خامنه‌ای در دوران بیش از ۳۰ ساله رهبری‌اش، همواره حوزه فرهنگ و آموزش را به مثابه یک میدان جنگی در نظر گرفته که باید در آن جنگجویان فرهنگی و آموزشی تحت یک برنامه کلی با «دشمن» بجنگند.
او در این سه دهه و چند سال، بی‌وقفه با عباراتی مثل «تهاجم فرهنگی»، «ناتوی فرهنگی»، «شبیخون فرهنگی» و «جنگ نرم» در پس سرکوب هرگونه فرهنگی مستقل از فرهنگ مد نظر جمهوری اسلامی بوده است.
اکنون بررسی سوابق و برخی برنامه‌های چند وزیر پیشنهادی ابراهیم رئیسی که قرار است در چهار سال آینده حوزه فرهنگ و آموزش ایران را «متحول» کنند، نشان می‌دهد خامنه‌ای چگونه قصد دارد سیاست‌هایش در این حوزه را با واسطه این وزرا اجرا کند.
محمدمهدی اسماعیلی، افسر فرهنگی خامنه‌ای
شاید بتوان اوج تجلی حضور سیاست‌های علی خامنه‌ای در میان سیاست‌های وزرای پیشنهادی ابراهیم رئیسی را در برنامه‌های محمدمهدی اسماعیلی، وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی مشاهده کرد.
او که کمتر از ۴۵ سال سن دارد و مدتی در حوزه‌های علمیه بوده، نمونه همان «نیروهای جوان انقلابی» است که خامنه‌ای همواره در سخنرانی‌هایش درباره مقام‌های دولت جمهوری اسلامی بر حضور آنان تاکید کرده است.
بر اساس زندگی‌نامه‌ها و سوابقی که رسانه‌های ایران درباره محمدمهدی اسماعیلی منتشر کرده‌اند، او به معنای واقعی کلمه یک «شیفته» خامنه‌ای است که سال‌ها درباره بسط و ترویج نظرات رهبر جمهوری اسلامی فعالیت کرده است.
ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، درباره سوابق اسماعیلی بر «تسلط» او بر «منظومه فکری، فرهنگی و سیاسی» خامنه‌ای تاکید و او را «چهره‌ای آشنا در هم‌اندیشی‌ها و همایش‌های فرهنگی جبهه انقلاب» معرفی کرده است.
در حالی که محمدمهدی اسماعیلی مدتی مشاور نماینده خامنه‌ای در دانشگاه‌های ایران بوده، به نوشته ایرنا، او در این سمت «بیش از هفتاد دوره» توجیهی برای استادان دانشگاه‌ها برگزار کرده و «بیش از صدها مقاله و سخنرانی» در «تبیین مبانی گفتمان فرهنگی، فکری و سیاسی» خمینی و خامنه‌ای نوشته یا ایراد کرده است.
همچنین رسانه‌های ایران اسماعیلی را نویسنده چهار کتاب معرفی کرده‌اند که یکی از آنها «اندیشۀ سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای» نام دارد.
«اگر پهلوی ادامه می‌یافت»، «رجال ایرانی قرن چهاردهم» و «جنگ جهانی علیه سوریه» نیز عناوین دیگر کتاب‌های اوست که جملگی بر اساس سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی به ویژه شخص علی خامنه‌ای نوشته شده است.
در حالی که برنامه‌های این وزیر پیشنهادی ابراهیم رئیسی با موجی از واکنش‌های منفی اهل فرهنگ و هنر ایران مواجه شده، او از این برنامه‌ها دفاع کرده است.
آنچه باعث نگرانی فزاینده اکثریت هنرمندان و دست‌اندرکاران فرهنگ ایران است، سرکوب‌های شدید و بسته‌تر شدن فضای فرهنگی و هنری ایران در چهار سال آینده است.
به عنوان نمونه، در بررسی که وزیر پیشنهادی ارشاد از وضعیت سینمای ایران داشته، نوشته است: «از ۷۷ فیلم رصد و تحیل شده، ۵۹ فیلم مروج سبک غیراسلامی ایرانی و تخریب‌کننده انقلاب اسلامی» و «۶۱ فیلم ارائه‌کننده تصویر مثبت از زن بی‌حیا» بوده‌اند.
همچنین در بخش تئاتر او نوشته: «از ۷۰ اثر رصد و تحیل شده، ۲۹ نمایش به تخریب انقلاب و ترویج سکولاریسم و ۳۹ نمایش ترویج‌کننده سبک زندگی غیراسلامی ایرانی» بوده است.
به عقیده چنین سیاستگذاران فرهنگی جمهوری اسلامی، «سبک زندگی اسلامی ایرانی» پس از گذشت بیش از چهل سال از انقلاب ایران، هنوز در این کشور فراگیر نشده است.
یکی از برنامه‌های حساس اسماعیلی که پیش‌بینی می‌شود فضای اجتماعی ایران را بیش از پیش بسته‌تر کند، برنامه او در زمینه مد و لباس است.
