شاهزاده جمهوریخواه!
پخش صحبت های ( مثلا لو رفته!) رضا پهلوی در یک جلسه (مثلا خصوصی!) با طرفداران اش تقریبا یک هفته پس از امضا نهادن وی بر کمپین " نه به جمهوری اسلامی"، درخور چون و چراست. او در این "جلسه خصوصی" می گوید که اساس دموکراسی را بر مبنای جمهوریت یعنی حق انتخاب مردم در تعیین سرنوشت خودشان و حکومت بر خود بر مبنای انتخابات می داند. می گوید که در مقابل آنچه میراث دار اش است، rebel ( گردنکش) است چون اگر از او بپرسند، او سیستم جمهوری را ترجیح می دهد.
با بیان این جمله غیرمنتظره، شاهزاده همه را، از سلطنت طلبان و جمهوری خواهان، از چپ و راست بهت زده و انگشت بر دهان می کند. راستی چه اتفاقی افتاده است؟ چه چیزی او را که از نهم آبان ماه ۱۳۵۹ با ادای سوگند به قران مجید و پرچم سه رنگ شیر و خورشید چهل سال داعیه پادشاهی ایران را داشته است، به ناگهان جمهوریخواه کرده است؟ او در طی صحبت هایش در همان جلسه، به تاثیرات زندگی طولانی در کشورهای دموکراتیک و پیشرفته و تعمیق درک اش از دموکراسی اشاره می کند. او که مدام با تکرار " من بعنوان یک دموکرات"، زیرکانه دموکرات بودن خود اش را بعنوان یک پیشفرض مسجل به اذهان القأ می کند، سبب ترجیح سیستم جمهوری را دموکرات بودن اش قلمداد می کند و این که : " من بعنوان یک دموکرات نمیتونم توجیه بکنم که مبنای تعیین شدن یک مسئول حتا به مفهوم سمبلیک میتونه یک مبنای موروثی داشته باشه"... " انتخاب نه بر مبنای این که کسی پدر اش یا مادر اش کاره ای بوده. من نمیتونم بعنوان یک دموکرات این مسئله را برای خودم توجیه کنم... یک جائی باید ما بتونیم این بند ناف را قطع کنیم بریم در جهت آنچه که معنی دار هستش برای جامعه".
اگر شاهزاده شب قبل از آن جلسه، دموکراسی را در خواب ندیده و غیر دموکراتیک بودن نظام موروثی در خواب به او وحی نشده است، چرا تا به حال جمهوری خواهی اش را مخفی نگهداشته و هیچ نشانه ای از " گردنگشی" و میل به " بریدن بند ناف" از خود بروز نداده بود؟ چرا اینگونه ناگهانی و بی زمینه از تغییر ماهیت خود پرده برداری کرده است؟ چرا این پرده برداری در یک جلسه پشت پرده؟!
اگر شاهزاده درست همانگونه و با همان تشریفات رسمی که در برابر دوربین در نهم آبان ۱۳۵۹ به وراثت پادشاهی سوگند یاد کرد، بجای گپ و گفت خصوصی در اتاق دربسته، بیاید، چه به صورت کتبی یا تصویری، بطور رسمی علنا و خطاب به عموم اعلام کند که از این تاریخ سوگند میراث داری پادشاهی به قران مجید و پرچم سه رنگ شیر و خورشید را پس می گیرد، هرگونه مسئولیت و مأموریت در جهت احیای نظام پادشاهی را وامی نهد و بعنوان یک فرد جمهورخواه به فعالیت سیاسی خود ادامه می دهد، آنوقت می شود باور کرد که بند ناف اش را بریده، گردنکشی کرده و جمهوریخواه شده است. اما من دلیل دارم که او چنین کاری نخواهد کرد.
سناریو اینطور طراحی و حساب شده است که حرف های شاهزاده در جلسه ای (یعنی که خصوصی)، بی تصویر و تاریخ، بشکل (مثلا که ) گپ و گفت خودمانی از طریق ( مثلا) یک ضبط داخل سالنی عمدا بدکیفیت، به بیرون " درز" داده شود. یعنی هیچ رسمیتی در کار نیست تا سندیتی پیدا کند و یعنی که حتا قصد انتشار اش هم وجود نداشته است.
اما " درز پیدا کردن" همین سخنان خودمانی غیر رسمی در اتاق دربسته، کار خود اش را به کمال و در حد نهایت کرده است. جمهوریخواهانی که با سلطنت طلبان تنها در شکل موروثی نظام سیاسی اختلاف دارند، به هوا می پرند و هلهله می کنند که: " مژدگانی که گربه تائب شد/ زاهد و عابد و مسلمانا"! اکثر آن ها حتا نیازی نمی بینند تا شاهزاده علنا و رسما از میراث داری پادشاهی استعفا دهد. او را به اعتبار همان پنهان گوئی ی " لو رفته"، یک جمهوریخواه، یک دمکرات واقعی و از خود به حساب می آورند و آغوش استقبال باز می کنند. آن هائی که وجود امضای رضا پهلوی در کمپین " نه به جمهوری اسلامی" را به معنی آری ضمنی به بازگشت سلطنت فهمیده و از امضای آن خودداری می کردند، نگرانی شان برطرف می شود یا دست کم متزلزل می شوند. آن هائی هم که از جانب رادیکا ل ها متهم به ائتلاف با سلطنت و شماتت شده بودند، سر شرمساری از یقه هایشان بیرون می آورند که : دیدید؟ بفرمائید! ائتلاف با سلطنت در کار نیست و به ما تهمت بیجا می زدید.
