سايه‌ي سياه فرسودگي بر سر پاسارگاد
يك مهندس سازه و ژئوتكنيك معتقد است: محوطه‌ي جهاني پاسارگاد يك نوع مهندسي پيچيده دارد كه توجه نكردن به آن سبب هوازدگي و آسيب رسيدن به آثار شده است، به‌طوري كه برخي از آن‌ها به‌شدت در حال فرسوده شدن هستند.
دكتر عبدالظيم شاكرمي در گفت‌وگو با خبرنگار سرويس ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در اين‌باره توضيح داد: در شهر پاسارگاد، هفت ستاره‌ي مهم مهندسي مي‌درخشد كه با آن‌ها مي‌توان آسمان هنر، معماري و زمينه‌هاي مهندسي را بازخواني كرد، كه اين‌ها تل تخت، زندان سليمان، آرامگاه كوروش، چهار كاخ و كوشك و محوطه‌ي آب‌نماهاي اطراف كاخ‌ها را دربر مي‌گيرد و نمادهاي گوناگوني مانند انسان بالدار نيز در ميان آن‌ها ديده مي‌شود.
وي با اشاره به اين‌كه در پاسارگاد مهندسي پيچيده، اما قابل قرائتي وجود دارد، گفت: دو نوع مهندسي در بناهاي اين محوطه وجود دارد؛ نخست مهندسي حجيم و سنگي مانند آنچه در تل تخت، آرامگاه كوروش و زندان سليمان وجود دارد كه متاسفانه رسيدگي لازم به آن‌ها در ارتباط با مهندسي‌شان نمي‌شود، زيرا براي حفاظت از اين سه بنا بايد با مهندسي آن‌ها آشنا بود.
او ادامه داد: مهندسي نوع دوم در اين مجموعه به ظرافت براي ضد زلزله بودن آثار و جلوگيري از رطوبت‌زدگي مربوط مي‌شود.
شاكرمي در ادامه‌ي صحبت‌هاي خود گفت: در بناهاي پاسارگاد سه مطلب اهميت زيادي دارد، زلزله، رطوبت و سستي خاك.
وي توضيح داد: در پاسارگاد تمام بناها پي‌هاي چند لايه دارند تا پي‌ها مقابل سستي خاك مقاوم، در مقابل زلزله قابل سرخوردن و در مقابل رطوبت نفوذناپذير باشند. در آثار پاسارگاد به‌دليل قرارگيري روي خط زلزله و خاك سست، مهندسي عالي‌اي به كار رفته است كه نشان مي‌دهد 2500 سال پيش سازندگان پاسارگاد مهندسي زلزله، رطوبت و نشست زمين را به خوبي مي‌شناختند.
او با بيان اين‌كه نوع مهندسي به كار رفته در كاخ‌ها ظريف و در تل تخت و آرامگاه كوروش عظيم و باشكوه است، ادامه داد: تل تخت را مي‌توان پدر تخت جمشيد دانست، زيرا تخت جمشيد با كيفيت كمتري از روي تل تخت ساخته شده است. در واقع، تخت جمشيد را داريوش پس از ساخت پاسارگاد توسط كوروش ساخت؛ ولي ابتكارهاي به كار رفته در بناهاي پاسارگاد به مراتب بالاتر و پچيده‌تر از بناهايي است كه زمان داريوش ايجاد شدند.
وي تأكيد كرد: به اين ترتيب مي‌توان گفت پچيده‌ترين مهندسي پي امروزي، آن زمان در اين بناها به كار رفته است، به‌طوري كه پي‌ها لغزنده هستند تا در زمان زلزله بناها آسيب نبينند.
فرسودگي آثار پاسارگاد
شاكرمي با بيان اين‌كه در پاسارگاد بايد به‌دنبال شهري بود كه آثار خشتي آن از بين رفته است، گفت: آنچه باقي مانده، سنگ است كه در بناها به دو رنگ سياه و سفيد يا خردلي ديده مي‌شوند. اين دو نوع سنگ خاصيت‌هاي متفاوتي دارند به‌طوري كه در استفاده از آن‌ها هنر معماري و مهندسي با يكديگر تركيب شده است.
او بيان كرد: سنگ‌هاي سفيد پاسارگاد نفوذپذيري بيشتري دارند و به اين ترتيب، خطر يخ‌زدگي و ايجاد ريشه‌ي گياهان در آن‌ها وجود دارد. روي تل تخت به‌دليل وجود خاك‌هاي ارگانيك بوته‌هاي بسيار زيادي وجود دارد كه ريشه‌ي آن‌ها سبب فعاليت شيميايي و فيزيكي مي‌شود، زيرا در برخورد با آب باران كه اغلب آلوده است، تغييراتي ايجاد مي شود و در نهايت، آب نفود كرده به داخل سنگ‌ها سبب خردگي آن‌ها مي‌شود.
وي با تأكيد بر اين‌كه در اين راستا قسمت فوقاني تل تخت بايد هرچه سريع‌تر پاك‌سازي شود، اظهار كرد: مسأله در آرامگاه كوروش به‌گونه‌ي ديگري است؛ اين مقبره، پلكاني است و پله‌ها داراي سطح قائم و افقي هستند. در سطح افقي چاله‌هاي زيادي وجود دارد كه هنگام بارندگي آب در آن‌ها جمع و يخ‌زدگي و نفوذ رطوبت را سبب مي‌شود. در يخ‌زدگي سطحي نيز رسوبات سنگ نمك در سطح سنگ و انحلال و شكست در درزهاي سنگ ايجاد خواهد شد.
شاكرمي در ادامه گفت: تل تخت بايد مانند تخت جمشيد از خاك‌هاي ارگانيك پاك‌سازي شود. در مقبره‌ي كوروش نيز بايد مرمت‌ها به‌صورت علمي‌تر، بويژه براي پله‌ها انجام شود.
او همچنين درباره‌ي سنگ‌هاي سياه كاخ‌ها و كوشك‌ها، توضيح داد: اين سنگ‌ها ارزش و عملكرد مهندسي زيادي دارند؛ اما متأسفانه به‌شدت در حال فرسوده شدن هستند و بايد فكري به حال آن‌ها كرد.
شاكرمي اضافه كرد: مهندسي به كار رفته در بناهاي پاسارگاد نشان از اين دارد كه اين محل يك تفريح‌گاه تابستاني نبوده، بلكه معماري عظيمي در آنجا وجود داشته است و به‌دليل ويژگي‌هاي خاصي كه دارد بايد براي جلوگيري از آسيب بيشتر آن‌ها اقدام شود.
ایسنا