در حالی که در سال‌های اخیر نیروهای انتظامی، اطلاعاتی و سپاه پاسداران با صدها نفر را که در حوزه مد و لباس فعال بوده‌اند، بازداشت کرده‌اند، احتمال می‌رود که این بازداشت‌ها تداوم و گستردگی بیشتری یابد.
اسماعیلی در برنامه‌های خود در این زمینه نوشته که وضع موجود از «عدم حمایت جدی از طراحان البسه اسلامی» نشان می‌دهد و او از «در دسترس نبودن البسه اسلامی» انتقاد کرده است.
وزیر پیشنهادی ارشاد اعلام کرده که در صورت تأیید از سوی مجلس، واحدهای تولیدی را به استفاده از «طراحان لباس مورد تأیید کارگروه» ملزم و از «نشریات مد و لباس اسلامی ایرانی» حمایت کند.
همچنین یکی از اصولی که اسماعیلی در همان ابتدای برنامه‌های خود بر آن تأکید کرده، «حمایت از جبهه فرهنگی انقلاب» است که به نوشته او، «مورد تأکید» رهبر جمهوری اسلامی است.
حمایت از «هنرمندان و نویسندگان انقلابی» همواره پس از استقرار جمهوری اسلامی وجود داشته و پدیده‌ای نیست که اکنون یک‌شبه به وجود آید، اما پیش‌بینی می‌شود نظیر دوران هشت سال ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، این حمایت‌ها گسترده‌تر و در عوض، سهم بخش مستقل فرهنگ و هنر ایران از حقوق‌شان به شدت کاهش یابد.
وزیر پیشنهادی علوم، یک سپاهی در دانشگاه
بررسی دو وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری که آموزش کودکان و جوانان ایرانی از مهدهای کودک تا سطوح عالی در دانشگاه‌ها وابسته به سیاست‌های آنان است، نیز حاکی از سلطه خامنه‌ای در این دو وزارتخانه است.
تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که انتخاب این دو وزیر نمی‌تواند بدون تایید خامنه‌ای صورت گیرد.
در سال ۱۳۹۶، وقتی تعلل حسن روحانی رئیس جمهور وقت، در معرفی وزیر علوم جنجالی شد، محمود صادقی، نماینده وقت مجلس، از دفتر رهبر جمهوری اسلامی خواست تا «برای رفع شبهات در خصوص نحوه هماهنگی رییس‌جمهوری با رهبری در انتخاب وزیر علوم توضیح دهد».
در آن زمان، محمود صادقی افشا کرد که «بنابر اظهار مسئولان ذیربط، رئیس‌جمهور تاکنون بیش از ۱۰ گزینه برای وزارت علوم معرفی کرده که مورد تأیید رهبری قرار نگرفته‌اند.»
همچنین اختلافات مصطفی معین، وزیر علوم دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی با خامنه‌ای به ویژه درباره برگزاری اردوهای «مختلط» دانشجویی، از دیگر نمونه‌های آشکار مداخله‌های رهبر جمهوری اسلامی در امور دانشگاه‌هاست.
این اختلافات به حدی رسیده بود که در یک جلسه دیدار وزرای خاتمی با خامنه‌ای، مصطفی معین حضور پیدا نکرد و خامنه‌ای گفت: «ای کاش آقای دکتر معین می‌بود که من این حرف را می خواهم بزنم: در باب اسلامی شدن دانشگاه‌ها همانطوری که به من گزارش رسیده و گفتند، به نظرم هفتاد و دو سه جلسه در شورای مربوط به اسلامی شدن دانشگاه‌ها تشکیل شده است. از آقای دکتر معین باید سؤال کنیم که این مصوبات چند تایش و چگونه در دانشگاه‌ها اجرا شده؟ من به ایشان گفته‌ام، من اعتراض دارم.»
حتی در سال ۱۳۸۸، دفتر نمایندگی خامنه‌ای در دانشگاه‌ها کتابی را به عنوان «مطالبات مقام معظم رهبری از وزارت علوم» منتشر کرد که یکی از آنها وظیفه «تربیت جوان انقلابی» است.
اما اکنون به نظر می‌رسد محمدعلی زلفی‌گل، از اعضای پیشین سپاه پاسداران که سابقه حضور در جنگ ایران و عراق را نیز داشته، به عنوان وزیر پیشنهادی علوم، در این زمینه فردی سراپا رام است، زیرا به گفته خودش، اساس کار او «بیانیه گام دوم انقلاب» و «تأکیدات رهبر» جمهوری اسلامی است.
وزیر پیشنهادی علوم در دهه شصت، در لشگر علی ابن ابی‌طالب سپاه پاسداران و گردان خط شکن سیدالشهدا والفجر مقدماتی حضور داشته است.
او با چنین سوابق و روحیه نظامی از «تغییرات ملموس در همه سطوح» وزارت علوم به ویژه چرخش در «سکان مدیریتی» این وزارتخانه خبر داده و گفته است تلاش خواهد کرد «در اکثر پست‌های مدیریتی در بدنه وزارت علوم جهت کادرسازی برای انقلاب»، از «جوانان حزب‌اللهی» استفاده کند.
