حاکمیت محافظه کار در برابر جامعه پیشرفت گرا
آیت‌الله خامنه‌ای در برنامه ای به مناسبت روز زن که هر ساله همزمان با ولادت حضرت فاطمه برگزار می‌شود نظرات خود را در مورد مسائل مهم مربوط به زنان بیان کرد. در این برنامه که شنبه ۳۰ فروردین با حضور برخی از زنان فعال سیاسی و اجتماعی نزدیک به نظام جمهوری اسلامی برگزار شد؛ وی ضمن انتقاد از آنچه تفکرات «غلط، کلیشه‌ای و متحجر غربی» در امور زنان خواند؛ خواستار تکیه بر متون و معارف ناب اسلامی شد و بر «پرهیز و دوری کامل از فرآورده‌های غربی» تأکید کرد و گفت اگر می‌خواهیم نگاه ما به مسئله زن، «سالم، منطقی، دقیق و راه‌گشا» باشد، باید از افکار غربی در مسائلی نظیر اشتغال و برابری جنسی کاملاً فاصله بگیریم.
وی «برابری جنسی زن و مرد» را از جمله حرف‌های کاملاً غلط غرب خواند و پرسید که با کدام منطق باید زنان را که خداوند آنان را از لحاظ جسمی و عاطفی برای منطقه ویژه‌ای از زندگی آفریده است، در عرصه‌هایی وارد کنیم که آنها را دچار رنج و سختی می‌کند؟
وی همچنین با انتقاد از زیربنای فکری بسیاری از کنوانسیون‌های جهانی خاطرنشان کردند: اصرار غربی‌ها روی این زیربنای غلط، جامعه بشری را تباه می‌کند؛ به همین دلیل برای دستیابی به نگاه صحیح و متوازن، باید از این مبانی برحذر بود.
آقای خامنه ای در بخش دیگری از سخنان خود «سلامت، امنیت و آرامش زن در خانواده»، را مسئله‌ای اصلی این حوزه دانست و افزود: برخلاف برخی دیدگاه‌ها، اشتغال از مسائل اصلی مربوط به زنان نیست. البته اشتغال و مدیریت، مادام که با مسئله اصلی یعنی خانواده منافاتی پیدا نکند، ایرادی ندارد. وی همچنین از برخی ممنوعیتهای شغلی برای زنان دفاع کرد و گفت: اینکه زنان برخی مشاغل را برعهده نگیرند، هیچ ننگ و نقصی نیست بلکه آن چیزی غلط است که متناسب با طبیعت الهی زن نباشد
وی همچنین از ممنوعیت تحصیل زنان در برخی از رشته‌های دانشگاهی دفاع کرد و گفت : اگر در این مسئله تفاوتی هم باشد، ضد عدالت نیست چرا که نباید رشته‌های تحصیلی و مشاغلی که متناسب با طبیعت زنان نیست، به آنان تحمیل شود.
جنبش زنان و حاکمیت محافظه کار
سخنان آقای خامنه ای در حالی بیان شده است که جنبش زنان در سالیان اخیر یکی از جنبشهای زنده جامعه مدنی ایران بوده و خواستار لغو برخی از قوانین رایج در کشور بوده است؛ قوانین جاری که برگرفته از قرائت خاصی از فقه شیعه است و زنان را در جایگاه فروتری از مردان قرار می‌دهد؛ دیه آنها را نصف دیه مرد می‌داند و حق سرپرستی زن و فرزندان را از آن مرد می‌داند. بر این اساس تحصیل٬ اشتغال و خروج زنان از کشور تنها با مجوز شوهران آنان میسر است. همچنین رعایت حجاب کامل سر و بدن زنان در کشور اجباری است و در دیدگاه سنتی مورد حمایت آیت الله خامنه ای و اغلب روحانیان حاکم٬ حجاب معادل عفاف قلمداد می‌شود و گشت ارشاد بسیاری از زنان و دختران را به اتهام آنچه بدحجابی می‌خواند بازداشت کرده‌است.
این در حالی است که برخی دیگر از مقامات و مسؤولان جمهوری اسلامی تا حدی با مطالبات زنان همراهی می کنند و مخالف عملکرد گشت ارشاد هستند از جمله رئیس جمهور حسن روحانی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته از گشت ارشاد انتقاد کرد. وی در مصاحبه با چلچراغ این برداشت سنتی از حجاب را نقد کرد و گفت: به نظرم، عفیف بودن چیزی فراتر از حجاب داشتن است. به نظر من اگر زنی یا مردی حجاب رسمی مد نظر ما را رعایت نکند، عفیف بودنش زیر سؤال نمی‌رود. قبل از انقلاب زنان زیادی در جامعه ما حجاب نداشتند، ولی آیا انسان‌های عفیفی نبودند؟ من هشدار می‌دهم که حجاب را عین عفاف ندانیم. به نظر من زنان زیادی از جامعه ما حجاب مطلوب قانون را ندارند، ولی عفیف هستند. عفت شاخص‌های زیادی دارد. کما اینکه می‌توان کسانی را هم یافت که ظاهر مطابق قانون دارند و حجاب دارند (چه مرد و چه زن) ولی اصول عفت را رعایت نمی‌کنند.
