پروفسور مریم میرزاخانی با چنان وزن و جایگاهی علمی که در جهان داشت، افتخاری برای کشور ما بود و من مانند بسیاری از ایرانی‌ها، هنوز نتوانسته‌ام مرگ او را باور کنم و بپذیرم.
بزرگداشت و ارج‌گذاشتن به چنین شخصیتی، با ویژگی‌ها و صفات مختلفی که داشت، کار ساده‌ای نیست و قطعا نمی‌توان با نام‌گذاری معبر یا خیابانی در تهران، از عهده این مهم به‌خوبی برآمد؛ اما اگر چنین مطالبه‌ای به‌عنوان یک حرکت جمعی و یک خواست عمومی در جامعه مطرح شود و گروه‌های مختلف از مردم، هنرمندان، ان‌جی‌اوها و حتی علمای دین به آن بپیوندند، می‌توان امیدوار بود در کنار این اتفاق، جایگاه او و دیگر قهرمانان ملی ما در عرصه‌های مختلف، در جامعه نمایان شود.
متأسفانه ما در کشوری زندگی می‌کنیم که شدت مشکلات به‌حدی است که طرح چنین دغدغه‌هایی در آن گم می‌شود. این دست مطالبات که عموما فرهنگی است، بیشتر از سوی بخشی از جامعه مطرح می‌شود که از سطح فرهنگی مشخصی برخوردارند؛ اما برای بخش دیگری از جامعه، صرفا موضوعی تزیینی به حساب می‌آید. بنابراین اگر این نام‌گذاری اتفاق بیفتد و حول آن به توضیح دلایل موضوع پرداخته شود، در ذهن مردم نیز جا خواهد افتاد که به‌جز نان شب، دغدغه‌های مهم دیگری هم هستند که باید به آنها توجه نشان دهند. اما نباید از یاد برد که فقط نام‌گذاری یک خیابان به نام این استاد فقید رشته ریاضی، کافی نیست؛ جامعه ما نیاز به چنین الگوهایی در حوزه‌های مختلف دارد تا آنها را بشناسد و پذیرای الگوی آنها شود. اگر بخواهید به تاریخ معاصر نگاه کنید، به شخصیتی مانند تختی برمی‌خورید. آیا او به خاطر مدال‌هایش به الگوی مردم بدل شده است؟
به هیچ عنوان. ویژگی‌های فردی او، تمایلش به آزادی و نگرانی که بابت سرنوشت ایران داشت، از او چهره‌ای ملی ساخت که الگویی برای نسل‌های بعدش بود. زمانی که از تختی یا از طالقانی حرف می‌زنیم و حتی امروز که از میرزاخانی سخن به میان می‌آوریم، این موضوع را نباید از یاد ببریم که اگر جامعه به آنها احترام می‌گذارد، به خاطر خصوصیات، منش، عمل و زیست این افراد است که می‌توانند الگوهایی را در جامعه‌ای که از کمبود یا نبود الگو رنج می‌برد، ایجاد کنند.
از این زاویه، الگو به معنای شبیه‌سازی نیست؛ بلکه به معنای پیگیری چگونگی ایجاد ویژگی‌های فردی، علمی و شخصیتی در این افراد است.
در جامعه‌ای که مدرک دانشگاهی را در میدان انقلاب و روبه‌روی دانشگاه تهران می‌فروشند، کدام شخصیت، حقِ برجسته‌شدن دارد؟
این سؤال اساسی ما در برخورد با مسئله نام‌گذاری خیابانی به یاد میرزاخانی است.
در بسیاری از نقاط دنیا، نام اسطوره‌های تاریخی، قهرمانان ملی و... در شهرها شنیده می‌شود؛ چراکه این افراد الگوهای اخلاقی جامعه هستند و ما از این نمونه‌ها کم داریم.
اگر امروز قدردانی خود را از مریم میرزاخانی نشان ندهیم، ضرورت وجود این قهرمانان ملی را در جامعه نادیده گرفته‌ایم.
با نام‌گذاری یک خیابان یا معبری مهم در سطح شهر به یاد پروفسور میرزاخانی، می‌توانیم ضرورت احترام‌گذاشتن به نخبگان جامعه را تبیین کنیم و در برابر الگوهای غلطی که میان عموم مردم نهادینه شده است، بایستیم.
محمدحسین خسروپناه / شرق