با این ترفند، فراتر از کمپین " نه به جمهوری اسلامی"، در سطح افکار عمومی هم رضا پهلوی یک شخصیت دموکرات، انهمه دموکرات که حاضر شده است از سلطنت چشم بپوشد جلوه گر می شود. خیلی ها نه تنها در طیف اپوزیسون راست بیرونی و درونی رژیم بلکه همچنین در میان مردم عادی که چشم به راه یک ناجی اند، چشمان شان به سوی کسی لوچ می شود که او را متحد کننده ملت و راهگشای بن بست می پندارند.
اعتراضات و غُر و لُندهائی هم علیه سخنان رضا پهلوی از سوی برخی سلطنت طلبان دیده و شنیده می شود. باهوشتنرین هایشان نگرانی ندارند و می دانند موضوع از چه قرار است و کودن ترین هایشان هم بعد از مدتی پی به اصل ماجرا خواهند برد. اما در هرحال حساب رضا پهلوی یا خط دهندگان و مشاوران اش از بُرد و باخت سیاسی، هوشمندانه است: او امیدوار است که با این ترفند، به مراتب بیشتر از آن که معترض در اردوی سلطنت طلبان ایجاد می کند، در اردوی جمهوری خواهان و ای بسا مردم عادی بی چشم انداز، مستأصلِ و منتظر ظهور یک ناجی، محبوبیت و اعتماد و طرفدار کسب کند.
چشم بندی ها
اما ترفند این "جمهوری خواهی" ناگهانی در چیست و شاهزاده چطور چشمبندی کرده است؟ فقط اندکی حواس جمع و دقت لازم است: شاهزاده نگفته است جمهوری خواه شده است، گفته است "اگر از من بپرسید می گویم سیستم جهموری را ترجیح می دهم". او از ترجیح حرف می زند و نه از تصمیم. این مهمترین نکته است که از چشم ها دور می ماند. دقیقا با توجه به همین نکته ظریف است که می شود فهمید چرا شاهزاده نمی رود جلو دوربین بند ناف اش را از پدر و مادر تاجدار اش ببُرد و از ولایتعهدی رسما استعفا دهد. تصمیم نیست، ترجیح است، امریست باطنی و نه عملی. همین! حال از این بگذریم که همین ترجیح را هم شرمگینانه بر زبان می آورد، می گوید:"اگر از من بپرسید" و نه این که خودش رأسا برود اعلام کند. راست اش از من هم بپرسید، جوانی، زندگی سالم، شاد و مرفه را ترجیح می دهم! حالا بیائید روی ترجیح من حساب باز کنید!
اکنون ببینیم این "ترجیح" چه نقشی در رابطه دگرگونی نهاد سلطنت با ایران و با دموکراسی دارد؟ آیا سلطنت از دید او و با درکی که او از دموکراسی دارد منتفی است؟ نه خیر، شاهزاده شعبده باز، کبوتر را از سرآستین در می آورد: " منکر این نیستم که شاید در بعضی فرهنگ ها ( قطعا منظور شاهزاده ایران نیست، همینطوری کلی می گوید مثلا در فرهنگ بورکینا فاسو یا فرهنگ قبائل سرخپوست) یک نهاد سمبلیک لازم باشد ولی بعنوان یک دمکرات نمی توانم توجیه بکنم که مبنای تعیین شدن یک مسئول حتا به مفهوم سمبولیک میتونه یک مبنای موروثی داشته باشه. بایستی یک مبنای انتخابی داشته باشه. ( شاهزاده شعبده باز کبوتر دوم را از سر آستین دیگر اش بیرون می آورد): " اگر روزی برسیم که نهاد پادشاهی و سامانه پادشاهی برای کشوری مثل ایران همچنان لازم هست چه اشکالی داره که این مبنای مسئله انتخاب یا پیشنهاد یک فرد شایسته برای این مقام باشه نه الزاما بر مبنای این که کسی پدر یا مادر اش ...".
