هر ۲ ثانیه یک نفر در جهان آواره میشود
سال ۲۰۱۸در حالی به میانه خود میرسد که تعداد پناهندگان و آوارگان جهان در نگرانکنندهترین وضعیت
پس از جنگ جهانی دوم قرار دارد.
امروزه 68.5 میلیون نفر در جهان آوارهاند که از آن میان نزدیک به 40 میلیون نفر در شهرهای داخل کشور خود از جنگها و درگیریها گریختهاند و 25.4 میلیون نفر نیز پناهندگانی هستند که مجبور به ترک کشور و اقامت در کشوری دیگر شدهاند.
نزدیک به دوسوم این پناهندگان از پنج کشور سوریه، افغانستان، سودان جنوبی، میانمار و سومالی هستند که سالهاست با جنگ و درگیریهای داخلی روبهرو هستند. در سالی که گذشت، جنگ و درگیری در سوریه به هفتمین سال خود رسید، افغانستانیها همچنان پس از نزدیک به چهار دهه روی صلح و آرامش را ندیده و ناگزیر در کشورهای دیگر زندگی حداقلی را جستوجو میکنند، جنگ و درگیریهای داخلی در میان کشورهای آفریقایی سودان جنوبی، سومالی، کنگو، اریتره و... میلیونها نفر را آواره کرده است و آوارگان روهینگیایی که یکی از تلخترین بحرانهای سالهای گذشته را تجربه کرده و همچنان میان میانمار و بنگلادش دستبهدست میشوند. اینها در حالی است که 80 درصد پناهندگان جهان در کشورهای توسعهنیافته و در حال توسعهای اسکان یافتهاند که خود با مشکلات عدیده اقتصادی، فقر و بیکاری روبهرو هستند و کشوریهای ثروتمند کمترین سهم را از پذیرش پناهجویان دارند و روی مرزهای خود دیوار میکشند. تعهدات مالی بینالمللی هم بیشتر روی کاغذ بوده و کشورهای میزبان پناهندگان فقط درصدی از سهم مورد نیاز خود را برای میزبانی از کمکهای بینالمللی دریافت میکنند.
باوجوداین در سالهای گذشته توجه جامعه جهانی به مسئله پناهندگی افزایش یافته است؛ بهویژه پس از افزایش مهاجرتها به کشورهای اروپایی در سال 2015 که حتی بهعنوان بحران پناهندگی نامیده شد. بهطوریکه برای اولینبار نشستی در سطح مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر 2016 تشکیل شد و اعلامیه نیویورک با هدف مشارکت بیشتر جامعه جهانی در حمایت از پناهندگان و کشورهای میزبان و اصلاح سیستمهای پناهندهپذیری به امضای 193 کشور عضو رسید. با وجود افزایش امیدواریها و تلاشهایی که برای تدوین «پیمان جهانی برای پناهندگان» درحال انجام است، همچنان تردیدها بر اجرائیشدن این تعهدات، سطح تأثیرگذاری و میزان عزم جامعه جهانی برای حل ریشههای سیاسی، اقتصادی و امنیتی مهاجرتهای اجباری باقی است.
در پایان سال 2017 ایران نیز همچنان یکی از بزرگترین کشورهای پناهنده فرست و پذیر جهان بوده است. پس از دههها میزبانی از میلیونها پناهنده افغان و عراقی، ایران رتبه چهارم را از لحاظ تعداد پناهندگانی که از آنها میزبانی میکند، دارد؛ بهطوریکه براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 تعداد کل اتباع افغانستانی بهعنوان بزرگترین جامعه مهاجر و پناهنده ساکن در کشور یک میلیون و 583 هزار و 979 نفر و تعداد اتباع عراقی 34هزارو 532 و اتباع پاکستانی 14هزارو 320 نفر گزارش شد. از این میان آخرین گزارش آماری اداره اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور، تعداد پناهندگان را 979 هزارو410 نفر اعلام کرده است که 97 درصد آنها را پناهندگان افغانستانی تشکیل میدهد. این در حالی است که آمارهای غیررسمی حاکی از حضور 1.5 تا 2 میلیون مهاجر فاقد مدرک شناسایی در کشور است که به دلیل ادامه ناآرامیها در افغانستان روزانه این تعداد در حال افزایش است. در سال گذشته طرح سرشماری مهاجران فاقد مدرک انجام شد که نزدیک به800 هزار نفر از افراد فاقد مدرک در این طرح شرکت کرده و شناسایی شدند. این در حالی است که شرایط افغانستان امکان بازگشت پایدار به این کشور را برای مردم مهاجر این کشور بسیار محدود کرده است و تعداد بسیار اندکی تمایل به بازگشت داشتهاند.
در سال گذشته و پیرو تغییرات مثبت در قوانین آموزش برای کودکان مهاجر و پناهنده در سه سال گذشته، نزدیک به ١١٠ هزار کودک افغانستانی جدید در مدارس دولتی ایران ثبتنام کردهاند، امکان استفاده از بیمههای درمانی (سلامت و تأمین اجتماعی) با وجود محدودیتهای موجود همچنان برای گروههای دارای مدارک شناسایی فراهم شده است و با وجود مشکلات اقتصادی، تورم و نرخ بالای بیکاری در کشور که همه مردم و از جمله پناهندگان و مهاجران را تحتتأثیر قرار داده است، همچنان امکان دریافت اجازه کار و اشتغال در مشاغل مورد نیاز جامعه برای پناهندگان و مهاجران دارای مدارک قانونی فراهم است.
