بحث بر سر مدرسه‌های روسی‌زبان باعث اختلاف بین مردم جمهوری آذربایجان شده است. خیلی‌ها عقیده دارند که دولت نباید بودجه تدریس به زبان‌های خارجی را تامین کند و مدرسه‌های روسی‌زبان یا باید خصوصی شوند یا به آموزش دوزبانه رو بیاورند.
اما دیگران از کیفیت آموزش در مدرسه‌های روسی‌زبان تمجید می‌کنند و عقیده دارند که این مدرسه‌ها به رشد نظری کودکان کمک می‌کنند و فرصت‌های بیشتری در اختیارشان می‌گذارند.
این مساله در عین حال در مسکو هم خبرساز شده است و احتمال کاهش مدرسه‌های روسی‌زبان در جمهوری آذربایجان قطعا با واکنش تند روسیه روبه‌رو خواهد شد.
روز ۱۵ سپتامبر، وزارت خارجه روسیه با ارسال یادداشتی به وزارت خارجه ترکمنستان به تعطیلی کلاس‌های زبان روسی در تعدادی از مدرسه‌های عشق‌آباد به بهانه "اعمال قوانین بهداشتی و سلامتی" اعتراض کرد.
مسکو خواهان شروع مجدد کلاس‌های روسی طبق پیمان مودت و همکاری سال ۲۰۰۲ بین دو کشور شد.
پیمان مشابهی نیز در سال ۱۹۹۷ بین روسیه و جمهوری آذربایجان امضا شد.
مسائل سیاسی
به طور تاریخی، فارغ‌التحصیلان مدرسه‌های روسی‌زبان در جمهوری آذربایجان تحصیل‌کرده‌تر و عضو طبقه ممتاز محسوب می‌شوند، و دانش‌آموزان این مدرسه‌ها نیز نگاه تحقیرآمیزی به هم‌قطاران خود در مدرسه‌های آذری‌زبان دارند.
کارشناسان می‌گویند که دولت جمهوری آذربایجان به دلایل سیاسی از مدرسه‌های روسی‌زبان حمایت کرده است - با این هدف که بتواند در مسائل بین‌المللی از پشتیبانی روسیه برخوردار شود، مخصوصا در اختلافات خود با ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ. اما به گفته آن‌ها زمانه عوض شده است.
فرید سفی‌یف، مدیر مرکز پژوهش روابط بین‌الملل نهاد ریاست‌جمهوری آذربایجان، می‌گوید که وجود مدرسه‌های روسی‌زبان در جمهوری‌های سابق روسیه نه مساله‌ای آموزشی، بلکه مساله‌ای سیاسی است.
او می‌گوید "تلاش برای کسب منفعت سیاسی از این مساله راه به جایی نبرده است" و اضافه می‌کند که کم بودن مدرسه‌های روسی‌زبان در ارمنستان باعث نشد که روسیه در جریان درگیری‌های مهلک ماه ژوئیه از متحد سنتی خود در برابر جمهوری آذربایجان دفاع نکند.
به عقیده این کارشناس، مدرسه‌های روسی‌زبان در جمهوری آذربایجان نه اهداف آموزشی را برآورده می‌کنند و نه اهداف سیاسی را، و می‌شود آن‌ها را به مدرسه‌های دوزبانه آذری-روسی تبدیل کرد.
وحید احمدوف، نماینده مستقل مجلس، نیز بر نقش مدرسه‌های روسی‌زبان در حفظ روابط حسنه بین باکو و مسکو تاکید می‌کند، اما می‌گوید "زمانه حالا عوض شده است".
این نماینده مجلس می‌گوید "ما در ۳۰ سال گذشته شاهد کارشکنی مسکو در حل مشکل قره‌باغ بوده‌ایم. اگر روسیه به ما در رفع این مشکل کمک نکند، ما چرا باید مدرسه‌هایش را در اینجا گسترش دهیم؟ روسیه در تمام این سال‌ها در حال دادن اسلحه به ارمنستان بوده است، و به این کارش ادامه می‌دهد. کودکان ما با همین سلاح‌ها کشته می‌شوند."
