انیس عامری، مظنون اصلی حمله مرگبار برلین یک پناهجوی "تحمل‌شده" در آلمان بوده است؛ پناهجویی که درخواست پناهندگیاش رد شده و باید از کشور اخراج می‌شده است. با این حال او با ترفندهایی نامشخص توانسته از اخراج شدن فرار کند.
در بازرسی از کامیونی که شماری از جمعیت در بازار کریسمس برلین را زیر گرفت، مأموران پلیس یک برگه اقامت پناهجویی پیدا کردند که سرنخ اصلی برای یافتن انیس عامری، جوان ۲۴ ساله تونسی و مظنون اصلی این حمله مرگبار است.
این برگه در اصل به پناهجویان به اصطلاح "تحمل‌شده" داده می‌شود که تقاضای پناهندگی‌شان پذیرفته نشده اما هنوز از کشور اخراج نشده‌اند.
در حال حاضر در آلمان نزدیک به ۲۰۰ هزار پناهجو دارای چنین برگه‌ای هستند و این بدین معناست که تا بدین‌جا امکان اخراج پناهجو ممکن نبوده است. دلایل این امر نیز متفاوت است، گاهی فرد به عنوان مثال بیمار است یا اینکه هویت و محل زادگاهش مشخص نیست. انیس عامری که زاده شهر تطاوین واقع در کشور تونس است، به دلیل کمبود مدارک مورد نیاز برای اخراجش از آلمان در این کشور "تحمل می‌شد".
تونس پس از ماه‌ها تعلل تازه روز چهارشنبه (۲۱ دسامبر/ ۱ دی)، دو روز پس از سوءقصد مرگبار برلین مدارک لازم برای اخراج عمری را به آلمان ارائه داد؛ نوش‌دارو پس از مرگ سهراب.
پناهجویی چند چهره
انیس عامری از تابستان سال ۲۰۱۵ با هویت‌های متعدد جعلی در آلمان تردد داشته است. به نوشته "اشپیگل آنلاین" او در آوریل سال ۲۰۱۶ در ایالت نوردراین وستفالن تقاضای پناهندگی خود را ارائه داده و نامش در یک اقامتگاه پناهجویی در شهر امریش ثبت شده است.
چند هفته بعد درخواست پناهندگی عامری رد شده و فاش می‌شود او خود را مصری جا زده بوده است.
کارمندان اداره مهاجرت همچنین پی می‌برند که انیس عامری تا کنون از هویت‌های جعلی دیگری نیز استفاده کرده است. موارد یاد شده اداره مهاجرت را به این نتیجه می‌رساند که انیس عامری باید از کشور اخراج شود. اخراج او البته مستلزم اوراق شناسایی رسمی و معتبری بود که می‌بایست از تونس به آلمان ارسال می‌شد.
از آنجایی که ارسال این مدارک با تأخیر و تعلل صورت گرفت، آلمان مجبور به "تحمل" انیس عامری در خاک خود شد.
تردد آزادانه
به نوشته اشپیگل آنلاین آنچه اکنون بسیار جلب توجه می‌کند، سفرهای متعدد انیس عامری در خاک آلمان، چه در زمان جریان داشتن پرونده پناهندگیاش و چه پس از رد درخواست او بوده است.
به گفته رالف یگر، وزیر امور داخلی ایالت نوردراین وستفالن بررسی‌ها نشان داده‌اند انیس عامری از فوریه سال ۲۰۱۶ عمدتا در برلین به سر می‌برده است. این در حالی است که بنابر قوانین اداره مهاجرت آلمان، پناهجویان تا زمانی که در مورد پرونده‌شان تصمیم‌گیری نشده، موظف هستند دستکم ۳ ماه تمام در محدوده اداره مهاجرتی که پرونده‌شان در آنجا در حال بررسی است، اقامت داشته باشند.
چنانچه درخواست پناهجو رد شود و او برگه اقامت "تحمل شده" دریافت کند، موظف است دستکم سه ماه در ایالتی که درخواستش را رد کرده، بماند و از ایالت خارج نشود.
در این بین ادارات مهاجرت از نظر قانونی این امکان را دارند تا محل اقامت برای یک پناهجوی خاص را تعیین کنند، به این معنا که پناهجو تنها اجازه سکونت در یک منطقه مشخص را داشته باشند و نتواند در جایی دیگر سکونت داشته باشد.