شاهزاده نمی گوید من جمهوری خواه شده ام چون در ایران نهاد سلطنت نه دموکراسی می آورد و نه لازمه ی دموکراسی است بلکه در معصومانه ترین حالت، یک نهاد فسیل و انگل بی خاصیت پر خرج بر گرده مردم است و دوره چنین نهادی حتا سمبلیک گذشته است، بلکه او پای فرهنگ ( ایرانی در لفافه) و همچنان لازم بودن نهاد پادشاهی و سامانه پادشاهی برای کشوری مثل ایران را ( به صراحت) به پیش می کشد. منتها می گوید باید انتخابی باشد. و این هم یک نکته ظریف دیگر! رسیدیم به همان شاهزاده ولیعهد سوگند خورده 40 سال پیش که به گواهی اسناد و شواهد موجود، همیشه همین حرف را می زده است: از حالا در باره شکل حکومت اینده حرف نزنیم، اگر بعدا مردم شکل جمهوری یا سلطنت را انتخاب کردند... تصادفی نیست که بعد از همین فرمایشات اخیر اش برخی طرفداران دو آتشه سلطنت به هم قبیله ای های مضطرب و معترض شان تسلی می دهند که شاهزاده حرف تازه ای نزده است و سلطنت در دوره رضا شاه و محمد رضا شاه هم انتخابی و قانونی یعنی با تصویب مجلس بوده است و منظور شاهزاده همین است.
اول نمایش با ایجاد توهم جمهوریخواهی شاهزاده شروع شد، در انتها رسیدیم به همانجا که همیشه بود: فعلا اختلاف ها را کنار بگذارید همه با من « نه به جمهوری اسلامی» بگوئیم، بعد سلطنت یا جمهوری را به رای می گذاریم، اگر سلطنت رای آورد، " یک فرد شایسته برای این مقام" و نه بخاطر پدر یا مادر اش تعیین می شود. البته که شاهزاده نگفته است بهیچوجه حاضر نخواهد بود پادشاه بشود چون که جمهوریخواه است، شاهزاده خیلی خیلی دمکرات گفته است اگر کسی نخواهد پادشاه بشود و به او فشار بیاورند و اصرار کنند( مثل اصرار به رقصیدن در مهمانی)، حقوق بشر را زیر پا گذاشته اند! شاهزاده دموکرات، پرچم حقوق بشر را هم بلند کرد، تا به آن حد که اصرار بر او برای پذیرش پادشاهی اگر دل اش نخواهد، نقض حقوق بشر او خواهد بود! ( بیشتر اصرار کنید می شود جنایت علیه بشریت!)
حالا چرا؟
بسیاری از جریانات چپ در نقد کمپین « نه به جمهوری اسلامی» یادآوری کرده اند که آن ها از ابتدای این رژیم "نه به جمهوری اسلامی" گفته اند و این حضرات کمپینی، تازه بعد از توده ای شده این شعار فرصت طلبانه بر آن سوار می شوند. پر بیراه نمی گویند، اما اگر منصف باشیم، خاندان پهلوی و همه دار و دسته سلطنت طلبان و در راس شان رضا پهلوی ولیعهد بعنوان صاحب عزای اصلی مجلس، پیش از ما کمونیست ها از همان لحظه اول با تمام وجود، از سر تا پا، ذاتا و فطرتا « نه به جمهوری اسلامی» بوده اند. طیف هائی از اپوزیسیون راست هم بار اول نیست که برای « همه باهم» تبلیغ و تلاش می کنند.
در طی دهه های گذشته دار و دسته های رنگارنگ اپوزیسیون راست از ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﺑﻴﺮون و درون ﺣﮑﻮﻣﺖ، اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﭼﯽ ها و ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن رژﻳﻢ جمهوری اسلامی و چپ های سابق نادم، برحسب شرائط و به تناوب، از این گونه کمپین های همه با هم و فراخوان ها و طومار نویسی ها و امضا جمع کردن ها برای ائتلاف فراگیر راه انداخته اند، با موضوعات دفاع از قانون مداری، مخالفت با تحریم انتخابات، مخالفت با انقلاب همچون مولد خشونت، رﻓﺮاﻧﺪم ﺑﺮای ﺣﺬف ﻧﻈﺎرت اﺳﺘﺼﻮاﺑﯽ، حذف ولایت مطلقه از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ، ﻳﺎ تغییر ﺧﻮد ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ، ﺗﺎ "رﻓﺮاﻧﺪم ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﮑﻦ ".
یکی از این امواج ( داخل طشت)، « بیانیه تحلیلی ۵۶۵ نفر» بود در آبان ماه ۱۳۸۴ از جمله با امضای علی افشاری، منصور اسانلو، امیر انتظام، سیمین بهبهانی، فریبرز رئیس دانا، ناصر زرافشان، اکبر عطری، پرستو فروهر .... که به حاکمیت هشدار می داد تن به اراده ملت بدهد.
