اهمیت پیمان امنیتی تازه میان ایران و روسیه
ایران و روسیه یک پیمان جدید امنیتی امضا کردند. مهم‌ترین بند توافق مربوط به مبارزه با جرایم سایبری و تامین امنیت دریای خزر است. روسیه هم‌زمان به تقویت ناوگان دریایی خود در خزر ادامه می‌دهد.
مصطفی محمد نجار، وزیر کشور ایران در دیدار با ولادیمیر کولوکولتسف همتای روسی خود (۳ بهمن ۱۳۹۱) یک پیمان امنیتی امضا کرد. وی تاکید کرد ایران و روسیه بر سر عدم حضور و دخالت کشورهای بیگانه در خزر مواضع مشترکی دارند.
وزیر كشور روسیه که در صدر هیاتی به تهران سفر کرده بود نیز اعلام کرد کشورش آماده است دوره‌های آموزشی تخصصی پلیسی برگزارکند. وی در سخنان کوتاهی پس از امضای این موافقنامه‌ی امنیتی ابراز داشت، مبارزه با جرایم سازمان یافته فراملی و همکاری برای حل موضوعات مربوط به حوزه‌ی دریای خزر عمده‌ترین وظایف برای روسیه و ایران است.
نخستین سفر وزیر کشور روسیه پس از انقلاب
النا دونایوا، کارشناس ارشد بخش ایران "انستیتوی شرق‌شناسی علوم روسیه "به دویچه وله می‌گوید، خبر مربوط به توافقنامه امنیتی ایران و روسیه به رغم اهمیت آن در رسانه‌های ایران و روسیه انعکاس چندانی نیافته است.
دونایوا درباره‌ی اهمیت این توافقنامه اما چنین توضیح می‌دهد: «این نخستین بازدید وزیر کشور روسیه از ایران بعد از انقلاب اسلامی ایران است. هدف از این سفر ایجاد امنیت و ثبات در حوزه‌ی دریای خزر و آسیای‌میانه هست. در شرایط کنونی هم ایران و هم روسیه با چالش‌های مشترکی چون جرایم سازمان یافته، قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و تسلیحات و مهاجرت‌های غیر‌قانونی روبرو شده‌اند.»
ایران و روسیه مخالف حضور آمریکا در منطقه
النا دنایوا از انستیتوی شرق‌شناسی علوم روسیه در مسکو اضافه می‌کند: «از سوی دیگر آمریکایی‌های اعلام کردند که در سال ۲۰۱۴ واحدهای مسلح خود را از افغانستان بیرون می‌کشند و این چالش‌ها تشدید می‌شوند و در نتیجه روسیه و ایران با مشکلات بیشتری روبرو می‌شوند وهمکاری امنیتی به دلیل جلوگیری از این مشکلات جدید و چالش‌هاست.»
دونایوا نتیجه می‌گیرد که ایران و روسیه به هر طریقی می‌خواهند مانع پیدایش و حضور نیروی سوم شوند و مخالف حضور آمریکا، ناتو در دریای خزر و منطقه.
وی خاطرنشان می‌کند خزر و آسیای میانه برای روسیه بسیار مهم به حساب می‌آیند و این کشور بیم دارد که موج اسلام گرایی و تروریسم از مرزهای افغانستان به کشورهای آسیای‌میانه نفوذ کند که با روسیه مرزهای طولانی و مشترکی دارند. روسیه همچنین نگران رشد اسلام گرایی در مناطق قفقاز و داغستان است.
نگرانی روسیه از درگیری نظامی در خزر
از سوی دیگر روسیه قصد دارد موقعیت دفاعی و نظامی خود در خزر را نیز بیش از پیش استحکام بخشد. بنابه نوشته‌ی روزنامه‌های روسیه قراراست در ادامه‌ی تقویت ناوگان دریایی خزر دو فروند شناور هجومی موشک انداز و ۳ فروند کشتی نظامی جدید "سرنا، سفیاژیک و اوجیلیتش" به ناوگان این کشور در خزر اضافه شوند.
