تقی رحمانی

چرا آمدم؟ یا چرا رفتم؟

تقی رحمانی فعال سیاسی ملی- مذهبی، همسر نرگس محمدی، ناچار به ترک وطن شد.

این پاسخی است برای کسانی که مرا می‌شناسند.

خود را موظف می‌دانم که به سوال آنان جواب دهم و شاید این توضیح خودم را نیز آرام کند.

کوچ کردن؛ چیزی که در فرهنگ شریعتی، «هجرت» خوانده می‌شود در 52 سالگی، چندان جذاب و آسان نیست. مگر اینکه جان به لب رسیده باشد یا وظیفه‌ای در پیش رو که رفتن را توجیه کند. تازه آن هم بدون نرگس و دوقلوها یعنی علی و کیانا که دنیایی از دردسر و لذت هستند.

نرگس آمدن را قبول نداشت. در پی راضی کردن او بودم که موفق نشدم. اما با توجه به آزادی در تصمیم‌گیری هر فرد، او که فعال حقوق بشری است با گرایش مذهبی و ملی که ریشه و تبار ترکی دارد، در ایران ماند.

چه سخت است دوری ازمادری که صبوری در پایش تجربه آموخته و زن و فرزند. اما زمانی که تحلیل و وظیفه و اعتقاد عملی را ایجاب کند، باید انجام داد. همان گونه که دشوار بود 14 سال زندان کشیدن . تدبیر چنین نبود که جوان دوره انقلاب به تقدیر زندان مبتلا شود که شد.

موافقان و مخالفان کوچ من کم نبودند، با بسیاری سخن گفتم. موافقان رفتن من یا آمدن من دلایل شبیه به من داشتند. عده‌ای با لطف بیشتر به من خطر جانی که در داخل تهدید می‌شوی را بیان داشتند، اما دلایل عمده این بود: زندان رفتن تو حتمی است. در زندان آنقدر مفید نیستی که در خارج مفید خواهی بود. به دلایل گوناگون این مفید بودن را برمی‌شمردند: 1- تجربه طولانی 2 – توان ارائه تحلیل 3- توان کاری. البته این دلایل را در حد توان من می‌خواستند و اغراق نمی‌کردند. اما جان تحلیل این بود که در خارج مفیدتر از زندان هستی. چرا که محکومیت 7 ساله 1379ه.ش آماده اجراست. پرونده آماده دستگیری بهمن ماه 1389 ه.ش که از دادسرا روانه دادگاه بود.

موافقان از بزرگان تا جوانان و میان‌سالان بودند و طیفی خاص را شامل نمی‌شد.

مخالفان دلایل عام و خاص داشتند. جمعی مخالف رفتن به خارج بودند، آن را نادرست می‌دانستند، زندان رفتن و مقاومت کردن را صواب‌تر از خارج رفتن می‌دانستند و بر نظر خود دلایلی طرح می‌کردند.

دلایل عام چنین بودند: 1- داخل اصل است. 2- در خارج اختلافات زیاد است. 3- خارجی‌ها ذهنی هستند. 4- ناامیدی و افسردگی در کمین مهاجران است.

اما دلایل خاصی برای نرفتن‌ام مطرح می‌شد: 1- کارآیی تو در داخل بیشتر است. 2- تو زندان کشیدن بلدی. 3- با رفتن تو عده‌ای ناامید می‌شوند. 4- حتی در داخل بمان و کاملا سکوت کن، اما نرو. چون در شرایط خاص می‌توانی مفید باشی.

دلایل مخالفان مهم بود، همچنین دلایل موافقان صحیح. بودند عده‌ای که پیشنهاد رفتن به خارج را مطرح می‌کردند. دلیل آنان این بود که زیستن جنینی و حداقلی برای تو کافی نیست و در زندان چیز جدیدی به خود اضافه نمی‌کنی، اما خارج عرصه جدیدی است که باید بیازمایی.

