از فرانسه تا بغداد و ترکیه دستخوش خشونت هستند. اما در این ایام یک رویداد جهانی را داریم:
«روز جهانی نلسون ماندلا».
از «جاوید قربان‌اوغلی»، سفیر پیشین ایران در آفریقای جنوبی، پرسیده‌ایم پیام ماندلا برای این روزهای ما چیست؟
در منش و زندگی نلسون ماندلا چه ویژگی‌ای وجود دارد که روزی جهانی به نام او ثبت شد؟
مهم‌ترین ویژگی‌ای که تاکنون درباره ماندلا گفته و تکرار شده، «گذشت و عفو» یا عبارت معروف گذشت می‌کنم اما فراموش نه (forgive ,not forget) است.
تعمق در این مفهوم «عمل سیاسی» ماندلا که آوازه‌ای جهانی دارد، مهم‌تر از خود واژه یا عبارت است. از شرایطی اجتماعی و سیاسی‌ای که ماندلا در آن زندگی و مبارزه کرد و ٢٧ سال را در زندان گذراند،
من مهم‌ترین ویژگی ماندلا را «دل عاری از کینه» او می‌دانم. این ویژگی بود که ماندلا را شهره عالم کرد تا جایی که دشمنانش را هم در مقابل خود به تکریم و احترام وادار کرد. پاسخ به این سؤال که چگونه انسانی که آن‌چنان هم اعتقادات مذهبی استواری نداشت، به «تندیس اخلاق» تحول می‌یابد، واقعا دشوار است.
ویژگی‌های اخلاقی چطور با سیاست پیوند خورد؟
از منظر عمل سیاسی، اتفاقا ماندلا برای آینده بهتر و رفاه مردم کشورش «کوه کینه» ناشی از مظالم آپارتاید را از دل بیرون کرد و این‌چنین شد که از «رازیانه سیاه» ماندلایی ساخته شد که آفریقای‌جنوبی را از یک کشور منفور و مطرود به کشوری قابل احترام در جهان تبدیل کرد.
در کنار این ویژگی، اگر بخواهیم وجه ممیزه ماندلا با دیگر سیاست‌مداران را تیتروار ذکر کنیم، من به مواردی نظیر ترک قدرت در اوج محبوبیت که جز در جوامع پیشرفته جهان امری نادر است، شمولیت رهبری بر همه آحاد ملت و تفکیک‌نکردن آنان به دوست و دشمن شجاعت، عقلانیت و شفقت در اداره کشور و پیوند اخلاق و سیاست که در ظاهر دو مفهوم متضاد هستند، اشاره می‌کنم.
نام‌گذاری یک روز در سال به نام یک شخصیت سیاسی از سوی مهم‌ترین نهاد بین‌المللی، پدیده منحصربه‌فردی است و تاکنون سابقه نداشته. این امر نمایانگر جایگاه ویژه ماندلا در سطح جهان است.
فکر می‌کنید اگر ماندلا امروز زنده بود، چه پیامی برای سیاست‌مداران و پایان خشونت‌ها داشت؟
در ١٠ آوریل ١٩٩٣ دقیقا یک سال قبل از انتقال قدرت در آفریقای‌جنوبی، «کریس هانی»، رهبر حزب کمونیست و محبوب‌ترین فرد پس از ماندلا، به دست یک سفیدپوست در ژوهانسبورگ ترور و کشته شد.
خون جوانان سیاه‌پوست به غلیان درآمده و کشور در آستانه خونین‌ترین جنگ داخلی قرار گرفته بود. برخی سفیدپوستان افراطی که مخالف مذاکره با سیاهان و واگذاری قدرت به آنان بودند، خود را برای این جنگ آماده کرده بودند.
سخنرانی ماندلا در تلویزیون سراسری کشور، آبی بود بر آتش خشم سیاهان آماده انتقام. ویژگی‌های بارز رهبران در چنین شرایطی بروز و ظهور می‌یابد.
به یاد داریم در بحبوحه تهاجم نظامی آمریکا به عراق، ماندلا با اشاره به تبعیت بی‌چون‌وچرای انگلیس از آمریکا از اینکه نخست‌وزیر یکی از بزرگ‌ترین کشورهای جهان (تونی بلر، نخست‌وزیر وقت انگلیس) به منشی رئیس‌جمهور آمریکا تنزل یافته، اظهار تأسف کرد که خشم انگلیسی‌ها را در پی داشت.
ماندلا تا آخرین روزهای زندگی خود آرزوی ساختن جهانی را داشت که در آن اخلاق و گذشت جای کینه و تفنگ را بگیرد.
برگرفته از روزنامه شرق