مورد جنجنالی تر، یک سال پیش از آن در آذر ماه ۱۳۸۳ بود. بعد از تحریم گسترده انتخابات مجلس هفتم و شوراهای شهر و روستا از جانب مردم، گروهی با ترکیبی شله قلمکار از اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺧﻮﺋﯽ ﺗﺎ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮ ﻓﻄﺮوس، از کامبیز روﺳﺘﺎ ﺗﺎ شاهین ﻓﺎﻃﻤﯽ، از ﻓﺮﻳﺪون اﺣﻤﺪی و ﻓﺮخ ﻧﮕﻬﺪار تا دارﻳﻮش ﺁﺷﻮری و نیلوفر بیضائی و ناصر زرافشان ( که به جرم پذیرفتن وکالت خانواده های قربانیان قتل های زنجیره ای در زندان بود) و غیره، به کارگردانی محسن سازگارا فراخوانی برای " حمایت ملی از رفراندم" دادند و سایتی اینترنتی برای جمع آوری امضا دایر کردند به نام « شصت میلیون دات کام»( و من هم در تحلیلی به طنز نوشتم « برای تغییر رژیم اینجا را کلیک کنیدً!») . در بین این جماعت دو دستگی به وجود آمد، و اعضای کمیته کنار کشیدند. آنچه در این حرکت مهم و برجسته بود، ائتلاف سیاسی آشکار جمهوری خواهان، سلطنت طلبان و بخش هائی از اصلاح طلبان داخل رژیم بود.
پس این نخستین بار نیست که اپوزیسیون راست زیر لوای " همه با هم" می خواهد صفوف مخالفان رژیم را درهم و مغشوش کند و رضا پهلوی هم از سالیان سال پیش استراتژی " همه با هم" ( همه با من ) را تبلیغ و دنبال کرده است. جا خوردن و حیرت ما از دیدن امضاهای غیر منتظره برخی افراد خوشنام در پای چنین فراخوان ها و ائتلاف هائی از جمله با سلطنت طلبان هم چیز بی سابقه و عجیبی نیست. پس این بار کمپین « نه به جمهوری اسلامی» چه تازگی و ویژگی دارد که همه را دچار هلهله یا ولوله کرده است؟ دو چیز: یکی فراگیر شدن شعار « نه به جمهوری اسلامی » و پیوستن طیف هائی به این کمپین راست و ارتجاعی است که تا چندی پیش هنوز به اصلاح رژیم امید داشتند و حالا باد در این جهت می وزد؛ دومی، امضای مستقیم رضا پهلوی. در فراخوان های ائتلافی پیشین چهره هائی درجه چندم از سلطنت طلبان و مشروطه خواهان حضور داشتند ولی این نخستین بار است که رضا پهلوی شخصا به میدان آمده و امضا نهاده است.
او تا به امروز از کمک های جدی و مؤثر امپریالیست ها برای بازگرداندن اش به ایران خیری ندیده است و حتا دونالد ترامپ و جان بولتون هم که بیشترین امیداش به آن ها بسته شده بود، تره ای برایش خورد نکردند و رفتند. خود اش ماند و یک مشت سرهنگ و درجه دار و ساواکی و شکنجه گر بازنشسته فسیل فراری و شومن و سوپرمارکت دار. رضا پهلوی از چرخیدن در تُنگ بسته شاه پرستان نفتالینی چهل سال است به جائی نرسیده است، حالا میخواهد به دریای « نه به جمهوری اسلامی» توده های مردم شیرجه بزند. او امروز نقطه اوپتیمالی را در فضای سیاسی ایران می بیند که در همکلامی با « نه به جمهوری اسلامی» متجلی است؛ درست به همان صورت که زمانی در « مرگ بر شاه!» متجلی شد. تاریخ دارد تکرار می شود و پسر شاه میخواهد انتقام پدر اش را از انقلاب ایران بگیرد، همچنان که خمینی با اصرار بر این که « شاه باید برود»، انتقام تبعید خود از ایران به دست شاه را گرفت... و همه این انتقام گیری ها با عوامفریبی و اسباب دست کردن مردم و به دست گرفتن و مسخ خواسته ها و نیازهای آن ها.
باری، رضا پهلوی با « درز دادن» پرده برداری پشت پرده اش از " ترجیح " سیستم جمهوری، همه را به زبان کوچه، سرکار گذاشته و ولوله و هلهله به راه انداخته است. من از پرداختن به این پرسش ( در جای خود مهم ) می گذرم که فرضا اگر رضا پهلوی اصلا بیاید رسما اعلام کند که جمهوریخواه و مخالف سلطنت شده است و دیگر ادعای وراثت تاج و تخت ندارد، در انصورت، او بعنوان یک فرد عادی دارای چه پشتوانه اجتماعی و سیاسی و صاحب کدام صولت و ابهت و کاریزمای شخصی است که طیفی از این جمهوریخواهان امضا کننده کمپین کذائی، امروز سخنان اخیر او را به فال نیک گرفته و شادمانی می کنند که "موانع راه ائتلاف ملی برداشته شد"! مگر او همچون یک فرد، بدون عقبه واقعی و پتانسیل اجتماعی سلطنت طلب، عددی به حساب می اید تا وجود و عدم اش معادله ای را تغییر دهد؟ در همینجا هم هست که ریاکاری و دودوزه بازی این باصطلاح جمهوریخواهان معلوم می شود چون خوب می دانند که رضا پهلوی بعنوان یک فرد پشت کرده به سلطنت طلبان و مستعفی از میراث داری تاج و تخت، جای این شادمانی ها برای سرگرفتن ائتلاف ملی را ندارد. آن ها از این که پوشش و توجیهی برای ائتلاف زیرجلکی شان با سلطنت طلبان یجاد شده است شادمانند.