روز 30 خرداد، 20 ژوئن که از سال 2001 به عنوان روز جهانی پناهنده نامگذاری شده، فرصتی است حداقلی برای مرور زندگیهایی که در یک لحظه از بین میروند و خانوادههایی که چه ساده آواره میشوند. بزرگداشت شجاعت و مقاومت مردمی که در مهاجرت و از میان آوارها زندگیهای جدیدی میسازند و قدردانی از مردمی که پناهندگان را در خانهها و سفرههای خود سهیم میکنند؛ فارغ از تمام سیاستهای پشتپرده و جنگهای بیدلیل ناتمام.
میترا غفاریان، عضو انجمن (حمایت از زنان و کودکان پناهنده)
باوجوداین در سالهای گذشته توجه جامعه جهانی به مسئله پناهندگی افزایش یافته است؛ بهویژه پس از افزایش مهاجرتها به کشورهای اروپایی در سال 2015 که حتی بهعنوان بحران پناهندگی نامیده شد. بهطوریکه برای اولینبار نشستی در سطح مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر 2016 تشکیل شد و اعلامیه نیویورک با هدف مشارکت بیشتر جامعه جهانی در حمایت از پناهندگان و کشورهای میزبان و اصلاح سیستمهای پناهندهپذیری به امضای 193 کشور عضو رسید. با وجود افزایش امیدواریها و تلاشهایی که برای تدوین «پیمان جهانی برای پناهندگان» درحال انجام است، همچنان تردیدها بر اجرائیشدن این تعهدات، سطح تأثیرگذاری و میزان عزم جامعه جهانی برای حل ریشههای سیاسی، اقتصادی و امنیتی مهاجرتهای اجباری باقی است.
در پایان سال 2017 ایران نیز همچنان یکی از بزرگترین کشورهای پناهنده فرست و پذیر جهان بوده است. پس از دههها میزبانی از میلیونها پناهنده افغان و عراقی، ایران رتبه چهارم را از لحاظ تعداد پناهندگانی که از آنها میزبانی میکند، دارد؛ بهطوریکه براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 تعداد کل اتباع افغانستانی بهعنوان بزرگترین جامعه مهاجر و پناهنده ساکن در کشور یک میلیون و 583 هزار و 979 نفر و تعداد اتباع عراقی 34هزارو 532 و اتباع پاکستانی 14هزارو 320 نفر گزارش شد. از این میان آخرین گزارش آماری اداره اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور، تعداد پناهندگان را 979 هزارو410 نفر اعلام کرده است که 97 درصد آنها را پناهندگان افغانستانی تشکیل میدهد. این در حالی است که آمارهای غیررسمی حاکی از حضور 1.5 تا 2 میلیون مهاجر فاقد مدرک شناسایی در کشور است که به دلیل ادامه ناآرامیها در افغانستان روزانه این تعداد در حال افزایش است. در سال گذشته طرح سرشماری مهاجران فاقد مدرک انجام شد که نزدیک به800 هزار نفر از افراد فاقد مدرک در این طرح شرکت کرده و شناسایی شدند. این در حالی است که شرایط افغانستان امکان بازگشت پایدار به این کشور را برای مردم مهاجر این کشور بسیار محدود کرده است و تعداد بسیار اندکی تمایل به بازگشت داشتهاند.
در سال گذشته و پیرو تغییرات مثبت در قوانین آموزش برای کودکان مهاجر و پناهنده در سه سال گذشته، نزدیک به ١١٠ هزار کودک افغانستانی جدید در مدارس دولتی ایران ثبتنام کردهاند، امکان استفاده از بیمههای درمانی (سلامت و تأمین اجتماعی) با وجود محدودیتهای موجود همچنان برای گروههای دارای مدارک شناسایی فراهم شده است و با وجود مشکلات اقتصادی، تورم و نرخ بالای بیکاری در کشور که همه مردم و از جمله پناهندگان و مهاجران را تحتتأثیر قرار داده است، همچنان امکان دریافت اجازه کار و اشتغال در مشاغل مورد نیاز جامعه برای پناهندگان و مهاجران دارای مدارک قانونی فراهم است.
روز 30 خرداد، 20 ژوئن که از سال 2001 به عنوان روز جهانی پناهنده نامگذاری شده، فرصتی است حداقلی برای مرور زندگیهایی که در یک لحظه از بین میروند و خانوادههایی که چه ساده آواره میشوند. بزرگداشت شجاعت و مقاومت مردمی که در مهاجرت و از میان آوارها زندگیهای جدیدی میسازند و قدردانی از مردمی که پناهندگان را در خانهها و سفرههای خود سهیم میکنند؛ فارغ از تمام سیاستهای پشتپرده و جنگهای بیدلیل ناتمام.
میترا غفاریان، عضو انجمن (حمایت از زنان و کودکان پناهنده)