شرایط بازگشت پدرم مهیا نیست
 |
| همایون شجریان |
«حال پدر رو به بهبود است، اما درمان ادامه دارد و همچنان سرطان در کمین است». این صحبت همایون شجریان در نشست خبری آلبوم تصویری «خداوندان اسرار»، حرفی بود که در نیمه نشست زده شد، درحالی‌که از لحظات نخست برنامه همه منتظر شنیدن خبر تازه‌ای از استاد بودند.
اهالی رسانه صبح روز گذشته به سالن خلیج‌فارس فرهنگ‌سرای نیاوران آمده بودند تا حرف‌های سهراب پورناظری و همایون شجریان درباره نسخه تصویری کنسرت «خداوندان اسرار» را که سال ٩١ در ایران و چند کشور از جمله آمریکا و ترکیه ٥٣ بار روی صحنه رفته بود بشنوند، اما پرسش و پاسخ‌های بسیار دیگری هم مطرح شد؛
ازجمله خبر رفع ممنوعیت انتشار آثار استاد شجریان، ساخت موسیقی متن فیلم «رگ خواب»، دغدغه همایون شجریان و سهراب پورناظری برای اشاعه فرهنگ و ادبیات کهن ایران در قالبی که اقتضای این زمانه است، همکاری همایون شجریان با ارکستر ملی، چرایی برگزارنکردن کارگاه‌های آواز ازسوی همایون و... که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
این آلبوم تصویری به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد، با طراحی صحنه و لباس باران کوثری و همراهی دیگر هنرمندان شناخته‌شده سینما همچون مجتبی میرتهماسب، هایده صفي‌یاری، سپیده عبدالوهاب و... از امروز، چهارم اسفند از سوی نشر «ایران‌گام» روانه بازار می‌شود و تلفیقی از سلیقه بهترین‌های موسیقی و سینمای امروز ایران است. شجریان و پورناظری درباره چگونگی این همکاری چنین توضیح دادند: «ما داشتیم کار را پیش می‌بردیم که آشنایی با باران کوثری - بازیگر و فرزند بنی‌اعتماد - باعث شد از او درخواست کنيم که طراحی صحنه کار را برعهده بگیرد. در ادامه، ما برای این پروژه مشورت‌هایی را با خانم بنی‌اعتماد انجام دادیم که آقای کوثری پیشنهاد کرد كه خود خانم بنی‌اعتماد طراحی این اثر را برعهده بگیرد.
ما نیز قبول کردیم و فرصت مغتنمی برای ما به‌شمار می‌آمد»، اما آنها درباره اینکه برای ادامه این همکاری نیز برنامه‌ای دارند یا خیر؟ پاسخ دادند: «فعلا برنامه‌ای نداریم، اما اگر خانم بنی‌اعتماد از نتیجه همکاری با ما راضی باشند، باعث افتخار و خوشحالی ماست که این همکاری ادامه یابد». سپس شجریان در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر اینکه چرا در موسیقی اصیل ایرانی چندسالی است انسداد به‌وجود آمده و خلاقیت‌هایی که صورت می‌گیرد، خارج از چارچوب است، گفت: «روزگار امروز ما با ۲۰ یا ۳۰ سال پیش تفاوت دارد و طبیعتا موسیقی ما نیز دچار تغییر شده است. چیزی که برای من به‌عنوان خواننده موسیقی اصیل ایرانی اهمیت داشته، این بوده است که چگونه می‌توان ریشه‌ها را حفظ کرد و از این تغییرات نترسید.
