پوتين عشق و نفرت
نام ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه از آن نام‌هايي است كه اغلب هر روز بر زبان بسياري آورده مي‌شود، در حالي كه اختلاف نظرهاي بسياري درباره شخصيت و عملكرد سياسي وي در روسيه و جهان وجود دارد. هر چند اغلب اپراتوري‌هاي تبليغاتي جهان، به‌شدت عليه ولاديمير پوتين تبليغ مي‌كنند، اما بسياري از افكار عمومي جهان اخبار مربوط به او را با حسي توام با قريب‌الوقوع بودن يك حادثه دنبال مي‌كنند. مجله فوربس 30 اكتبر گذشته بالاترين رتبه را در فهرست قدرتمند‌ترين شخصيت‌هاي جهان در سال 2013 به پوتين اختصاص داد. ولاديمير پوتين به دلايل گوناگون توانست با اشغال جايي كه باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا، سال گذشته از آن خود كرده بود، خود را به عنوان بانفوذترين فرد سياسي جهان معرفي كند اما مهم‌ترين دليل، ابتكار دولت روسيه، خلع سلاح شيميايي سوريه بود. پوتين حتي به همين دلايل در ليست برندگان جايزه صلح نوبل هم قرار گرفت. اما اينك نام پوتين به يك تحول بزرگ ديگر در شرق اروپا يعني اوكراين گره خورده است. جايي كه غربگرايان در كي‌يف، با بازي گرم پوتين در شرق اوكراين مواجه شده‌اند. بعضي صاحبنظران معتقدند پوتين مي‌خواهد نام خود را در تاريخ اين كشور به عنوان رهبري حفظ كند كه همزمان با پس گرفتن شبه جزيره كريمه، اجازه نداده است اوكراين از حوزه نفوذ مسكو خارج شود.
پوتين توانسته است كريمه را پس از 60 سال از اوكرايني كه علاقه‌مند آغوش غرب است، باز پس‌بگيرد و در برابر مجازات‌هاي اقتصادي و سياسي غرب، حالا مهره‌هاي خود در دونتسك و خاركوف و شهرهاي ديگر شرق اوكراين را به حركت در آورده است. اين‌گونه است كه اكنون در جهان بسياري با عشق و نفرت نام پوتين را بر زبان مي‌آورند. كساني كه علاقه‌مند تغيير نظم امريكايي در جهان هستند با ابهت نام پوتين را تكرار مي‌كنند و آنها كه نظم امريكايي پس از فروپاشي شوروي را پذيرفته‌اند، با خشم و نفرت از رييس‌جمهور روسيه ياد مي‌كنند. به همين نسبت درباره آينده پوتين هم نظرات گوناگوني وجود دارد. اما به اذعان بسياري كارشناسان كريمه حتي بدون يك شليك مال روسيه شده است. بنابراين براي بخش زيادي از مردم روسيه كه از فروپاشي امپراتوري شوروي عقده حقارت داشتند، اين غرور‌انگيز است و طبيعي است كه در بين آنها رتبه سياسي ولاديمير پوتين با يك جهش به ارتفاع تصور‌‌ناپذيري صعود كرد و تا مدتي آنجا باقي خواهد ماند. اما ادامه برخورد اين مردم با ولاديمير پوتين به نتيجه ادامه بازي روسيه و غرب بستگي دارد. در نتيجه اگر تحريم‌ها موقعيت اقتصادي روسيه را تخريب كند، پوتين با واكنش متفاوتي از سوي روس‌ها روبه‌رو خواهد شد. در حالي كه هم‌اكنون بخشي از معترضان پوتين در خيابان‌ها عليه سياست روسيه در اوكراين شعار مي‌دهند. هـنري‌كيسينجر كه از او با عنوان نـظريـه‌پرداز در روابط بين‌الملل يـاد مـي‌شود مي‌گويد: من چند بار با ولاديـــمير پوتين ،رييس‌جمهور روسيه ديدار كرده‌ام. پوتين از اعضاي سابق سازمان كا گ ب است. در يكي از ديدارهايم با پوتين از او پرسيدم چرا ميخاييل گورباچف، رييس‌جمهور اتحاد جماهير شوروي سابق، با امريكا درباره شرق اروپا مذاكره مي‌كرد اما شش ماه بعد بدون آنكه امتيازي بگيرد، اروپاي شرقي را به امريكا داد. پوتين ديدگاه‌هاي خاص خودش را در اين خصوص بيان كرد و اينكه مقامات شوروي سابق بي‌كفايتي كردند. به نظر پوتين، روسيه