شهاب برهان
۲۹ اسفند ۱۳۹۹/ ۱۹ مارس ۲۰۲۱
با بیان این جمله غیرمنتظره، شاهزاده همه را، از سلطنت طلبان و جمهوری خواهان، از چپ و راست بهت زده و انگشت بر دهان می کند. راستی چه اتفاقی افتاده است؟ چه چیزی او را که از نهم آبان ماه ۱۳۵۹ با ادای سوگند به قران مجید و پرچم سه رنگ شیر و خورشید چهل سال داعیه پادشاهی ایران را داشته است، به ناگهان جمهوریخواه کرده است؟ او در طی صحبت هایش در همان جلسه، به تاثیرات زندگی طولانی در کشورهای دموکراتیک و پیشرفته و تعمیق درک اش از دموکراسی اشاره می کند. او که مدام با تکرار " من بعنوان یک دموکرات"، زیرکانه دموکرات بودن خود اش را بعنوان یک پیشفرض مسجل به اذهان القأ می کند، سبب ترجیح سیستم جمهوری را دموکرات بودن اش قلمداد می کند و این که : " من بعنوان یک دموکرات نمیتونم توجیه بکنم که مبنای تعیین شدن یک مسئول حتا به مفهوم سمبلیک میتونه یک مبنای موروثی داشته باشه"... " انتخاب نه بر مبنای این که کسی پدر اش یا مادر اش کاره ای بوده. من نمیتونم بعنوان یک دموکرات این مسئله را برای خودم توجیه کنم... یک جائی باید ما بتونیم این بند ناف را قطع کنیم بریم در جهت آنچه که معنی دار هستش برای جامعه".
اگر شاهزاده شب قبل از آن جلسه، دموکراسی را در خواب ندیده و غیر دموکراتیک بودن نظام موروثی در خواب به او وحی نشده است، چرا تا به حال جمهوری خواهی اش را مخفی نگهداشته و هیچ نشانه ای از " گردنگشی" و میل به " بریدن بند ناف" از خود بروز نداده بود؟ چرا اینگونه ناگهانی و بی زمینه از تغییر ماهیت خود پرده برداری کرده است؟ چرا این پرده برداری در یک جلسه پشت پرده؟!
اگر شاهزاده درست همانگونه و با همان تشریفات رسمی که در برابر دوربین در نهم آبان ۱۳۵۹ به وراثت پادشاهی سوگند یاد کرد، بجای گپ و گفت خصوصی در اتاق دربسته، بیاید، چه به صورت کتبی یا تصویری، بطور رسمی علنا و خطاب به عموم اعلام کند که از این تاریخ سوگند میراث داری پادشاهی به قران مجید و پرچم سه رنگ شیر و خورشید را پس می گیرد، هرگونه مسئولیت و مأموریت در جهت احیای نظام پادشاهی را وامی نهد و بعنوان یک فرد جمهورخواه به فعالیت سیاسی خود ادامه می دهد، آنوقت می شود باور کرد که بند ناف اش را بریده، گردنکشی کرده و جمهوریخواه شده است. اما من دلیل دارم که او چنین کاری نخواهد کرد.
سناریو اینطور طراحی و حساب شده است که حرف های شاهزاده در جلسه ای (یعنی که خصوصی)، بی تصویر و تاریخ، بشکل (مثلا که ) گپ و گفت خودمانی از طریق ( مثلا) یک ضبط داخل سالنی عمدا بدکیفیت، به بیرون " درز" داده شود. یعنی هیچ رسمیتی در کار نیست تا سندیتی پیدا کند و یعنی که حتا قصد انتشار اش هم وجود نداشته است.
اما " درز پیدا کردن" همین سخنان خودمانی غیر رسمی در اتاق دربسته، کار خود اش را به کمال و در حد نهایت کرده است. جمهوریخواهانی که با سلطنت طلبان تنها در شکل موروثی نظام سیاسی اختلاف دارند، به هوا می پرند و هلهله می کنند که: " مژدگانی که گربه تائب شد/ زاهد و عابد و مسلمانا"! اکثر آن ها حتا نیازی نمی بینند تا شاهزاده علنا و رسما از میراث داری پادشاهی استعفا دهد. او را به اعتبار همان پنهان گوئی ی " لو رفته"، یک جمهوریخواه، یک دمکرات واقعی و از خود به حساب می آورند و آغوش استقبال باز می کنند. آن هائی که وجود امضای رضا پهلوی در کمپین " نه به جمهوری اسلامی" را به معنی آری ضمنی به بازگشت سلطنت فهمیده و از امضای آن خودداری می کردند، نگرانی شان برطرف می شود یا دست کم متزلزل می شوند. آن هائی هم که از جانب رادیکا ل ها متهم به ائتلاف با سلطنت و شماتت شده بودند، سر شرمساری از یقه هایشان بیرون می آورند که : دیدید؟ بفرمائید! ائتلاف با سلطنت در کار نیست و به ما تهمت بیجا می زدید.