مشکلات زیادی وجود دارد، اما نکته مهم این است که پیونددادن نسل آینده این کشور که قرار است موسیقی را بشنود و با آن زندگی کند و نه به‌عنوان ویترین، افتخار آن را نصب کند، کار مشکلی است. باید موسیقی را به آنها ارائه داد تا خودبه‌خود نسبت به آن جذب شوند».همایون شجریان در ادامه بیان کرد: «امکان دارد لذت و سلیقه شخصی من چیز دیگری باشد، اما سعی می‌کنم لذت‌هایم را در چیزهای دیگر پیدا کنم که قابل تغییر باشد».پورناظری نیز در همین زمینه اظهار کرد: «موضوع بر سر ادامه این راه است؛ ما باید فکر کنیم چگونه این پیوند برقرار می‌شود. مهم‌تر از موسیقی ما فعلا ادبیات ماست، زیرا شاید موسیقی دستگاهی ۳۰۰ یا ۴۰۰ساله باشد، اما ادبیات ما ریشه‌ای هزاران‌ساله دارد؛ این یک هشدار است».او ادامه داد: «من از همایون تشکر می‌کنم که با من در این کار همراه بود، درحالی‌که اندیشه خودش را داشت. ما سعی می‌کنیم نقاطی را که می‌تواند افراد بیشتری را به فرهنگ و ادبیات ما جذب کند، پیدا کنیم. این کار سختی است و ما کار را به‌شکل سهل‌الوصول نکردیم که مردم خوششان بیاید. من به همان اندازه که تعریف و تمجید شنیده‌ام، دشنام نیز خورده‌ام. البته اگر ما این کار را نکنیم، موسیقی ایرانی زبان زنده جامعه نخواهد بود. باید از این راه، حمایت اساسی شود».
استاد شجریان به صحنه باز خواهد گشت؟
صحبت از استاد شجریان که به میان می‌آید، نفس‌ها به شماره می‌افتد. همایون شجریان در مقابل پرسشی درباره صدور مجوز فعالیت استاد شجریان گفت: «آلبوم ایشان مجوز گرفته و تابه‌حال، آلبوم «طریق عشق» را منتشر کرده‌ایم. برخی کارهای گذشته او که به یکی، دو سال پیش متعلق است و کسی آنها را نشنیده نیز کارها برای انتشارش در حال پیش‌رفتن است. فعلا امکان به‌صحنه‌آمدن پدرم وجود ندارد و همه ما منتظریم این مسیر به خوبی و خوشی طی شود».
سهراب پورناظری نیز در ادامه نقد خود را به این شرایط اعلام می‌کند: «مجوزی که درحال‌حاضر داده شده باید چندین سال پیش داده می‌شد. یک کودک پنج‌ساله نیز می‌داند که دادن مجوز در این زمان چه دلیلی دارد؛ وقتی که شجریان در حال درمان بیماری‌اش است، از مجوز و اجرای زنده صحبت می‌شود. کاش این مجوز زودتر صادر می‌شد که استاد روی صحنه بیاید».
همایون شجریان در پاسخ به دل‌نگرانی عمومی که نسبت به حال پدرش وجود دارد نیز گفت: «حال ایشان نسبت به چند ماه پیش بهتر است؛ اما به‌دلیل ۱۵ جلسه رادیوتراپی، آسیب‌های عصبی به ایشان وارد شده است. اگرچه سرطان ایشان کنترل شده، اما همچنان در کمین است و ما نگران هستیم. باید به ایده‌آل‌های سلامتی ایشان برسیم. درمجموع حالشان بهتر است، اما نگرانی‌ها ادامه دارد».
***
در ادامه نشست شجریانِ پسر، درباره صحبت‌های فریدون شهبازیان - رهبر ارکستر ملی – مبنی‌بر دعوت‌کردن او به این ارکستر که از سوی همایون شجریان تکذیب شد، توضیح داد: «آقای شهبازیان برای طرح این موضوع به‌دنبال من می‌گشتند، اما من را پیدا نکردند؛ زیرا من شماره‌تلفن‌هایی را که نمی‌شناسم، پاسخ نمی‌دهم. از طرفی ایشان عجله داشتند که در مدت یک هفته تا ۱۰ روز، کار انجام شود؛ اما من به‌دلیل اینکه از این موضوع بی‌خبر بودم، گفتم من از این ایده بی‌اطلاع هستم. در آن زمان درگیر تور کنسرت شهرستان‌هایم بودم. البته خوشحال می‌شدم اگر این اتفاق می‌افتاد».