تجزيه شده است و علت آن نيز بي‌كفايتي مقامات مسكو بوده است. به نظر او، اين مقامات بي‌كفايت شوروي سابق با عملكرد خود سبب از بين رفتن تاريخ 300 ساله روسيه شدند. او مي‌خواهد عظمت گذشته روسيه را احيا كند. پوتين خواهان تشكيل بلوك يوروسيا است كه متشكل از جمهوري‌هاي اتحاد جماهير شوروي سابق به علاوه كشورهاي ديگري باشند كه به اين بلوك ملحق شوند. تشكيل اين بلوك مي‌تواند به پوتين اين امكان را بدهد تا با چين و اروپا به تعامل بپردازد. آريل كوهن، پژوهشگر ارشد بنياد كارنگي بر اين باور است كه براي درك واقـعي از عملكرد رييس‌جمهوري روسيه بايد سابقه كاري او در «كا گ ب» را در نظر داشت: «پوتين مامور اطلاعاتي است و در زمينه «اطلاعات انساني» تخصص دارد. به اين ترتيب، او خود را قاضي رفتار و شخصيت آدم‌ها مي‌داند. با ارزيابي از باراك اوباما، آنجلا مركل و ديگران به اين نتيجه رسيد كه با گروهي طرف است كه مي‌تواند در برابرشان بازي كند و برنده شود.» گـلـب پائــولــــو سكـيـيـكي‌از كارشناسان پيشين روابط عمومي در كرملين مي‌گويد: پوتين اكنون به دنبال الگويي است كه اجازه دهد مسكو بخشي از نفوذ خود را در اوكراين حفظ كند. به نظر من شش هفته آينده بسيار مهم است؛ زيرا پوتين نمي‌تواند اجازه دهد انتخابات اوكراين به نتيجه‌يي غيرقابل قبول براي روسيه منجر شود و از طرف ديگر نمي‌تواند منفعل باشد. به همين دليل به راهكاري سريع نياز دارد. مهدي سنايي، سفير ايران در روسيه در صفحه شخصي خود در فيس بوك گزارش مي‌دهد پژوهش‌هاي جامعه‌‌شناسان در روسيه حاكي از آن است كه سيماي ولاديمير پوتين قبل از الحاق كريمه و بعد از آن با هم تفاوت‌هاي زيادي دارد. در واقع، اين امر حتي بدون ذكر ارقام دقيق به چشم مي‌خورد. گفتني است كه بسياري از مخالفان تندخوي ولاديمير پوتين از «جنبش بولوتنايا» حاضرند به خاطر سواستوپول از همه «گناهان» ادعايي او بگذرند. اســتـانيـســلاو بلكـــــوفسـك كـارشناس علوم سـياسـي در مصاحبه‌يي مي‌گويد: فضاي كلي و تحليل‌ها از زمان اعمال تحريم‌هاي امريكا عليه نزديكان پوتين و ديگر شخصيت‌هاي حقيقي و حقوقي به‌تدريج تغيير مي‌كند. دو هفته قبل نخبگان روس خوشحال بودند و به نظر مي‌رسيد روسيه پيروزي ژئوپلتيكي مهمي را كسب كرده است و بايد به آن مفتخر باشيم. اما كمي بعد بسيار نگران و افسرده شده‌اند، مي‌دانند از اين به بعد بايد با مشكلات زيادي روبه‌رو شوند. بنابراين زماني‌كه تحريم‌هاي واقعي اعمال شود و مردم بدانند كه املاك و دارايي‌هايشان در غرب، بهداشت و درمان و آموزش كه از 20 سال قبل از آن استفاده مي‌كردند در خطر افتاده است، نگران مي‌شوند. پائولوفسكي كه تا سه سال قبل مشاور پوتين بود، مي‌گويد: استقرار نيروها در مرز با اوكراين مي‌تواند روشي براي نفوذ بر غربي‌ها پيش از مذاكرات باشد، ارتش در مرزها مستقر شده است، تا دنيا بپذيرد كه بر سر موضوع اوكراين بايد با پوتين مذاكره كند. پوتين مي‌داند اگر خطر تشديد بحران فعلي وجود نداشته باشد، هيچ كس با او در مورد اوكراين مذاكره نمي‌كند. رويترز در گزارشي مي‌نويسد: نخبگان سياسي و تجار برتر روسيه در اين مسير از پوتين حمايت كرده‌اند در حالي كه غرب به دليل تلاش‌هاي روسيه در تغيير مرزها سران مسكو را تحريم كرده است. نمايش وحدت پشت سر رييس‌جمهوري روسيه احتمالا تا مدتي ادامه خواهد داشت و مخالفان سياسي در مسكو اكنون تا حدي به دليل موفقيت پوتين در الحاق شبه جزيره كريمه