در برابر مقاومت می‌ گفتند که نباید بترسی و محافظه‌کار شوی. جالب این بود که در بند 350 زندان اوین یکی از زندانیان دانشجوکه جوان پرشر و شوری است، به من گفت که نباید به زندان می‌آمدی، باید به خارج می‌رفتی، زندان برای تو تکرار است. تو برای ما حرف‌ها و عمل نو داشتی. نسل من از تو چیزهای نو و جدید دیده است. در خارج مفیدتر هستی. سخنان او را در 20/2/90 در اتاق 9 بند 350 که به من گفت در گوش دارم.

اینها شمه‌ای از نظر مخالفان و موافقان خروج من از کشور بود. اما دلایل آمدن من:

در سال 1381 در پاریس که بودم پیشنهاد تحصیل به من داده شد. اما هدی صابر، علیجانی و من با یکدیگر همکار بودیم. هدی صابر حتی به مدت ماندن سه ماهه من انتقاد داشت. در نتیجه ماندن در پاریس منتفی شد. اما ذهنیت من از خارج منفی نبود. بلکه معتقد بودم که موقعیت افراد، شرایط در داخل یا خارج بودن را تعیین می‌کند.

مهندس سحابی در آبان ماه 1389 پذیرفت که عده‌ای به خارج بروند منتها با حفظ اصول ملی – مذهبی. این تحلیل را پذیرفته بود که امکان کار و فعالیت کردن به ملی – مذهبی‌ها داده نمی‌شود، باید صدای خود را از خارج به گوش داخل رساند.

چون لزوم رفتن به خارج را من مطرح کرده بودم، مهندس سحابی به خود من گفت برو. آذر ماه 1389 او اصرار داشت که من از ایران خارج شوم. در حالی که او برای رفتن اصرار داشت، من دچار تردید بودم. بخصوص در مورد رفتن خودم. با مقاومت نرگس برای آمدن انگیزه من کمتر شد. نرگس بعد از آزادی، بیماری اش به کندی بهبود می یافت.

مهندس سحابی رفتن بعضی افرادی را که م.م بودند را تایید کرد که در صورت تمایل خود به خارج بروند.

در چارچوب ارمانهای ملی-مذهبی فعال شوند.

در 20 بهمن 1389ه.ش دستگیر شدم که خودش سرنوشتی بود. پرونده جدیدی به عنوان طراح تظاهرات 25 بهمن و مشاور ارشد کروبی و فعالیت در جنبش سبز برایم تشکیل شد که عنوان آن محاکمه همه فعالیت های من از سال 1381 تا زمان دستگیری بود.

در سه ماه و چند روزی که در بازداشت بودم از 9/2/90 تا 27/2/90 در بند 350 زندان اوین در اتاق 9 بودم.

با هدی صابر روی بسیاری از کارهای که می شد حرف زدیم که اشتراک نظری انتشار تعاملی بر روی شش منشور بود که در باره ان خواهم نوشت.

ازادی من از زندان خود حکایتی دارد. که بعد ازازادی و آن بازداشت یک روزه و آزادی مجدد نه برای من و نه برای هدی قابل پیش بینی نبود. البته ما در سرزمین غافلگیری ها زندگی می کنیم. اردیبهشت ماه 1390 به ماجرای طوفانی خرداد ختم شد. پدر، خواهر و برادر در پی هم و در ادامه هم و در پیوند با هم رفتند. در ده روز که فاجعه مهندس، تراژدی هاله و حماسه هدی رخ داد. آن سان سخت و تلخ و عجیب بود که بهت آور نمی نمود.

اما این همه ماجرا نبود. برخورد وزارت اطلاعات یا به قول خودشان تعامل آنها شروع شد که مردم برای آن هشدار می دادند؛

حکم 5 ساله داری که باید بکشی، پرونده دوم هم وجود دارد.

مواظب رفتار خودت باش، تو زن مریض در پای اجرای حکم داری و دو فرزند خردسال داری.

اما نتیجه این توضیحات این بود که

ملی – مذهبی نباید فعالیت کند، تو نباید مصاحبه کنی، مقاله بنویسی و موضع سیاسی روز بگیری. اما ملی – مذهبی نمی توانست بیانیه ندهد. برای هر بیانیه یک نفر را می زندانیمی کردند: رجایی، پدرام، مدنی، احسان هوشمند و...

