران
روسیه نه تنها بازارهای خارجی ایران را تصاحب کرده، بلکه وارد بازارهای خود ایران نیز شده است.
در همین زمینه، ابوالفضل روغنی رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا روز دوشنبه سوم اردیبهشت به خبرگزاری ایلنا گفت «روس‌ها یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کاغذ و خمیر کاغذ در دنیا هستند که بعد از تحریم‌های غرب، تولیدشان را وارد بازار ایران کردند و اینگونه بازار ایران برهم ریخته شد.»
همچنین اخیرا خبرگزاری رویترز گزارش داد که روسیه طی ماههای گذشته آغاز به صادرات بنزین و گازوئیل به ایران از مسیر آسیای میانه کرده است.
در همین زمینه احمد معروف‌خانی رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت ایران ۲۷ فروردین اعلام کرد «هر تن محصولات نفتی روسیه را ۱۵۰ دلار گران‌تر از قیمت‌های جهانی وارد می‌کنیم».
اگرچه او در مقام گلایه و انتقاد این سخنان را گفته، اما فروش محصول نفتی به ایران با قیمتی ۲۰ درصد بالاتر از بازارهای جهانی معمول است و این موضوع تنها منحصر به واردات محصولات نفتی ایران نمی‌شود.
ایران به خاطر تحریم‌ها نه تنها نفت خود را همواره با تخفیف و هزینه‌های گزاف به مشتریان تحویل می‌دهد، بلکه هزینه واردات کشور نیز بنابر روایت خود مقامات ایران حدود ۲۰ درصد بیشتر از وضعیت معمولی و غیرتحریمی است.
ایران از آغاز تابستان پارسال با کسری بنزین و گازوئیل مواجه شده و طی ماههای گذشته واردات این محصولات از روسیه را آغاز کرده است.
ایران امروز