مجبور به سكوت شده‌اند. اما مقام‌هاي مطلع سياسي و تجاري مي‌گويند در حالي كه سرخوشي اوليه ناشي از اين پيروزي به تدريج كمرنگ مي‌شود و واقعيات دشوار ناشي از تحريم‌هاي غربي همچنين چشم‌انداز تحريم‌هاي بيشتر در صورت همراهي نكردن روسيه با غرب خود را نشان مي‌دهد، نگراني‌ها مانند آتش زير خاكستر بيشتر مي‌شود. با وجود كاهش رشد اقتصادي روسيه و فرار سرمايه از اين كشور تا حد 64 ميليارد دلار در سه‌ماهه سال جاري ميلادي، دلايل فراواني براي نگراني در مورد موانع مالي بهبود وضعيت اقتصادي كريمه وجود دارد. شماري از تجار مطرح روسيه و مقامات دولتي همچنين از بابت درگيري‌هاي لفظي با غرب نگران و از تهديد بازگشت انزواي زمان اتحاد جماهير شوروي سابق بعد از دو دهه بهبود روابط و اعتماد‌سازي با كشورهاي ثروتمندتر هراس دارند. يك تاجر روس در مسكو با افكار ليبرالي در زمينه سياست كه خواست نامش فاش نشود، گفت: بعضي افراد از وضعيت جاري نگران‌اند، اين نگراني را آشكارا اعلام نمي‌كنند، اما اختلاف نظرهايي در اين زمينه وجود دارد كه كدام راه براي كشور مفيد است. بوريس ماكارنكو از مركز فناوري‌هاي سياسي مسكو گفته است: طرح موضوع از دست دادن نفوذ روسيه در اوكراين بعد از الحاق شبه جزيره كريمه به مسكو اجتناب‌ناپذير نبود، اين موضوعات جمع ضدين نيست، من تنها مي‌دانم تاريخ از همه ما عاقل‌تر است اما به‌زودي قضاوت نمي‌كند. لوموند فرانسه مي‌نويسد: درك خواست‌هاي ولاديمير پوتين دشوار نيست، او به هر چه كه مي‌گويد عمل مي‌كند. پوتين خواستار يك اوكراين مستقل يا دست‌كم اوكرايني نيست كه بتواند در استقلال كامل معاهده همكاري با اتحاديه اروپا را به امضا برساند. از اين رو آماده است كه در صورت لزوم، اين كشور را در هم بپاشد و اين كاري است كه پوتين در حال انجامش است و پيروز هم شده چون اروپا واكنشي از خود نشان نمي‌دهد. روسيه مي‌خواهد كه اوكراين كاملا يك جمهوري فدرال باشد چون در اين صورت روسيه خواهد توانست همكاري‌هاي تنگاتنگ با فدراسيون‌هاي مختلف آن برقرار كند. براي رسيدن به چنين هدفي، روسيه رژيم اوكراين را ضعيف‌تر از آنچه هست خواهد كرد و سپس بهانه خوبي به دست خواهد آورد تا نيروهايش را وارد خاك اوكراين كند. |
1- بدترين سناريو: روسيه كريمه را براي خود كافي ندانسته و با ادامه خشونت‌ها در شرق اوكراين، روسيه نيروهاي خود را به اين مناطق مي‌فرستد. غرب در جواب جنگ سرد و گرم را شروع مي‌كند.
2- روسيه نيروهاي خود را به شرق اوكراين مي‌فرستد، صرف‌نظر از الحاق اين مناطق به روسيه يا تحت‌الحمايه قرار گرفتن اين مناطق از سوي روسيه، غرب در واكنش تنها به محاصره كامل اقتصادي و حمايت گسترده از همه مخالفان روسيه و پاسخ بلندمدت در مناطق حساسيت‌برانگيز روسيه اكتفا مي‌كند. 3- روسيه وارد اوكراين نمي‌شود ولي به مذاكرات و فشار سياسي براي كنترل خشونت‌ها در شرق اوكراين ادامه مي‌دهد و غرب باز هم سعي مي‌كند اقتصاد روسيه را تضعيف كند. 4- ديپلماسي موفقيت‌آميز بوده و مواضع روسيه، غرب و اوكراين را هماهنگ مي‌كند. با اين حال به نظر مي‌رسد بخشي از تحريم‌ها عليه روسيه ادامه خواهد داشت. اما پوتين مي‌تواند استدلال كند كه در نهايت حق روس‌ها را از غرب گرفته است. |
ناآرامي‌هاي اوكراين از نوامبر 2013 و زماني آغاز شد كه ويكتور يانوكوويچ، رييس‌جمهور اوكراين از امضاي يك قرارداد تجاري با اتحاديه اروپا سر باز زد و روابط خود را با كشور روسيه نزديك‌تر كرد.
