نیک بیک، ماریا کورنیوک و تیم محک واقعیت
بی‌بی‌سی نیوز
شواهد روزافزونی وجود دارد که نیروهای روسیه در نواحی اشغالی اوکراین به طور سیستماتیک مشغول دزدیدن غلات و سایر محصولات از کشاورزان محلی هستند. بی‌بی‌سی با کشاورزان در منطقه صحبت کرده و عکس‌های ماهواره‌ای و داده‌های کشتیرانی را برای ردگیری مسیر حرکت غلات تحلیل کرده است.
چند ده کیلومتر دورتر از خط مقدم، دمیترو، کشاورز اوکراینی توضیح می‌دهد کسب‌وکاری که برای ۲۵ سال ساخته و پرورش داده، چطور ظرف چهار ماه حمله روسیه از بین رفته است.
بی‌بی‌سی سعی کرد با بیش از ۲۰۰ مزرعه‌داری که زمین آنها اکنون در نواحی تحت اشغال است تماس بگیرد. دمیترو - که به دلایل امنیتی از نام واقعی او استفاده نمی‌شود - یکی از معدود کسانی بود که مایل بود با ما صحبت کند.
او می‌گوید: «آنها غلات ما را دزدیدند. تشکیلات ما را نابود کردند، تجهیزات ما را نابود کردند.»
او می‌گوید که نیروهای روسیه اکنون ۸۰ درصد از ده‌ها هزار هکتاری که او در آنها زراعت می‌کند را اشغال کرده است. او آنها را به سرقت غلات در ابعاد صنعتی متهم می‌کند.
تصاویر دوربین‌های مداربسته از یکی از سایت‌های شرکت او لحظه‌ای را ثبت کرده که روس‌ها وارد می‌شوند. ما بخش‌هایی را تار کردیم تا هویت صاحبان مزرعه فاش نشود.
بعدا یکی از سربازان متوجه وجود یک دوربین امنیتی می‌شود و به طرف آن شلیک می‌کند اما به هدف نمی‌زند.
کامیون‌های غلات در این مزرعه به سرقت رفت و دمیترو می‌گوید که دو عدد از آنها مجهز به دستگاه ردیابی جی‌پی‌اس بود.
ما توانستیم با استفاده از این داده‌ها ببینیم که این بار به کریمه در جنوب - که روسیه در سال ۲۰۱۴ به خاک خود ضمیمه کرد - و بعد به روسیه منتقل شد.
داده‌های جی‌پی‌اس نشان می‌دهد که هر دو کامیون در نزدیکی یک مرکز انبار محصولات - که به عنوان محلی برای تخلیه و ذخیره غلات شناسایی شد - در شهر اوکتیابرسک کریمه توقف کردند.
در تصاویر ماهواره‌ای از ۱۴ ژوئن امسال - می‌توان صفی از کامیون‌ها را در جاده‌ای که به سوی این مرکز می‌رود دید.
می‌توان دید که این تاسیسات در کنار خط آهن قرار دارد، و می توان از آنجا غلات را به روسیه یا به بنادر جنوبی کریمه منتقل کرد. ظاهرا حرف زی (Z) - که سمبل حمله روسیه به اوکراین است - روی بام این تاسیسات حک شده باشد.
صف‌های مرزی
ردگیری محموله‌های منفرد از غلات به سرقت رفته سخت است، اما شواهد فراوانی وجود دارد که بخش بزرگی از آن ابتدا به کریمه می‌رود. تصاویر ماهواره‌ای از دو نقطه مهم ورودی - در چونهار و آرمیانسک - وجود دارد که می‌توان تجمع وسایل نقلیه را در آن دید.
تصویری از نقطه ورودی چونهار که روز ۱۷ ژوئن گرفته شده صفی به درازای بیش از ۵ کیلومتر از کامیون‌ها را نشان می‌دهد.
این میزان ترافیک جاده‌ای به سوی کریمه غیرعادی است، چون اوکراین از سال ۲۰۱۴ به این منطقه دسترسی نداشته، و غلات و سایر محصولات خود را از سایر نقاط صادر کرده است.
شاید بتوان بخشی از این ترافیک را ناشی از کامیون‌های خالی دانست که بعد از تحویل تدارکات در نواحی اشغالی به نیروهای روسیه باز می‌گردند. اما یک تعبیر کاملا محتمل این است که بسیاری از این کامیون‌ها درحال انتقال غلات یا سایر محصولات مثل تخم آفتاب‌گردان هستند که از مزارع اوکراین برداشته شده.
تصاویر ماهواره‌ای از شهر دژانکوی در کریمه هم کامیون‌هایی را که در یک جاده منتظر دسترسی به یک مرکز انبار محصولات هستند نشان می‌دهد. در نزدیکی این نقطه یک ایستگاه قطار قرار دارد.
این تصاویر قطارهای باری - با واگن‌هایی مخصوص حمل غلات و سایر محصولات - را در ایستگاه نزدیک این مرکز نشان می‌دهد.
قطارها این شهر را به بنادری در سواستوپول و کِرچ وصل می‌کنند، که از آنجا امکان حمله آنها به روسیه و خارج وجود دارد.
