«مجید میراحمدی»، معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور، روز ۵اردیبهشت۱۴۰۳ مدعی شد: «حتی یک مورد اعتراض مردمی به طرح نور نداشته‌ایم.» او در گفت‌وگو با خبرگزاری «فارس» گفته: «عفاف و حجاب یکی از مطالبات مردمی است و مردم در این مدت که این طرح اجرا می‌شود، یک مورد نداشتیم که نسبت به اجرای طرح اعتراضی داشته باشند و به پلیس اعتراض کنند.»
آیا طرح نور فراجا، با اعتراض مردمی همراه نبوده است؟ آیا «حجاب اجباری» مطالبه مردمی است و اکثریت از آن حمایت می‌کنند؟ «ایران‌وایر» در این گزارش، به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.
***
طرح نور چیست؟
نیروی انتظامی تهران روز ۲۲فروردین۱۴۰۳، با صدور اطلاعیه‌ای، از در پیش بودن آغاز «طرح حجاب و عفاف» خبر داد. در این بیانیه که از عنوان «نور» برای این طرح استفاده نشده بود، آمده: «در چارچوب مطالبات عمومی و براساس وظایف قانونی، طرح حجاب و عفاف از روز شنبه در همه معابر و اماکن عمومی با جدیت بیشتر دنبال خواهد شد.» نیروی انتظامی در این اطلاعیه از زنان و دختران خواسته بود حریم حجاب و عفاف را رعایت کنند.
نیروی انتظامی روز ۲۶فروردین۱۴۰۳، یعنی یک روز پس از آغاز اجرای طرح حجاب و عفاف، با صدور اطلاعیه شماره ۲ از این طرح به‌عنوان «طرح نور» یاد کرد و از همراهی مردم در اجرای این طرح تقدیر کرد.
اما اطلاعیه شماره ۳ این طرح که روز ۳۱فروردین منتشر شد، نشان می‌دهد که اجرای طرح نور با مخالفت‌ها و مقابله زنان روبه‌رو شده و نگرانی‌‌هایی ایجاد کرده است. در این اطلاعیه که با اعتراف به اعتراضات مردمی همراه است، آمده: «ناگفته پیداست که پلیس عاری از خطا و اشتباه نبوده و با هرگونه رفتار و کُنش اشتباه احتمالی ماموران نیز برخورد خواهد شد. فضای فعلی و راهبرد فراجا در شرایط کنونی حفظ نظم و انضباط اجتماعی در قالبی ایجابی و تذکره‌ای است و صرفا با هنجارشکنانی که به حریم و حرمت شهروند ایرانی تعدی می‌کنند، برخورد قانونی توام با دقت و حساسیت خواهد کرد.»
آیا مردم به اجرای طرح نور اعتراضی نشان ندادند؟
درست است که هنوز هیچ تجمع گسترده و اعتراض خیابانی به اجرای طرح نور صورت نگرفته، ولی اعتراض خیابانی و راهپیمایی تنها راه اعتراض نیست. مردم در طول اجرای این طرح که مدت زمانی زیادی از شروع آن نگذشته، تاکتیک‌های متعددی از مقاومت مدنی را نشان داده‌اند و تداوم اجرای طرح می‌تواند زمینه‌ساز موج تازه‌ای از مقاومت مدنی باشد. تاکتیک‌هایی که در طول دو هفته گذشته شاهد بوده‌ایم، عبارت‌اند از:
نمایش همبستگی
نمایش همبستگی از طریق اعتراض به دستگیری‌ها و حمایت از افرادی که مورد تعرض پلیس و آمران به معروف قرار می‌گیرند، یکی از این تاکتیک‌هاست. ویدیوها و اخباری از تجمعات اعتراضی موردی نسبت به دستگیری دختران در خیابان‌های شهر منتشر شده که نشان می‌دهد بخشی از مردم با برخورد پلیس با زنان و دختران موافق نیستند. روز ۴اردیبهشت، «بی‌بی‌سی فارسی»، ویدیویی منتشر کرد از اعتراض مردم به بازداشت یک زن در میدان هفت تیر. «مهدیه گلرو»، فعال سیاسی نیز با انتشار یک ویدیو در حساب «ایکس» خود نوشته: «زنی را در ایستگاه مترو هفت تیر بازداشت و او را در یک اتاق زندانی کردند. مردم آن‌قدر ماندند و اعتراض کردند تا آزادش کردند.»