او در پاسخ به اینکه اگر در آینده این فرصت ایجاد شود، آیا به‌عنوان خواننده با ارکستر ملی همکاری خواهد کرد؟ گفت: «اگر واقعا فرصت باشد، چراکه نه؛ اما برنامه سال آینده کنسرت‌های ما ممکن است برای انجام پروژه‌های جدید دست‌وپاگیر باشد؛ اما از لحاظ خواست قلبی من، همکاری با ارکستر ملی فرصت مغتنمی است».سرانجام حرف از «خداوندان اسرار» هم به میان می‌آید. پورناظری درباره تأخیر در انتشار این آلبوم نیز می‌گوید: «این آلبوم حدود دو سال می‌شود که آماده انتشار است؛ اما دلیل دیرکرد انتشار آن، ترافیک کاری بود و آثاری با فضای مشابه آن وجود داشت که ما اولویت انتشار را به آن آثار دادیم».شجریان نیز درهمین‌زمینه ادامه می‌دهد:
«یکی از چیزهایی که فرصت را برای انتشار این آلبوم از ما گرفت، کار من با فردین خلعتبری - آهنگ‌ساز - بود که چهار، پنج سال پیش به پایان رسید و قرار بود، چندماه پیش آلبوم آن منتشر شود؛ اما این اتفاق نیفتاد».صحبت درباره موسیقی متن فیلم «رگ خواب» حمید نعمت‌الله پایان‌بخش حرف‌هاست. پورناظری با اشاره به موسیقی فیلم «رگ خواب»، با گلایه گفت: «در اختتامیه فیلم فجر بدون اینکه ما بدانیم، اتود اولیه قطعه «آهای خبردار» را پخش کردند. این اتود از کجا به دست‌شان رسیده است،
من نمی‌دانم».او اضافه کرد: «اینکه موسیقی فیلم «رگ خواب» در جشنواره دیده نشد، موضوع مهمی نیست؛ بلکه مهم این است از همین پرده سینما بدون اینکه سود مالی به من و همایون برسد، این اثر دست‌به‌دست کپی می‌شود».او در پاسخ به یکی از خبرنگاران که گفت چرا پورناظری در موسیقی فیلم، خودش را به آثار حمید نعمت‌الله، کارگردان، محدود کرده است، اظهار کرد:
«من این کار را نکرده‌ام، درواقع حمید نعمت‌الله خودش را به من محدود کرده. او هنرمند درجه یکی است که دیدش در سینما، مثال‌زدنی است. البته من از کار و آثار دیگر نیز استقبال می‌کنم».پورناظری ادامه داد: «مثلث میان من، همایون و حمید در سینما شکل گرفته است و ما وقتی به صحنه می‌رویم، چشم‌بسته یکدیگر را پیدا می‌کنیم».شجریان نیز درباره قطعه «آهای خبردار» گفت:
«این قطعه‌ای که دست‌به‌دست می‌شود، آهنگ تیتراژ نیست؛ بلکه در متن فیلم وجود دارد. البته ما آن را برای فیلم، کوتاه کردیم. موسیقی فیلم «رگ خواب» به‌زودی منتشر خواهد شد و در آن، تیتراژ و یک تصنیف که در فیلم استفاده نشد، خواهد بود. آنچه مردم از «آهای خبردار» می‌شنوند، درواقع ماکت اولیه کار است که بعدها به آن، سازهای دیگری نیز اضافه و بااحساس‌تر شد».
او در پایان گفت:
«فکر می‌کنم تیتراژ «رگ خواب» برون‌ریزی فشارهایی است که به شخصیت فیلم می‌آید. جالب آنکه موسیقی‌ای که از روی پرده‌های سینما ضبط شد و هواداران بسیار پیدا کرد و هزاران بار شنیده شد، در جشنواره فجر سی‌وپنجم حتی کاندیدای بخش موسیقی هم نبود که این اتفاق از نظر پورناظری بی‌اهمیت تلقی می‌شود؛ چراکه اثر به گوش مردم رسیده و آنها از شنیدن این قطعه خشنودند.