اما مصاحبه و مقاله نویسی من می توانست انجام نگیرد. منتها من قولی به آنان ندادم. کارهایی بود که مهمتر از بیانیه نوشتن و مصاحبه کردن بود که می شد انجام داد. احضار یا تعامل به قول اطلاعاتی ها هر 15 یا 20 روز تکرار می شد. در آبان ماه 1390 فشار بیشتر شد. بعد از بیانیه 143 نفر به خاتمی و بعد بیانیه ملی – مذهبی در باره شهادت هاله و هدی، پیام های اطلاعات سپاه هم برای زندان کشیدن بود. آنان با وزارت اطلاعات روی نحوه برخورد با من تفاوت داشتند یا به ظاهر چنین بود. اما هدف یکی بود. توقف کامل ملی – مذهبی ها و فعالانی مانند من به هر شکل ممکن. منتها وزارت اطلاعات فنی تر برخورد می کرد.

با نزدیک شدن انتخابات اسفند 90 فشار بیشتر شد. با اعلام حکم بدوی 11 ساله نرگس در آذرماه به ما ابلاغ شد که اگر در تهران بمانید، هر دو دستگیر می شوید. یا احتمال دستگیری شما بالاست. اما اگر به شهرستان بروید احتمال دستگیری کمتر است.

کارهایی بود که می توانستم انجام دهم. برای زندان رفتن همیشه وقت هست. این جمله را به بسیاری از جوانان که در تب و تاب دستگیری می سوزند گفته ام.

امکان ارتباط دیگران با من به صفر رسیده بود. هر کس تلفنی به من می کرد تحت نظر قرار می گرفت. یا رابطه منظم با من داشت تلفنی یا حضوری احضار می شد و تهدید به اخراج از کار یا دانشگاه یا دستگیری می شد. روزی یکی از بچه ها گفت رابطه با خارج کشوریهااز تو ساده تر است.

تمام جلسات و دیدارها باید تعطیل می شد یا اینکه مخفیانه برگزار می شد. باز با این شرایط و حتی رفتن اجباری از تهران به شهرستان فشار را تحمل کردم. اگر چه در دی ماه با علی و کیانا در زنجان بسیار حال کردم، چون اوقات فراغت اجباری فراهم شده بود. آنها را به پارک می بردم و برف بازی می کردیم. کیانا بانوی قصر سنگی بود، علی سرباز قصر و من مفتخربه مقام نگهبانی از سوی کیانا شده بودم. علی و کیانا از روز تولد تا امروز همیشه در خانه های مختلف فامیل چون کولی ها روزگار گذرانده اند. نه اتاق مخصوص به خود و نه مهد کودک مشخصی. اگر چه این دو شلوغ و پرسروصدا هستند گاهی اعتراض شان این است که چرا ما خانه نداریم؟ البته زود فراموش می کنند. اما این از خاطرشان هم محو می شود؟

زیستن در اضطراب حق هیچ کس نیست. زندگی با استرس سزای هیچکس نیست. اما این دو بچه دو بار دستگیری پدر و مادر خود را به چشم دیده اند آن هم شبانه و به شکل حمله و هجوم به خانه. علی در آخرین بار تماس تلفنی اطلاعات سپاه که ناظر گفتگو بود گفت کیانا باز ماموران امنیتی بابا را اذیت می کنند.

در اوایل بهمن ماه برخی شواهد دال بر اجرای حکم من بود. روز 17 بهمن اطلاعات سپاه زنگ زد و گفت که دو روز دیگر تهران باش که با تو کار داریم. من مخالفت کردم. گفتم که وزارت اطلاعات با من در تماس است و مدام احضار می شوم. گفت به ما ربطی ندارد. گفتم دو روز دیگر نمی توانم. گفتند باید بیایی. گفتم در عمل تبعید به شهرستان شده ایم، دیگر چه می خواهید؟ گفت یک کلام می آیی یا اینکه می آییم جلو خانه منتظر باش.

دو روز بعد از شعبه ششم اوین زنگ زدند که پرونده سال 1389 برای دادگاه آماده شده. آخرین دفاع خود را انجام بده. گفتند که روز 20 بهمن به اوین بیا، برای آخرین دفاع. اطلاعات سپاه سریع جواب امتناع من را داد.