با این ترفند، فراتر از کمپین " نه به جمهوری اسلامی"، در سطح افکار عمومی هم رضا پهلوی یک شخصیت دموکرات، انهمه دموکرات که حاضر شده است از سلطنت چشم بپوشد جلوه گر می شود. خیلی ها نه تنها در طیف اپوزیسون راست بیرونی و درونی رژیم بلکه همچنین در میان مردم عادی که چشم به راه یک ناجی اند، چشمان شان به سوی کسی لوچ می شود که او را متحد کننده ملت و راهگشای بن بست می پندارند.
اعتراضات و غُر و لُندهائی هم علیه سخنان رضا پهلوی از سوی برخی سلطنت طلبان دیده و شنیده می شود. باهوشتنرین هایشان نگرانی ندارند و می دانند موضوع از چه قرار است و کودن ترین هایشان هم بعد از مدتی پی به اصل ماجرا خواهند برد. اما در هرحال حساب رضا پهلوی یا خط دهندگان و مشاوران اش از بُرد و باخت سیاسی، هوشمندانه است: او امیدوار است که با این ترفند، به مراتب بیشتر از آن که معترض در اردوی سلطنت طلبان ایجاد می کند، در اردوی جمهوری خواهان و ای بسا مردم عادی بی چشم انداز، مستأصلِ و منتظر ظهور یک ناجی، محبوبیت و اعتماد و طرفدار کسب کند.
چشم بندی ها
اما ترفند این "جمهوری خواهی" ناگهانی در چیست و شاهزاده چطور چشمبندی کرده است؟ فقط اندکی حواس جمع و دقت لازم است: شاهزاده نگفته است جمهوری خواه شده است، گفته است "اگر از من بپرسید می گویم سیستم جهموری را ترجیح می دهم". او از ترجیح حرف می زند و نه از تصمیم. این مهمترین نکته است که از چشم ها دور می ماند. دقیقا با توجه به همین نکته ظریف است که می شود فهمید چرا شاهزاده نمی رود جلو دوربین بند ناف اش را از پدر و مادر تاجدار اش ببُرد و از ولایتعهدی رسما استعفا دهد. تصمیم نیست، ترجیح است، امریست باطنی و نه عملی. همین! حال از این بگذریم که همین ترجیح را هم شرمگینانه بر زبان می آورد، می گوید:"اگر از من بپرسید" و نه این که خودش رأسا برود اعلام کند. راست اش از من هم بپرسید، جوانی، زندگی سالم، شاد و مرفه را ترجیح می دهم! حالا بیائید روی ترجیح من حساب باز کنید!
اکنون ببینیم این "ترجیح" چه نقشی در رابطه دگرگونی نهاد سلطنت با ایران و با دموکراسی دارد؟ آیا سلطنت از دید او و با درکی که او از دموکراسی دارد منتفی است؟ نه خیر، شاهزاده شعبده باز، کبوتر را از سرآستین در می آورد: " منکر این نیستم که شاید در بعضی فرهنگ ها ( قطعا منظور شاهزاده ایران نیست، همینطوری کلی می گوید مثلا در فرهنگ بورکینا فاسو یا فرهنگ قبائل سرخپوست) یک نهاد سمبلیک لازم باشد ولی بعنوان یک دمکرات نمی توانم توجیه بکنم که مبنای تعیین شدن یک مسئول حتا به مفهوم سمبولیک میتونه یک مبنای موروثی داشته باشه. بایستی یک مبنای انتخابی داشته باشه. ( شاهزاده شعبده باز کبوتر دوم را از سر آستین دیگر اش بیرون می آورد): " اگر روزی برسیم که نهاد پادشاهی و سامانه پادشاهی برای کشوری مثل ایران همچنان لازم هست چه اشکالی داره که این مبنای مسئله انتخاب یا پیشنهاد یک فرد شایسته برای این مقام باشه نه الزاما بر مبنای این که کسی پدر یا مادر اش ...".
شاهزاده نمی گوید من جمهوری خواه شده ام چون در ایران نهاد سلطنت نه دموکراسی می آورد و نه لازمه ی دموکراسی است بلکه در معصومانه ترین حالت، یک نهاد فسیل و انگل بی خاصیت پر خرج بر گرده مردم است و دوره چنین نهادی حتا سمبلیک گذشته است، بلکه او پای فرهنگ ( ایرانی در لفافه) و همچنان لازم بودن نهاد پادشاهی و سامانه پادشاهی برای کشوری مثل ایران را ( به صراحت) به پیش می کشد. منتها می گوید باید انتخابی باشد. و این هم یک نکته ظریف دیگر! رسیدیم به همان شاهزاده ولیعهد سوگند خورده 40 سال پیش که به گواهی اسناد و شواهد موجود، همیشه همین حرف را می زده است: از حالا در باره شکل حکومت اینده حرف نزنیم، اگر بعدا مردم شکل جمهوری یا سلطنت را انتخاب کردند... تصادفی نیست که بعد از همین فرمایشات اخیر اش برخی طرفداران دو آتشه سلطنت به هم قبیله ای های مضطرب و معترض شان تسلی می دهند که شاهزاده حرف تازه ای نزده است و سلطنت در دوره رضا شاه و محمد رضا شاه هم انتخابی و قانونی یعنی با تصویب مجلس بوده است و منظور شاهزاده همین است.