ولی‌الله براتی، نماینده مجلس درباره برنامه‌های زلفی‌گل گفته است او در بیان دیدگاه‌ها و برنامه‌های خود بر «بیانیه گام دوم انقلاب» و سیاست‌های خامنه‌ای «تاکید زیادی دارد» و مصصم است «در این مسیر حرکت کند.»
حسین باغگلی؛ از «حرم مطهر» تا آموزش و پرورش
دخالت خامنه‌ای در وزارت آموزش و پرورش نیز یکی از چالش‌های مهم آموزش در ایران است.
به عنوان نمونه، خامنه‌ای سال ۹۶ در یک سخنرانی به صراحت با اجرای سند آموزشی ۲۰۳۰ یونسکو در ایران مخالفت کرد و مدعی شد که این سند بین‌المللی «سبک زندگی معیوب و ویرانگر و فاسد غربی» را ترویج می‌کند.
اما اکنون حسین باغگلی، وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش یکی از کسانی است که اجرای دستورات رهبر جمهوری اسلامی در حوزه آموزش را برای خود به عنوان اولین ماموریتش در نظر گرفته است.
او فقط ۴۳ سال دارد و فاقد سوابق اجرایی مهم است؛ از سه سال پیش با حکم ابراهیم رئیسی به سمت «مدیرعاملی بنیاد فرهنگی رضوی» منصوب شده و مدتی نیز «دبیر شورای علمی جشنواره ملی فعالیت‌های دینی و قرآن معلمان ابتدایی دانشگاه فرهنگیان» بوده و در سازمان‌های ایدئولوژیک و تبلیغاتی مثل «هیات اندیشه‌ورز کودک و نوجوان حرم مطهر» فعالیت داشته است.
این وزیر پیشنهادی رئیسی نیز گفته است تلاش خواهد کرد فرمان خامنه‌ای را «در اجرایی شدن سند تحول بنیادین گام دوم انقلاب عملی کرده و اجرای این سند را در دستور کار این وزارتخانه قرار» دهد.
او به گفته خودش، «عضو پژوهشگران سندتحول بنیادین» بوده و سال‌ها وضعیت «تربیت دینی و اخلاقی» کودکان و نوجوانان ایرانی را مطالعه کرده است.
همچنین بررسی برنامه‌های باغگلی نشان می‌دهد او در همان ماه‌های ابتدای وزارت خود قصد دارد پرونده‌هایی را که از نظر رهبر جمهوری اسلامی حساس هستند و باید هر چه زودتر به آنها رسیدگی شود، در دستور کار خود قرار دهد.
یکی از این پرونده‌ها، پرونده مهدهای کودک است که در سال‌های اخیر حساسیت رهبر جمهوری اسلامی را برانگیخته است.
کمتر از یک سال پیش، در پی اعتراض خامنه‌ای به «وضعیت» مهدکودک‌ها در ایران، محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش، از موافقت سازمان بهزیستی برای واگذاری مسئولیت مهدکودک‌ها به این وزارتخانه خبر داد.
رهبر جمهوری اسلامی گفته بود مهدکودک‌ها در ایران، «رها» شده‌اند و بر اساس گزارش‌های رسیده به وی، وضعیت آنها «به هیچ وجه خوب نیست.»
در برنامه‌های باغگلی آمده که یکی از اهداف کوتاه‌مدت (سه ماهه) او، «تسریع در استقرار کامل سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک برای سازماندهی و حل مسائل مهدکودک‌ها و مراکز تربیتی کودکان و تحقق اهداف تربیتی مدنظر» است.
آینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در دوران عزت‌الله ضرغامی که سابقه فرماندهی در سپاه پاسداران را دارد و از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا مورد تحریم بین‌المللی قرار گرفته، تا حدود زیادی قابل پیش‌بینی است.
ضرغامی، بسته‌تر شدن فضای گردشگری ایران
در حالی که ایران به دلایل مختلف محدودکننده که از سوی جمهوری اسلامی وضع شده، مثل الزام زنان به حجاب اسلامی و ممنوعیت مشروبات الکلی، در اولویت گردشگران خارجی قرار ندارد، ضرغامی گفته است تمرکز خود را بر روی توسعه «گردشگری داخلی» خواهد گذاشت.
او نیز که یکی از چهره‌های امنیتی جمهوری اسلامی است و با حکم خامنه‌ای ریاست صداوسیما را برعهده داشت و از این طریق در سرکوب برخی اعتراضات مثل اعتراضات سال ۸۸ نقش داشته، بر هویت «اسلامی-ایرانی» میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید کرده است.
در سال‌های اخیر اخبار و گزارش‌های مختلفی از تخریب اماکن فرهنگی و تاریخی ایران منتشر شده و در عوض بودجه‌های هنگفتی برای بازسازی و توسعه «امامزاده‌ها» در نظر گرفته شده است.
روزنامه جهان صنعت در گزارشی با عنوان «چرا حضور ضرغامی در میراث فرهنگی فاجعه آفرین است؟» از زبان کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری نسبت به وزارت ضرغامی هشدار داده است.
رزیتا ناظر / رادیو فردا