مقام‌های روسیه همچنین گفته‌اند که تا ۷ سال دیگر ۱۶ کشتی جنگی، سامانه ساحلی موشکی و واحدهای هوانوردی به ناوگان روسیه در خزر اضافه خواهد شد.
برخی از کارشناسان روس در این رابطه به دویچه وله گفتند، گرچه روسیه قدیمی‌ترین و بزرگترین ناوگان دریایی را در خزر دارد، اما نگران حضور نظامی بیشتر ایران در خزر نیز هست و برای مقابله با "احتمال حمله ایران به شرکت‌های نفتی مستقر در دریای خزر" چندی پیش بزرگترین رزمایش را اجرا کرد.
اشاره این کارشناسان به مانور دوهفته‌ای روسیه است که شهریور سال ۱۳۹۰ در خزر برگزار شد. آن‌ها می‌گویند که روسیه از بیم هجوم نظامی ایرن به میدان‌های نفتی متعلق به شرکت‌های آمریکائی در سواحل شرقی دریای خزر و شعله‌ور شدن یک تنش نظامی در این دریا دست به این رزمایش زده است.
این مانور بزرگترین رزمایش دریای خزر ظرف ۱۰ سال گذشته بود. بیش از ۱۲ هزار نیروی نظامی روسیه در آن شرکت کردند. در جریان برگزاری این رزمایش، ابتدا حمله‌ی نظامی آمریکا علیه تاسیسات اتمی ایران صحنه سازی و بعد حمله‌ی تلافی‌جویانه ایران در خزر، برای نابودی میدان‌های نفتی منطقه بازسازی شد. در مرحله‌ی نهایی راه مبارزه با این هجوم فرضی تمرین شد.
تقویت ناوگان دریایی روسیه در خزر
رجب صفراف، مدیرکل "مرکز مطالعه ایران معاصر" در گفت‌وگو با دویچه وله در تحلیل توافقنامه‌ی امنیتی ایران و روسیه تاکید دارد که امضای چنین توافقنامه‌ی امنیتی بین دو کشور بزرگ منطقه سابقه‌ی قبلی نداشته است و سفر وزیر کشور روسیه از این منظر بسیار اهمیت دارد.
آقای صفراف درباره‌ی اهمیت قرارداد امنیتی ایران و روسیه هم می‌گوید: «امضای این توافقنامه به معنای فعال‌شدن مناسبات روسیه و ایران در عرصه‌ی مبارزه علیه تروریسم و ثبات در منطقه هست. تعجب‌آور هست که دو کشور بزرگ همسایه تاکنون در عرصه‌ی امنیتی با همدیگرهمکاری نداشته‌اند و برنامه‌های هماهنگ‌شده اجرا نکرده‌اند.»
آقای صفراف بر این باور است که ناوگان دریایی روسیه بیشتر از بیم احتمال حضورغرب و اسرائیل در دریای خزر تقویت می‌شود. وی تاکید می‌کند که روسیه نگران تقویت بنیه نظامی ایران در خزر نیست، بلکه این تهدیدها را بیشتر از جانب ۳ کشور دیگر یعنی آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان می‌بیند. ضمن این که این کشورها می‌توانند زمینه‌ی حضور کشورهای غربی در خزر را فراهم کنند.
صفراف می‌افزاید این مسئله سبب نگرانی شدید روسیه شده و این کشور آماده می‌شود تا قبل از وقوع حادثه‌ای جلوی آن را بگیرد. ایران نباید نگران تقویت ناوگان دریایی روسیه باشد، چون‌که هر دو کشور با حضور غرب در دریای خزر به شدت مخالفند و علیه حضور بیگانگان مواضع مشترکی اتخاذ کرده‌اند.
اما برخی دیگر از کارشناسان روس به دویچه‌وله گفتند روسیه از توسعه‌ی نظامی ایران در دریای خزر و همچنین در رویکرد نظامی ترکمنستان و آذربایجان نگران است. آن‌ها اما تاکید می‌کنند که امضای تواقفنامه‌ی امنیتی ایران و روسیه سبب کاهش برخی نگرانی‌های دو طرف خواهد شد.
دویچه وله