یکی از مسائل دیگری که اخیراً آیت الله خامنه‌ای به آن توجه نشان داده است؛ طرح افزایش جمعیت کشور است. همانگونه که در سخنان دیروز رهبر جمهوری اسلامی نیز آشکار بود وی حضور زنان در خانواده و پرورش فرزندان و توجه به همسر را وظیفه اصلی زنان می‌داند. این درحالی است که بویژه در سالیان اخیر زنان طبقه متوسط حضور پررنگتری در جامعه از خود نشان داده‌اند و در مشاغل مختلف حضور موفقی داشته‌اند. اشتغال زنان بویژه در حالیکه هر روز جامعه و خانواده‌ها با مشکلات مالی زیادتری دست و پنجه نرم می‌کنند؛ از اهمیت کلیدی برخوردار است و طبقه متوسط جامعه و بویژه فعالان حوزه زنان٬ به سختی با قوانین و سیاستهای جاری کشور که هر روز عرصه را بر اشتغال زنان تنگ تر می‌کند مبارزه می‌کنند.
نکته دیگری که قابل توجه است وضعیت تحصیل زنان است. همانگونه که اشاره شد آیت الله خامنه ای در این سخنرانی از محدودیتهای تحصیلی برای دختران دانشجو حمایت کرد. در سالیان اخیر به مرور دختران دانشجو گوی سبقت را از پسران ربوده‌اند و بخش بزرگتری از کرسی‌های دانشگاهها را در اختیار گرفته اند. به گونه ای که سیستم اموزشی جمهوری اسلامی که مخالف این روند است؛ برای چاره جویی در این مورد راه را بر ورود دختران به برخی از رشته‌های دانشگاه بست. این سیاستها همواره مورد انتقاد زنان طبقه متوسط و جنبش زنان و فعالین دانشجوئی بوده‌است و آیت الله خامنه ای امروز سعی کرد به توجیه این سیاست نظام جمهوری اسلامی بپردازد. سیاستی که خشم زیادی را در فعالین جنبش زنان برانگیخته است.
در مجموع تصویری که دیروز آیت الله خامنه‌ای از زن مطلوب خود ارایه داد با ارزشهای بسیاری از خانواده‌های کشور و بویژه طبقه متوسط شهری فاصله زیادی دارد. زن مطلوب وی در این سخنرانی مسئول پرورش فرزندان و رسیدگی به همسر است و فروتری خود نسبت به مردان را به نام تفاوت ذاتی مرد و زن می‌پذیرد و در عرصه اشتغال نیز عنصری کاملاً حاشیه‌ای است.
در حالی که این تصویر برای بسیاری از زنان جامعه تصویری بیگانه‌است. زنان طبقه متوسط ایران اگرچه نتوانسته‌اند رابطه‌ای با جریانهای رادیکال فمنیستی که کلیت نهاد خانواده را زیرسؤال می‌برند برقرار کنند؛ اما در عین حال از دستاوردهای سالیان اخیر خود نیز دفاع می‌کنند و حاضر به از دست دادن آن نیستند. مهمترین این دستاوردها ایجاد فرهنگی است که در آن برابری زن و مرد پذیرفته می‌شود و زنان از حقوقی مشابه همسر خود برخوردارند.برخی از این حقوق مانند انتخاب آزادانه شغل و رشته تحصیلی و فعالیتهای مختلف اجتماعی از اهمیت زیادی برای طبقه متوسط و زنان کشور برخوردار است. باید دید آیا آیت الله خامنه‌ای و همفکران ایشان در نظام جمهوری اسلامی می‌توانند فرهنگ مورد نظر خود را غالب کنند یا این قدرت جامعه مدنی است که به مرور نظام را دچار استحاله خواهد کرد؟
سخنان دیروز آیت الله خامنه ای همان مشکل دیرپای جامعه ایران است که حاکمیتی محافظه کار را در برابر جامعه ای پیشرفت گرا قرارداده است. واقعیت این است با احکام دستوری نمی توان در برابر میل زنان ایرانی برای حضور در حیات اجتماعی مقابله کرد. این تقابل در نهایت به برتری جامعه مدنی منجر خواهد شد و زنان واقعیت هایشان را تحمیل خواهند اما ضرر آن تحمیل هزینه ای است که روند پیشرفت جامعه را در تقابل حاکمیت محافظه کار و جامعه پیشرفت گرای ایران مختل خواهد کرد.
مهدی امینی زاده ـ سایت ملی ـ مذهبی