شاهد عینی نیز در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی صحت این رویداد را تایید کرده‌اند. تصاویر منتشره در این ویدیو نشان می‌دهد که مردم در مقابل دفتر پلیس در ایستگاه مترو تجمع کرده و شعارهای اعتراضی سر می‌دهند.
ویدیو منتشره دیگری از تجمع اعتراضی بازنشستگان تامین اجتماعی اراک با شعارهایی در حمایت از زنان، نمونه دیگری از این همبستگی است. بازنشستگان معترض با شعار «حجاب حجاب شعارشون/ دزدی و غارت کارشون»، به طرح نور اعتراض کردند.
دیوارنگاری اعتراضی
تصاویری از دیوارنگاری‌های اعتراضی منتشر شده در طول دو هفته گذشته نشان می‌دهد که هنرمندان گرافیتی با طراحی و اجرای طرح‌های اعتراضی، نسبت به طرح نور بی‌تفاوت نبوده‌اند. اثر زیر متعلق به شبح، یک نمونه از دیوارنگاری‌هایی است که بازتاب گسترده‌ای داشته است.
دروغ بزرگ معاون وزیر کشور: یک مورد اعتراض به طرح نور نداشته‌ایم
هشتگ‌های اعتراضی
استفاده گسترده از هشتگ‌های اعتراضی نسبت به طرح نور، ازجمله هشتگ‌های #گشت_ارشاد، #مقاومت_زندگیست، #نه_به_حجاب_اجباری و #جنگ_علیه_زنان، اقدام اعتراضی دیگری است که مردم در شبکه‌های اجتماعی به نمایش گذاشته‌اند.
بیانیه نویسی
بیانیه نویسی، اقدام اعتراضی دیگری است که در واکنش به طرح نور به راه افتاده است. بیانیه ۶۱ وکیل دادگستری که روز ۸اردیبهشت۱۴۰۳ صادر شد و یا بیانیه شماری از فعالان سیاسی- مدنی که برخی از آن‌ها در‌حال‌حاضر در زندان به سر می‌برند، نمونه‌هایی از استفاده از تاکتیک بیانیه‌نویسی اعتراضی است.
توسل به تاکتیک‌های متنوع به‌جای راهپیمایی و اعتراض خیابانی، اقدام هوشمند شهروندان در برابر دستگاه سرکوب است. دستگاه سرکوب در طول سال‌های گذشته با برخورد خشن با معترضان، هزینه اعتراض خیابانی را افزایش داده و در این شرایط، شهروندان به روش‌های دیگر اعتراض خود را نشان می‌دهند و این به معنای نداشتن اعتراض نیست.
آیا اکثریت مردم از حجاب اجباری حمایت می‌کنند؟
خیر؛ تاکنون تحقیقات میدانی متفاوتی در ایران در خصوص «حجاب» توسط نهادهای مختلف انجام شده که اکثر آن‌ها از مخالفت اکثریت مردم ایران با «حجاب اجباری» حکایت دارد. در یکی از آخرین تحقیقات میدانی انجام شده که نتایج آن در گزارشی با‌عنوان «نتایج یک تحقیق میدانی: ۹۵ درصد زنان تهرانی مخالف حجاب اجباری» در اسفند ۱۴۰۲ منتشر شده، آمده: «از میان مشارکت کنندگان در این آمارگیری، ۸۳.۹ درصد زنان مخالف حجاب اجباری بودند. ولی بدون در نظر گرفتن نوع حجاب مشارکت‌کنندگان در آمارگیری، ۹۵.۵ درصد زنان ساکن شهر تهران مخالف حجاب اجباری بوده‌اند.» این تحقیق توسط «گروه پژوهشی امروز» که توسط جمعی از معلمان و دانشجویان ساکن تهران تشکیل شده، انجام شده است. این گروه با راهنمایی پژوهشگران و اساتید علوم اجتماعی، از ۱۵شهریور تا ۵دی۱۴۰۲ و در یک سالگی انقلاب «زن، زندگی، آزادی»، با روش مشاهده مستقیم، به بررسی انواع پوشش بانوان از ۱۵سال به بالا و باور آن‌ها به حجاب اجباری پرداخته‌اند.