اول نمایش با ایجاد توهم جمهوریخواهی شاهزاده شروع شد، در انتها رسیدیم به همانجا که همیشه بود: فعلا اختلاف ها را کنار بگذارید همه با من « نه به جمهوری اسلامی» بگوئیم، بعد سلطنت یا جمهوری را به رای می گذاریم، اگر سلطنت رای آورد، " یک فرد شایسته برای این مقام" و نه بخاطر پدر یا مادر اش تعیین می شود. البته که شاهزاده نگفته است بهیچوجه حاضر نخواهد بود پادشاه بشود چون که جمهوریخواه است، شاهزاده خیلی خیلی دمکرات گفته است اگر کسی نخواهد پادشاه بشود و به او فشار بیاورند و اصرار کنند( مثل اصرار به رقصیدن در مهمانی)، حقوق بشر را زیر پا گذاشته اند! شاهزاده دموکرات، پرچم حقوق بشر را هم بلند کرد، تا به آن حد که اصرار بر او برای پذیرش پادشاهی اگر دل اش نخواهد، نقض حقوق بشر او خواهد بود! ( بیشتر اصرار کنید می شود جنایت علیه بشریت!)
حالا چرا؟
بسیاری از جریانات چپ در نقد کمپین « نه به جمهوری اسلامی» یادآوری کرده اند که آن ها از ابتدای این رژیم "نه به جمهوری اسلامی" گفته اند و این حضرات کمپینی، تازه بعد از توده ای شده این شعار فرصت طلبانه بر آن سوار می شوند. پر بیراه نمی گویند، اما اگر منصف باشیم، خاندان پهلوی و همه دار و دسته سلطنت طلبان و در راس شان رضا پهلوی ولیعهد بعنوان صاحب عزای اصلی مجلس، پیش از ما کمونیست ها از همان لحظه اول با تمام وجود، از سر تا پا، ذاتا و فطرتا « نه به جمهوری اسلامی» بوده اند. طیف هائی از اپوزیسیون راست هم بار اول نیست که برای « همه باهم» تبلیغ و تلاش می کنند.
در طی دهه های گذشته دار و دسته های رنگارنگ اپوزیسیون راست از ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﺑﻴﺮون و درون ﺣﮑﻮﻣﺖ، اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﭼﯽ ها و ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن رژﻳﻢ جمهوری اسلامی و چپ های سابق نادم، برحسب شرائط و به تناوب، از این گونه کمپین های همه با هم و فراخوان ها و طومار نویسی ها و امضا جمع کردن ها برای ائتلاف فراگیر راه انداخته اند، با موضوعات دفاع از قانون مداری، مخالفت با تحریم انتخابات، مخالفت با انقلاب همچون مولد خشونت، رﻓﺮاﻧﺪم ﺑﺮای ﺣﺬف ﻧﻈﺎرت اﺳﺘﺼﻮاﺑﯽ، حذف ولایت مطلقه از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ، ﻳﺎ تغییر ﺧﻮد ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ، ﺗﺎ "رﻓﺮاﻧﺪم ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﮑﻦ ".
یکی از این امواج ( داخل طشت)، « بیانیه تحلیلی ۵۶۵ نفر» بود در آبان ماه ۱۳۸۴ از جمله با امضای علی افشاری، منصور اسانلو، امیر انتظام، سیمین بهبهانی، فریبرز رئیس دانا، ناصر زرافشان، اکبر عطری، پرستو فروهر .... که به حاکمیت هشدار می داد تن به اراده ملت بدهد.
مورد جنجنالی تر، یک سال پیش از آن در آذر ماه ۱۳۸۳ بود. بعد از تحریم گسترده انتخابات مجلس هفتم و شوراهای شهر و روستا از جانب مردم، گروهی با ترکیبی شله قلمکار از اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺧﻮﺋﯽ ﺗﺎ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮ ﻓﻄﺮوس، از کامبیز روﺳﺘﺎ ﺗﺎ شاهین ﻓﺎﻃﻤﯽ، از ﻓﺮﻳﺪون اﺣﻤﺪی و ﻓﺮخ ﻧﮕﻬﺪار تا دارﻳﻮش ﺁﺷﻮری و نیلوفر بیضائی و ناصر زرافشان ( که به جرم پذیرفتن وکالت خانواده های قربانیان قتل های زنجیره ای در زندان بود) و غیره، به کارگردانی محسن سازگارا فراخوانی برای " حمایت ملی از رفراندم" دادند و سایتی اینترنتی برای جمع آوری امضا دایر کردند به نام « شصت میلیون دات کام»( و من هم در تحلیلی به طنز نوشتم « برای تغییر رژیم اینجا را کلیک کنیدً!») . در بین این جماعت دو دستگی به وجود آمد، و اعضای کمیته کنار کشیدند. آنچه در این حرکت مهم و برجسته بود، ائتلاف سیاسی آشکار جمهوری خواهان، سلطنت طلبان و بخش هائی از اصلاح طلبان داخل رژیم بود.
