«جهش تولید»؛ آرزو یا استراتژی
کار حتی تا جایی پیش رفت که محسنی اژه‌ای معاون قوه قضاییه نیز پا به میدان گذاشت و تهدید کرد با کسانی که امسال مانع تحقق شعار خامنه ای شوند برخورد قضایی خواهد شد. نامگذاری سال‌های شمسی از سوی رهبر جمهوری اسلامی ۳۰ سال است که سابقه دارد اما هیچگاه با طعنه و نقد علنی روبرو نشده بود. اما چرا شعار امسال خامنه‌ای واکنش برانگیز شده و حساسیت‌هایی را برانگیخته است. شاید یکی از دلایل واکنش‌های اخیر به نامگذاری امسال رهبر جمهوری اسلامی، این پرسش باشد که این نامگذاری‌ها اساسا چه خاصیتی دارد و چه تغییری در وضعیت کشور بوجود آورده است. اما فرآیند این نامگذاری چیست؟
نامگذاری و فرآیند آن؛ آیا خامنه‌ای خودش نامگذاری می‌کند؟
سنت نامگذاری سال‌ها از سوی خامنه‌ای فرآیند شفافی ندارد. یعنی هیچ شورا یا نهادی که مشخصا این موضوع را بررسی و به رهبر پیشنهاد دهد وجود ندارد. از منظر قانون اساسی چون رهبر سیاست‌های کلی نظام را در طی مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین می‌کند؛ نامگذاری سال‌ها را نیز می‌توان جز وظایف یا اختیارات این مجمع برشمرد. اما سابقه‌ای در این زمینه وجود ندارد که نشان دهد این مجمع نامگذاری سال‌ها را به رهبر جمهوری اسلامی پیشنهاد می‌دهد. غلامعلی حداد عادل که مشاور عالی رهبر است در گفت و گویی با سایت رسمی خامنه ای در سال ۹۰ در این زمینه گفته است: « رهبری با اطلاعات و گزارش‌هایی که از سراسر کشور دریافت می‌کنند، مطالعات و تجربه‌ای که دارند، درک و دریافتی که از معارف اسلامی و قرآنی و مفاهیم انسانی دارند و نیز اشرافی که به مسائل کشور دارند، هر سال ملت را به یک موضوع توجه می‌دهند.»
گرچه اظهارات حدادعادل ابهام چندانی از فرآیند این نامگذاری نمی کاهد اما این احتمال را افزایش می دهد که نامگذاری ها توسط شخص خود رهبر صورت می گیرد و ظاهرا غافلگیرانه است. یعنی هیچ یک از مقامات رسمی کشور نمی دانند که چه نامی برای سال جدید برگزیده شده. اما بلافاصله پس از اعلام آن همه نهادها و دستگاه های حکومتی می کوشند تا خود را با آن شعار تطبیق دهند. حداد عادل در بخش دیگری از مصاحبه خویش این غافلگیری را این گونه توضیح داده: « یادم هست سالی که آقا آن را سال نوآوری و شکوفایی نامیدند، بعد از عید در اولین جلسه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی موضوع مطرح شد و همه خیلی خوشحال بودند و استقبال کردند و بر اهمیت این سال تأکید کردند. صحبت از این شد که حالا دستگاه‌ها چه وظایفی دارند.»
این در حالی است برخی نویسندگان سایت خامنه‌ای نامگذاری سال‌ها را یک حرکت استراتژیک توصیف می‌کنند. یک روحانی دیگر نیز در یکی از مصاحبه‌های منتشر شده در آن سایت این نامگذاری‌ها را حرکتی برای طراحی یک تمدن جدید اسلامی خوانده و گفته آن را نباید با قانون و دستورالعمل مقایسه کرد.
نامگذاری سال‌ها و نهادهای موازی برای تصمیم‌گیری‌های کلان
این نهاد چه شخص خود رهبر باشد چه یک کمیته در درون «بیت رهبری» نشانگر این واقعیت است که علاوه بر نهادهای رسمی منتخب رهبر نظیر مجمع تشخیص مصلحت نظام یا شورای عالی انقلاب فرهنگی، نهادهای نامحسوس و تعریف نشده‌ای نیز وجود دارد که مشغول برنامه‌ریزی برای تحقق آرزوهای خامنه‌ای هستند.