تظاهرات مردمي در 18 فوريه 2014 و بعد از برخورد پليس با مردم و ظهور افراد نقاب‌دار مسلح به صورت ناگهاني و خشونت آميز تشديد شد. در اين انقلاب حداقل 82 نفر كشته شدند كه 13 نفر آنها پليس بودند. شمار زيادي در حدود 1100 نفر نيز مجروح شدند. 21 فوريه يك توافقنامه سه جانبه بين دولت اوكراين، مخالفان و اتحاديه اروپا براي انتخابات زودهنگام در مه2014 بسته شد پس از توافق شب 21 فوريه 2014، از آغاز صبح 22 فوريه كي‌يف بار ديگر صحنه اعتراض شد و به يكباره كاخ رياست‌جمهوري و نهادهاي ديگر دولتي از مسوولان اوكرايني خالي شد. پس از اشغال كاخ رياست‌جمهوري اوكراين توسط معترضان پارلمان اين كشور به بركناري ويكتور يانوكوويچ و برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در 25 مه2014 راي داد. 22 فوريه همچنين پارلمان اوكراين با راي 322 نماينده از 331 نماينده دستور آزادي يوليا تيموشنكو، نخست‌وزير سابق اين كشور را كه به اتهام سوءاستفاده از قدرت محاكمه و به هفت سال زندان محكوم شده بود را نيز صادر كرده است. در پي انقلاب 2014 اوكراين و بركناري دولت و تشكيل دولت جديد، اعتراض‌ها در كريمه، دونتسك و خاركوف كه جمعيت بيشتر آنها روس تبار هستند آغاز شد. اواخر فوريه و اوايل مارس نيروهاي روسي اول به‌طور غير‌رسمي وارد شبه جزيره جنوبي و خودمختار كريمه شدند و بعد از دريافت مجوز دخالت نظامي ولاديمير پوتين از مجلس روسيه، به‌طور رسمي نيروهاي خود را به دليل حفظ امنيت شهروندان روسي، به‌طور گسترده وارد خاك اوكراين و ساختمان‌هاي دولتي و فرودگاه‌ها و پايگاه‌هاي نظامي را اشغال كردند. در تاريخ 6 مارس 2014 نمايندگان پارلمان شبه‌جزيره كريمه به اتفاق آرا به پيوستن به روسيه راي دادند. در 11 مارس 2014 اعلاميه استقلال كريمه و سواستوپل منتشر شد و در 16 مارس يك همه‌پرسي از مردم كريمه براي پيوستن به روسيه برگزار شد و نهايتا 93 درصد شركت‌كنندگان در همه پرسي به جدايي اين شبه جزيره از اوكراين و الحاقش به روسيه راي مثبت دادند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در روز 18 مارس رسما سند الحاق كريمه به روسيه را امضا كرد و كريمه را جزو جدايي‌ناپذير روسيه خواند. اين بحران به اعتقاد برخي تحليلگران به بزرگ‌ترين بحران بين روسيه و غرب پس از جنگ سرد تبديل شد . اتحاديه اروپا و امريكا با بيانيه‌هاي تند عليه روسيه، نتيجه همه پرسي كريمه را رد كردند. 24مارس: رهبران هفت كشور بزرگ صنعتي عضويت روسيه در گروه «جي?» را به حالت تعليق درآوردند. به گفته آنها روسيه در صورت تغيير رويه مي‌تواند جايگاه خود را بازيابد. در نشست اضطراري اين گروه كه به درخواست باراك اوباما، رييس‌جمهوري امريكا برگزار شد، اعلام شد نشست هشت كشور صنعتي بزرگ در سوچي در ماه ژوئن لغو شده و قرار است اين نشست بدون حضور روسيه در بروكسل برگزار شود. 27مارس: مجمع عمومي سازمان‌ملل همه‌پرسي كريمه را براي الحاق اين شبه‌جزيره به روسيه غيرقانوني و حمايت خود را از تماميت ارضي اوكراين اعلام كرد. با پايان مارس و آغاز آوريل اعتراض‌ها در ديگر شهرهاي شرقي اوكراين به ويژه دونتسك و خاركوف براي جدايي‌طلبي افزايش يافت و اين مناطق با اعلام خودمختاري، برگزاري همه پرسي را در دستور كار قرار دادند. اقدامي كه اين‌بار با عمليات نيروهاي امنيتي اوكراين روبه‌رو شد. 14 آوريل دولت انتقالي اوكراين اعلام كرد طرحي را براي برگزاري همه پرسي عمومي در مورد استقرار يك نظام فدرال و ايجاد مناطق خودمختار تهيه كرده است. |