پس این نخستین بار نیست که اپوزیسیون راست زیر لوای " همه با هم" می خواهد صفوف مخالفان رژیم را درهم و مغشوش کند و رضا پهلوی هم از سالیان سال پیش استراتژی " همه با هم" ( همه با من ) را تبلیغ و دنبال کرده است. جا خوردن و حیرت ما از دیدن امضاهای غیر منتظره برخی افراد خوشنام در پای چنین فراخوان ها و ائتلاف هائی از جمله با سلطنت طلبان هم چیز بی سابقه و عجیبی نیست. پس این بار کمپین « نه به جمهوری اسلامی» چه تازگی و ویژگی دارد که همه را دچار هلهله یا ولوله کرده است؟ دو چیز: یکی فراگیر شدن شعار « نه به جمهوری اسلامی » و پیوستن طیف هائی به این کمپین راست و ارتجاعی است که تا چندی پیش هنوز به اصلاح رژیم امید داشتند و حالا باد در این جهت می وزد؛ دومی، امضای مستقیم رضا پهلوی. در فراخوان های ائتلافی پیشین چهره هائی درجه چندم از سلطنت طلبان و مشروطه خواهان حضور داشتند ولی این نخستین بار است که رضا پهلوی شخصا به میدان آمده و امضا نهاده است.
او تا به امروز از کمک های جدی و مؤثر امپریالیست ها برای بازگرداندن اش به ایران خیری ندیده است و حتا دونالد ترامپ و جان بولتون هم که بیشترین امیداش به آن ها بسته شده بود، تره ای برایش خورد نکردند و رفتند. خود اش ماند و یک مشت سرهنگ و درجه دار و ساواکی و شکنجه گر بازنشسته فسیل فراری و شومن و سوپرمارکت دار. رضا پهلوی از چرخیدن در تُنگ بسته شاه پرستان نفتالینی چهل سال است به جائی نرسیده است، حالا میخواهد به دریای « نه به جمهوری اسلامی» توده های مردم شیرجه بزند. او امروز نقطه اوپتیمالی را در فضای سیاسی ایران می بیند که در همکلامی با « نه به جمهوری اسلامی» متجلی است؛ درست به همان صورت که زمانی در « مرگ بر شاه!» متجلی شد. تاریخ دارد تکرار می شود و پسر شاه میخواهد انتقام پدر اش را از انقلاب ایران بگیرد، همچنان که خمینی با اصرار بر این که « شاه باید برود»، انتقام تبعید خود از ایران به دست شاه را گرفت... و همه این انتقام گیری ها با عوامفریبی و اسباب دست کردن مردم و به دست گرفتن و مسخ خواسته ها و نیازهای آن ها.
باری، رضا پهلوی با « درز دادن» پرده برداری پشت پرده اش از " ترجیح " سیستم جمهوری، همه را به زبان کوچه، سرکار گذاشته و ولوله و هلهله به راه انداخته است. من از پرداختن به این پرسش ( در جای خود مهم ) می گذرم که فرضا اگر رضا پهلوی اصلا بیاید رسما اعلام کند که جمهوریخواه و مخالف سلطنت شده است و دیگر ادعای وراثت تاج و تخت ندارد، در انصورت، او بعنوان یک فرد عادی دارای چه پشتوانه اجتماعی و سیاسی و صاحب کدام صولت و ابهت و کاریزمای شخصی است که طیفی از این جمهوریخواهان امضا کننده کمپین کذائی، امروز سخنان اخیر او را به فال نیک گرفته و شادمانی می کنند که "موانع راه ائتلاف ملی برداشته شد"! مگر او همچون یک فرد، بدون عقبه واقعی و پتانسیل اجتماعی سلطنت طلب، عددی به حساب می اید تا وجود و عدم اش معادله ای را تغییر دهد؟ در همینجا هم هست که ریاکاری و دودوزه بازی این باصطلاح جمهوریخواهان معلوم می شود چون خوب می دانند که رضا پهلوی بعنوان یک فرد پشت کرده به سلطنت طلبان و مستعفی از میراث داری تاج و تخت، جای این شادمانی ها برای سرگرفتن ائتلاف ملی را ندارد. آن ها از این که پوشش و توجیهی برای ائتلاف زیرجلکی شان با سلطنت طلبان یجاد شده است شادمانند.
شهاب برهان
۲۹ اسفند ۱۳۹۹/ ۱۹ مارس ۲۰۲۱
منبع: عصرنو