به باور کارشناسان تصمیم‌گیری‌های راهبردی زمانی می‌تواند به سرانجام برسد که با دیگر تصمیمات کلان کشور نظیر برنامه پنج ساله، بودجه سالانه و قوانین جاری مطابقت داشته باشد اما شواهد نشان می‌دهد در طول رهبری خامنه‌ای بارها نهادهای زیر نظر او و همچنین دولت مورد حمایتش از برنامه‌های کلان کشور عدول کردند. برنامه‌هایی که به تایید خودش نیز رسیده بود. اما واقعیت این است که جمهوری اسلامی همواره خواسته تا بر مشکلات اقتصادی نیز همچون مشکلات سیاسی با اعدام و زندان و سرکوب سرپوش بگذارد.
آنچنان‌که برخی از طرفداران رهبر جمهوری اسلامی می‌گویند؛ نامگذاری سال‌ها یک دلیل راهبردی دارد. اما برخی بر این باورند که این نامگذاری‌ها خود از ایجاد شدن یک نهاد موازی برای تصمیم‌گیری‌های راهبردی در کشور خبر می‌دهد.
نمونه آن اظهارات اخیر محسنی اژه ای است که گفته قوه قضاییه با افرادی که به ادعای وی با اقدامات غیرقانونی خود تلاش می کنند تا کشور از جهش تولید باز بماند با جدیت برخورد می کند. «دست این افراد مجرم را کوتاه خواهیم کرد. ان‌شاءالله با بسیج همه دادستان ها و دادگاه‌ها در این امر موفق تر از گذشته باشیم و معاونت پیشگیری از وقوع جرم ما رصد بیشتری نسبت به گذشته داشته باشند و حتی از ظرفیت های مردمی برای شناسایی گلوگاه‌هایی که مانع از جهش تولید استفاده کنند.»
نام گذاری‌ها و آثار آن بر کشور
داده ها و شواهد خود سند گویایی برای شکست راهبرد ۳۰ ساله رهبر جمهوری اسلامی است. اگر بپذیریم که نامگذاری‌های خامنه‌ای جنبه استراتژیک دارد. نگاهی اجمالی به عناوین شعارهای خامنه ای گویا است که بیشترین نامگذاری‌ها مربوط به حوزه اقتصاد است؛ جایی که همواره پاشنه آشیل جمهوری اسلامی است. از شعار «جهاد اقتصادی» و « حماسه اقتصادی» تا « نوآوری و شکوفایی» و همچنین « رونق تولید» تا «جهش تولید». از دید ناظران اقتصاد ایران، تنها چند شاخص از جمله نرخ ارز؛ نرخ تورم؛ رشد اقتصادی، صادرات غیر فتی و از همه مهمتر فساد نشان می‌دهد که فاصله کشور با شعارهای رهبر جمهوری اسلامی چقدر است. اما به باور کارشناسان سیاسی این شعارها زمانی تحقق یافتنی است که راهبرد جمهوری اسلامی در تعامل با جهان نیز تغییر کند. سعید حجاریان که او را یکی از فرضیه پردازان توسعه سیاسی در ایران می نامند؛ در یادداشتی در این زمینه نوشته است:« در دور‌ه‌‌ای که قیمت هر بشکه نفت به‌حدود ۲۰دلار کاهش یافته و شبح مرگ با ویروس کرونا در جهان پرسه می‌زند و شورش‌های اجتماعی-معیشتی در تقدیر کشورهای عقب‌مانده است و تحریم‌ها صورت خشن خود را به رخ کشیده‌اند، سخن گفتن از گام‌های بلند و جهش‌های بزرگ دورنمایی مطلوب تصویر نمی‌کند زیرا راه توسعه پایدار همچنان از آهستگی و پیوستگی می‌گذرد.»
زیتون