مشکلات زیادی وجود دارد، اما نکته مهم این است که پیونددادن نسل آینده این کشور که قرار است موسیقی را بشنود و با آن زندگی کند و نه به‌عنوان ویترین، افتخار آن را نصب کند، کار مشکلی است. باید موسیقی را به آنها ارائه داد تا خودبه‌خود نسبت به آن جذب شوند».همایون شجریان در ادامه بیان کرد: «امکان دارد لذت و سلیقه شخصی من چیز دیگری باشد، اما سعی می‌کنم لذت‌هایم را در چیزهای دیگر پیدا کنم که قابل تغییر باشد».پورناظری نیز در همین زمینه اظهار کرد: «موضوع بر سر ادامه این راه است؛ ما باید فکر کنیم چگونه این پیوند برقرار می‌شود. مهم‌تر از موسیقی ما فعلا ادبیات ماست، زیرا شاید موسیقی دستگاهی ۳۰۰ یا ۴۰۰ساله باشد، اما ادبیات ما ریشه‌ای هزاران‌ساله دارد؛ این یک هشدار است».او ادامه داد: «من از همایون تشکر می‌کنم که با من در این کار همراه بود، درحالی‌که اندیشه خودش را داشت. ما سعی می‌کنیم نقاطی را که می‌تواند افراد بیشتری را به فرهنگ و ادبیات ما جذب کند، پیدا کنیم. این کار سختی است و ما کار را به‌شکل سهل‌الوصول نکردیم که مردم خوششان بیاید. من به همان اندازه که تعریف و تمجید شنیده‌ام، دشنام نیز خورده‌ام. البته اگر ما این کار را نکنیم، موسیقی ایرانی زبان زنده جامعه نخواهد بود. باید از این راه، حمایت اساسی شود».
استاد شجریان به صحنه باز خواهد گشت؟
صحبت از استاد شجریان که به میان می‌آید، نفس‌ها به شماره می‌افتد. همایون شجریان در مقابل پرسشی درباره صدور مجوز فعالیت استاد شجریان گفت: «آلبوم ایشان مجوز گرفته و تابه‌حال، آلبوم «طریق عشق» را منتشر کرده‌ایم. برخی کارهای گذشته او که به یکی، دو سال پیش متعلق است و کسی آنها را نشنیده نیز کارها برای انتشارش در حال پیش‌رفتن است. فعلا امکان به‌صحنه‌آمدن پدرم وجود ندارد و همه ما منتظریم این مسیر به خوبی و خوشی طی شود».
سهراب پورناظری نیز در ادامه نقد خود را به این شرایط اعلام می‌کند: «مجوزی که درحال‌حاضر داده شده باید چندین سال پیش داده می‌شد. یک کودک پنج‌ساله نیز می‌داند که دادن مجوز در این زمان چه دلیلی دارد؛ وقتی که شجریان در حال درمان بیماری‌اش است، از مجوز و اجرای زنده صحبت می‌شود. کاش این مجوز زودتر صادر می‌شد که استاد روی صحنه بیاید».
همایون شجریان در پاسخ به دل‌نگرانی عمومی که نسبت به حال پدرش وجود دارد نیز گفت: «حال ایشان نسبت به چند ماه پیش بهتر است؛ اما به‌دلیل ۱۵ جلسه رادیوتراپی، آسیب‌های عصبی به ایشان وارد شده است. اگرچه سرطان ایشان کنترل شده، اما همچنان در کمین است و ما نگران هستیم. باید به ایده‌آل‌های سلامتی ایشان برسیم. درمجموع حالشان بهتر است، اما نگرانی‌ها ادامه دارد».
***
در ادامه نشست شجریانِ پسر، درباره صحبت‌های فریدون شهبازیان - رهبر ارکستر ملی – مبنی‌بر دعوت‌کردن او به این ارکستر که از سوی همایون شجریان تکذیب شد، توضیح داد: «آقای شهبازیان برای طرح این موضوع به‌دنبال من می‌گشتند، اما من را پیدا نکردند؛ زیرا من شماره‌تلفن‌هایی را که نمی‌شناسم، پاسخ نمی‌دهم. از طرفی ایشان عجله داشتند که در مدت یک هفته تا ۱۰ روز، کار انجام شود؛ اما من به‌دلیل اینکه از این موضوع بی‌خبر بودم، گفتم من از این ایده بی‌اطلاع هستم. در آن زمان درگیر تور کنسرت شهرستان‌هایم بودم. البته خوشحال می‌شدم اگر این اتفاق می‌افتاد».