به نوشته اشپیگل آنلاین هنوز مشخص نیست آیا چنین محدودیت‌هایی برای انیس عامری به اجرا گذاشته شده بوده یا خیر. نهادهای امنیتی آلمان از ماه مارس ۲۰۱۶ متوجه تحرکات اسلام‌گرایانه عامری به ویژه تشویق دیگران برای "همکاری در انجام حملات تروریستی با انگیزه‌های اسلام‌گرایانه" شده بودند.
چراهای بی‌جواب
به جز اعمال محدودیت تردد، ادارات مهاجرت از نظر قانونی این اختیار را دارند تا برای افراد مشخص محدودیت‌های بیشتری را قائل شوند. بر همین اساس مسئول پرونده می‌تواند تعیین کند که پناهجوی تحمل‌شده در چه فواصل زمانی موظف به مراجعه مجدد و تمدید برگه اقامت موقت خود است. این مدت می‌تواند بین ۱۴ روز تا یک سال در نوسان باشد.
باز هم در این مورد مشخص نیست درباره انیس عامری که چندین ماه در برلین اقامت داشته، چگونه تصمیم‌گیری شده است. به گفته رالف یگر، وزیر امور داخلی ایالت نوردراین وستفالن، تحقیقات تابدین‌جا نشان داده‌اند که عامری تنها "مدتی کوتاه" در این ایالت حضور داشته است.
طبق قوانین محل اصلی سکونت پناهجویان تحمل‌شده باید ایالتی باشد که در آن جواب رد دریافت کرده‌اند. حال مشخص شده که انیس عامری این قانون را هم زیرپا گذاشته بدون آنکه جلب توجه کند.
خلاء بزرگ پرونده
روز ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۶ انیس عامری در شهر فریدریشس‌هافن در حالی که سوار یک اتوبوس مسافرتی بوده توسط مأموران کنترل شده و مشخص می‌شود که اوراق هویت ایتالیایی جعلی داشته است. مأموران پلیس متوجه می‌شوند که عامری در اصل پناهجوی تحمل‌شده است و باید از کشور اخراج شود.
بر اساس رأی دادگاه او به یک بازداشتگاه منتقل می‌شود. اما دو روز بعد در پی درخواست اداره مهاجرت ایالت نوردراین وستفالن که عامری درخواست پناهندگیاش را به آنجا ارائه داده بود، از زندان آزاد می‌شود. احتمال می‌رود که دلیل اصلی، عدم وجود اوراق شناسایی معتبر بوده است. این در حالی است که تونس تمایلی به تحویل گرفتن او نداشته است. در قوانین مهاجرتی آلمان زندانی کردن پناهجوی تحمل‌شده در آستانه اخراج وجود دارد.
این حبس که به اصطلاح به آن "حبس اخراج" گفته می‌شود، در مورد آن دسته اتباع خارجی اعمال می‌شود که باید از کشور اخراج شوند اما این نگرانی وجود دارد که به هنگام فرارسیدن موعد مقرر غیبت داشته باشند.
برای همین نیز این دسته از پناهجویان در حبس نگاه داشته می‌شوند. حبس اخراج می‌تواند حداکثر ۱۸ ماه به درازا بکشد. در اصل برای صدور حکم چنین حبسی باید تمامی مدارک مورد نیاز برای اخراج یک پناهجو موجود باشند.
به نوشته اشپیگل آنلاین حال این پرسش ایجاد می‌شود که چطور قاضی دادگاه چنین حکمی را صادر کرده در حالی‌که انیس عمری فاقد اوراق شناسایی معتبر بوده است؟
یک وکیل امور مهاجرتی به اشپیگل‌آنلاین گفته است: «در اصل اغلب این مورد پیش می‌آید که حکم حبس اخراج با این شرط صادر می‌شوند که مدارک ناقص در عرض مدتی کوتاه ارائه شوند.»
این در حالی است که طبق اشاره نویسنده این گزارش، ادارات آلمانی تازه در ماه اوت ۲۰۱۶ از تونس تقاضا کرده‌اند تا اوراق شناسایی معتبر مورد نیاز برای اخراج انیس عمری را ارسال کنند.
این‌ها نکات ناروشن در پرونده حمله خونین برلین هستند که مقامات آلمانی اکنون باید به دنبال یافتن پاسخی برای آنها باشند. به ویژه آنکه انیس عامری اکنون فراری است و هیچ از سرنخی از محل اختفای او در دست نیست.
دویچه وله