غلات اوکراین بعد از کریمه به کجا می‌رود؟
آندری کلیمِنکو کارشناس در موسسه مطالعات استراتژیک دریای سیاه در کی‌یف، که تردد کشتی‌ها در کریمه را زیر نظر دارد می‌گوید: «آنها اول غلات را به کریمه که به خاک روسیه ضمیمه شده می‌برند، که از آنجا به کِرچ یا سواستوپول منتقل می‌شود، بعد غلات اوکراینی را در کشتی‌های روسی بار می‌زنند و به تنگه کرچ می‌برند.»
«در آنجا، در تنگه کِرچ (میان کریمه و روسیه) غلات اوکراین را از کشتی‌های کوچک به باربرهای بزرگ منتقل می‌کنند، جایی که با غلاتی از روسیه مخلوط می‌شود - یا در برخی موارد، به ناحیه ای می‌روند تا وانمود کنند درحال بار کردن غلات روسیه هستند.»
او می‌افزاید که این غلات سپس با مجور روسی صادر می‌شوند با این ادعا که غلات روسیه است.
در بسیاری موارد این کشتی‌ها سپس به مقصد سوریه یا ترکیه می‌روند.
مولود چاووش‌اغلو، وزیر خارجه ترکیه، گفته که آنها درباره ادعاهای حمل غلات اوکراین به ترکیه تحقیق کرده‌اند اما تاکنون شواهدی در تایید آن نیافته‌اند.
او گفت: «ما براساس اسناد رسمی دیدیم که بنادر مبدا این کشتی‌ها و سرمنشا کالاها روسیه است.»
حجم غیرعادی فعالیت در سواستوپول
تصاویر ماهواره‌ای از پایانه غلات آولیتا در بندر سواستوپول در غرب کریمه نشان دهنده فعالیت شدید در طول ماه ژوئن است.
ما تصاویر همین پایانه در ماه ژوئن چند سال اخیر را بررسی کردیم، و این میزان فعالیت غیرعادی به نظر می‌رسد.
برخی کارشناسانی که با آنها صحبت کردیم گفتند این فعالیت را فقط می‌توان با انتقال غلات از اوکراین توضیح داد. ماریا بوگونوس، کارشناس سیاست کشاورزی در دانشکده اقتصادی کی‌یف گفت: «کریمه واقعا غلات زیادی برای صادرات تولید نمی‌کند.»
به علاوه صادرات غلات روسیه از سواستوپول از نظر جغرافیایی قابل توجیه نیست.
اما مایک لی، کارشناس کشاورزی در «گرین اسکوئر اگرو» که در اوکراین و روسیه کار کرده است، می‌گوید بخشی از غلاتی که از کریمه خارج می‌شود ممکن است مربوط به برداشت سال قبل باشد که به دلیل جنگ در انبار باقی مانده است: «کریمه در کنترل روسیه است، اما زنجیره عرضه در آنجا هم تحت تاثیر قرار گرفته.»
کشتی‌هایی که دستگاه‌های ردیابی را خاموش می‌کنند
مقام‌های آمریکا و اوکراین و همچنین گزارش‌های خبری به نام ۹ کشتی که گمان می‌رود غلات مسروقه اوکراین را از کریمه به خارج منتقل کرده‌اند اشاره کرده اند.
بی‌بی‌سی با استفاده از داده‌های «لوید لیست اینتلیجنس» این کشتی‌ها را در مسیر میان کریمه و بنادری در ترکیه و روسیه از ماه آوریل به این طرف ردگیری کرده است.
این نهاد می‌گوید که این کشتی‌ها از آنچه کارشناسان دریایی، روش‌های «فریبکارانه» توصیف می‌کنند استفاده کرده‌اند - مثل خاموش کردن دستگاه‌های ردگیری هنگام ورود به دریای سیاه، یا دور زدن در تنگه کرچ در نزدیکی کریمه.
این دستگاه‌ها زمانی روشن می‌شود که کشتی به سمت جنوب در حرکت است و بسیاری از آنها سنگین‌تر شده‌اند که نشان می‌دهد در جریان خاموشی بار بیشتری گرفته‌اند.
بی‌بی‌سی مسیر حرکت سه کشتی را تهیه کرد: ماتروس پوژنیچ و سورمووسکی ۴۸، تحت مالکیت دو شرکت در روسیه، و همچنین فینیکیا، متعلق به سازمان دریانوردی دولتی سوریه.
ما سعی کردیم با صاحبان روس این کشتی‌ها تماس بگیریم اما پاسخی نگرفتیم. به علاوه تلاش ما برای دستیابی به صاحب سوری کشتی سوم بی‌نتیجه بود.
تاکتیک‌های روسیه
بی‌بی‌سی همچنین اسنادی را به دست آورده که نشان می‌دهد مقام‌های روسیه در نواحی اشغالی اوکراین فهرستی از مزارعی در اوکراین تهیه کرده‌اند که غلات‌شان باید به دست آنها برسد.
قبلا تحقیقاتی جداگانه توسط دو بخش روسی و اوکراینی بی‌بی‌سی نشان داده است که در برخی موارد، روس‌ها کشاورزان اوکراینی را وادار می‌کنند غلات خود را به بهایی بسیار کمتر از قیمت بازار بفروشند و اسنادی را امضا کنند که نشان دهد خرید “قانونی” بوده است.
ما در مورد این ادعاها با مقام‌های روسیه تماس گرفتیم اما پاسخی دریافت نکردیم.
با این حال برخی مقام‌ها در نواحی تحت اشغال روسیه علنا در مورد انتقال غلات از مناطقی که آنها اکنون کنترل می‌کنند صحبت کرده‌اند.