می دانستم که به اوین بروم بازداشت می شوم وزارت اطلاعات زنگ زد. اوضاع را شرح دادم. گفتند تو کارهایی می کنی که آنها (اطلاعات سپاه) حساس شده در چشم انداز ایران مقاله می نویسی. کارهایی می کنی که ما می دانیم، اما آنها تحمل نمی کنند، تو زیرابی کار می کنی.

گفتم تبعید غیررسمی از آذر ماه از تهران، نه مصاحبه، نه مقاله. من چه کار می کنم؟ در حالی که حق دارم که فعالیت کنم. فعالیت حق من است و تصمیم آن هم با من است. البته مامور وزارت همیشه می گفت که تو نباید هیچ فعالیتی کنی. مامور وزارت تاکید داشت که به شعبه ششم مراجعه کنم. باور من دستگیری بود. مراجعه من به اوین می توانست به اجرای حکم 7 ساله منجر شود. همچنین پرونده جدید هم که سر جایش بود.

با توجه به اینکه تا حد توان سعی کردم که نه زندان بروم و هم اینکه کارهایی را انجام بدهم که باید انجام می شد. اما دیگر غیرممکن شده بود. حتی تبعید غیررسمی و ممانعت از هر فعالیتی اطلاعات سپاه را راضی نمی کرد.

تصمیم قطعی گرفتم که خارج شوم. این تصمیم را روز 19 بهمن گرفتم. بعد از اینکه مجبور شدم شبانه در سرمای زیر بیست درجه زنجان به قزوین بروم.

شاید طنز تاریخ بوده برای کسی که بیش از 14 سال زندان کشیده و سرباز جوان انقلاب بوده در فردای سی و سومین سالروز انقلاب 22 بهمن باید مخفیانه از طریق کوه و کمر از کشورش خارج شود. اولین اعلامیه را در سال 1353 در دبیرستان محمدرضاشاه قزوین که بعد از انقلاب خودم نامش را میهن دوست گذاشتم و اکنون نامش پاسداران است، پخش کردم و بعد از خواندن کتاب آری اینچنین بود برادر، زندگی من هم چنین شد. حال بعد از 37 سال فعالیت ناچار شدم مخفیانه از ایران خارج شوم. در نزدیک مرز جایی که خاک ایران بود، آرزویم این بود که انسان بمانم، به کشورم وفادار باشم و برای آزادی تلاش کنم. در حالی که جان وشیره های جانم با من نیامدند.

شرح وضعیت و شرایط من برای خروج از ایران را به قصد توجیه ننوشتم اما خودم را موظف دیدم که برای آنان که من را می شناسند توضیح بدهم که چرا آمدم.

بی گمان این شرح هزاران هزار نفری که به اجبار ایران را ترک کردن اما بیان تجربه هر فرد به اشتراک گذاشتن درک و شرایط خود با دیگران است.

خوشحال خواهم شد به تمام کسانی که نگران چگونه ماندن من هستند مرا از نصایح و نقدهای خود بی‌نصیب نگذارند مطمئن هستم که ایران آبستن حوادث جدیدی است که می‌تواند برای دموکراسی‌خواهی مغتنم باشد، اما مطمئن نیستم که جامعه بتواند از این واقعیت‌های جدید استفاده مفید کند. می‌خواهم برای اطمینان و تقویت استفاده از موقعیت‌های جدید در راه دموکراسی‌خواهی تلاش کنم پس همدیگر را کمک کنیم.

خالق رمان جان شیفته می گوید که روحهای بزرگ در زمانهایی به یاری جانهای قوی نیازمندند.

الگو های زندگی من که جانهای شیفته بودند و راهنماییهای همه انانی دغدغه فردای بهتر دارند کمک خواهند کرد تا به سوی روزهای بهتر گام برداریم ایران منتظر دموکراسی است .

اگر دلی شوریده پردردی ازشرایط سخت وطن دارم اما همراه کوشنده این کاروان دموکراسی خواهی خواهم بود.

در این باره یک سینه سخن دارم که به تعامل با شما خواهم گذاشت.

Taghirahmani59@gmail.com