برخی از پژوهش‌هایی که توسط نهادهای جمهوری اسلامی مثل مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم انجام شده، نشان می‌دهد که اکثریت مردم ایران حجاب اسلامی را رعایت نمی‌کنند. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که سال ۱۳۹۷ تحت‌عنوان «عوامل موثر بر اجرایی شدن سیاست‌های حجاب و راهکارهای پیشرو» منتشر کرد، تصریح دارد که ۷۰-۶۰ درصد زنان جامعه ایران در گروه زنان بدحجاب با تعریف شرعی قرار می‌گیرند و احتمال اینکه به گروه ۱۵ درصدی زنان بی‌حجاب هنجار شکن بپیوندند، زیاد است. پیش‌بینی درستی که طی دو سال اخیر تا حدودی اثبات شده و مشاهدات میدانی حاکی است آمار زنان و دخترانی که حجاب را رعایت نمی‌کنند، بسیار بیشتر شده است و اساسا اجرای طرح نور، به همین دلیل صورت گرفته است.»
نتایج تحقیقات انجام شده در سال ۱۳۹۲ توسط «منصور واعظی» که در کتاب وضعیت سنجی پوشش و آرایش ایرانیان منتشر شده نیز، حکایت داشت که بیش از ۶۰ درصد ایرانیان بدحجاب هستند و طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۱ یعنی در کمتر از ۴ سال، بدحجابی از ۶۰ درصد، به بالای ۷۰ درصد رسیده است.
بنابراین اعلام حمایت اکثریت ایرانیان از حجاب و مطالبه مردمی خواندن حجاب اجباری ادعا شده توسط معاون وزیر کشور، بی‌اعتبار است و فکت‌های معتبر آن را حمایت نمی‌کنند.
جمع بندی
مجید میراحمدی معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور مدعی است: «حتی یک مورد اعتراض مردمی به طرح نور نداشته‌ایم.» او گفته: «عفاف و حجاب یکی از مطالبات مردمی است و مردم در این مدت که این طرح اجرا می‌شود، یک مورد نداشتیم که نسبت به اجرای طرح اعتراضی داشته باشند و به پلیس اعتراض کنند.»
بررسی‌های ایران‌وایر نشان می‌دهد که این ادعا هیچ نسبتی با واقعیت ندارد، چرا‌که:
- طرح عفاف و حجاب پلیس که به اسم طرح نور از ۲۵فروردین۱۴۰۳ کلید خورده، اگرچه با اعتراض خیابانی و راهپیمایی گسترده مردمی همراه نبوده، ولی اعلام اعتراض تنها با راهپیمایی صورت نمی‌گیرد. مردم به‌اشکال مختلف و با تاکتیک‌های متنوع، اعتراض خود را بیان کرده‌اند.
- تجمع‌های پراکنده اعتراضی در همبستگی با زنان، دیوارنویسی، بیانیه‌نویسی و استفاده از هشتگ‌های اعتراضی در شبکه‌های اجتماعی، تاکتیک‌های اعتراضی متنوعی است که در همین مدت کوتاه مورد استفاده قرار گرفته است.
- نظرسنجی‌های میدانی متعددی در سال‌های اخیر انجام شده که نشان می‌دهد اکثریت مردم ایران حجاب اسلامی را رعایت نمی‌کنند و از حجاب اجباری حمایت نمی‌کنند. حتی گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد حدود ۷۰ درصد مردم ایران قائل به رعایت حجاب اسلامی نیستند.
- حکومت در سال‌های گذشته با سرکوب اعتراضات مردمی، هزینه اعتراض را به‌شدت بالا برده و در چنین فضایی، هر ادعایی از معترض نبودن مردم نسبت به برخوردهای پلیسی با تن ندادن به حجاب اجباری، بی‌اعتبار است.
بنابراین ایران‌وایر به ادعای مجید میراحمدی، معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور، مبنی‌بر اینکه: «حتی یک مورد اعتراض مردمی به طرح نور نداشته‌ایم»، نشان «دروغ پینوکیو» می‌دهد.
«دروغ پینوکیو»، اظهاراتی است که عدم صحت آن‌ها قبلا ثابت شده است یا براساس تحقیقات و مدارک موجود، کذب از کار درآمده‌اند و یا به عبارتی، یک دروغ عیان هستند.
ایران‌وایر