او در پاسخ به اینکه اگر در آینده این فرصت ایجاد شود، آیا به‌عنوان خواننده با ارکستر ملی همکاری خواهد کرد؟ گفت: «اگر واقعا فرصت باشد، چراکه نه؛ اما برنامه سال آینده کنسرت‌های ما ممکن است برای انجام پروژه‌های جدید دست‌وپاگیر باشد؛ اما از لحاظ خواست قلبی من، همکاری با ارکستر ملی فرصت مغتنمی است».سرانجام حرف از «خداوندان اسرار» هم به میان می‌آید. پورناظری درباره تأخیر در انتشار این آلبوم نیز می‌گوید: «این آلبوم حدود دو سال می‌شود که آماده انتشار است؛ اما دلیل دیرکرد انتشار آن، ترافیک کاری بود و آثاری با فضای مشابه آن وجود داشت که ما اولویت انتشار را به آن آثار دادیم».شجریان نیز درهمین‌زمینه ادامه می‌دهد:
«یکی از چیزهایی که فرصت را برای انتشار این آلبوم از ما گرفت، کار من با فردین خلعتبری - آهنگ‌ساز - بود که چهار، پنج سال پیش به پایان رسید و قرار بود، چندماه پیش آلبوم آن منتشر شود؛ اما این اتفاق نیفتاد».صحبت درباره موسیقی متن فیلم «رگ خواب» حمید نعمت‌الله پایان‌بخش حرف‌هاست. پورناظری با اشاره به موسیقی فیلم «رگ خواب»، با گلایه گفت: «در اختتامیه فیلم فجر بدون اینکه ما بدانیم، اتود اولیه قطعه «آهای خبردار» را پخش کردند. این اتود از کجا به دست‌شان رسیده است،
من نمی‌دانم».او اضافه کرد: «اینکه موسیقی فیلم «رگ خواب» در جشنواره دیده نشد، موضوع مهمی نیست؛ بلکه مهم این است از همین پرده سینما بدون اینکه سود مالی به من و همایون برسد، این اثر دست‌به‌دست کپی می‌شود».او در پاسخ به یکی از خبرنگاران که گفت چرا پورناظری در موسیقی فیلم، خودش را به آثار حمید نعمت‌الله، کارگردان، محدود کرده است، اظهار کرد:
«من این کار را نکرده‌ام، درواقع حمید نعمت‌الله خودش را به من محدود کرده. او هنرمند درجه یکی است که دیدش در سینما، مثال‌زدنی است. البته من از کار و آثار دیگر نیز استقبال می‌کنم».پورناظری ادامه داد: «مثلث میان من، همایون و حمید در سینما شکل گرفته است و ما وقتی به صحنه می‌رویم، چشم‌بسته یکدیگر را پیدا می‌کنیم».شجریان نیز درباره قطعه «آهای خبردار» گفت:
«این قطعه‌ای که دست‌به‌دست می‌شود، آهنگ تیتراژ نیست؛ بلکه در متن فیلم وجود دارد. البته ما آن را برای فیلم، کوتاه کردیم. موسیقی فیلم «رگ خواب» به‌زودی منتشر خواهد شد و در آن، تیتراژ و یک تصنیف که در فیلم استفاده نشد، خواهد بود. آنچه مردم از «آهای خبردار» می‌شنوند، درواقع ماکت اولیه کار است که بعدها به آن، سازهای دیگری نیز اضافه و بااحساس‌تر شد».
او در پایان گفت:
«فکر می‌کنم تیتراژ «رگ خواب» برون‌ریزی فشارهایی است که به شخصیت فیلم می‌آید. جالب آنکه موسیقی‌ای که از روی پرده‌های سینما ضبط شد و هواداران بسیار پیدا کرد و هزاران بار شنیده شد، در جشنواره فجر سی‌وپنجم حتی کاندیدای بخش موسیقی هم نبود که این اتفاق از نظر پورناظری بی‌اهمیت تلقی می‌شود؛ چراکه اثر به گوش مردم رسیده و آنها از شنیدن این قطعه خشنودند.
عسل عباسیان / روزنامه شرق