آقای احمدوف می‌گوید که دولت جمهوری آذربایجان نباید بودجه مدرسه‌های روسی‌زبان را تامین کند.
به گفته او "این مدرسه‌ها باید خصوصی باشند. اگر کسی می‌خواهد به این زبان آموزش ببیند، هزینه تحصیلش را باید خودش پرداخت کند."
آیگون مرادخانلی، خبرنگار مشهور جمهوری آذربایجان، از تعداد رو به افزایش جوانانی که در مدرسه‌های روسی‌زبان درس خوانده‌اند و حالا برای دولت کار می‌کنند ابراز نگرانی کرده است.
به نوشته او "آذربایجانی‌های زرنگ از رشوه و فساد حاکم بر کشور فرار می‌کنند و برای تحصیل به خارج می‌روند و عموما دیگر به وطن بازنمی‌گردند... اما جوانانی که به مدرسه‌های روسی‌زبان رفته‌اند در کشور می‌مانند، چرا که شرایط کاری در سطح دولتی برایشان آماده است. به همین خاطر، تعداد روسی‌زبانان، یعنی کسانی که به روسی فکر می‌کنند و مسکو را پایتخت خود می‌دانند، در داخل رو به رشد بوده است."
خانم مرادخانلی در پایان می‌نویسد که "روسیه دارد ارمنستان را سر مرز مسلح می‌کند و با سیاست زبانی خود دارد باکو را از داخل اشغال می‌کند."
اختلاف بین مردم
تلویزیون اینترنتی میدان که مخالف دولت است روز ۱۷ سپتامبر به سراغ مردم رفت. همه مصاحبه‌شوندگان به جز یک نفر گفتند که در مدرسه، زبان آموزش باید آذربایجانی باشد، اما دانش‌آموزان باید روسی و انگلیسی نیز بیاموزند.
اما اختلاف بین کاربران فیسبوک بر سر مساله زبان بیشتر از این بود و نظرات زیر معرف شکاف نظری موجود است.
علی علی‌یف، رئیس حزب مخالف شهروند و توسعه: "آیا می‌دانستید... فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که به زبان روسی تحصیل کرده‌اند روسی را زبان مادری خود می‌دانند؟ من فکر نمی‌کنم کسی که روسی را زبان مادری خود می‌داند بتواند از منافع ملی کشور دفاع کند."
ایلغار آلتای، وکیل مستقل: "شما می‌توانید زبان روسی را به عنوان یک ابزار بیاموزید. اما نباید جان، ذهن، روحیه ملی، هویت و منافع خود را تحت نفوذ سیاست استعماری روسیه تسلیم تربیت روسی کنید."
صفحه فیسبوکی مبارزلر: "کسی که به دانشگاه رفته است، باهوش و ماهر است، نیازی به زبان روسی ندارد. او اگر انگلیسی بداند هر کاری می‌تواند بکند. کسانی به روسی احتیاج دارند که دانشگاه نرفته‌اند و برای کار به روسیه می‌روند. ما قطعا به روسی نیاز نداریم و باید خود را از یوغ بندگی رها کنیم."
یک کاربر فیسبوک: "در کشوری که رئیس‌جمهوری، همسر و خانواده‌اش، و صاحبان مناصب معتبر همگی روسی صحبت می‌کنند، مدرسه‌های روسی‌زبان هرگز بسته نخواهد شد."
یک کاربر دیگر: "مدرسه‌های روسی‌زبان بازمانده شکوه گذشته است. امروزه دیگر فقط یک زبان نیست، یک لایه فرهنگی است - فرهنگ ارتباطی، تربیتی و آموزش بهتر با هر معیاری."
آمار آموزش به زبان روسی
از ۴۴۷۲ مدرسه جمهوری آذربایجان، آموزش در ۳۴۰ مدرسه به زبان روسی است، و حدود ۹۰ هزار دانش‌آموز در آن‌ها تحصیل می‌کنند که ۶.۳ درصد کل دانش‌آموزان کشور است.
علاوه بر این، بیش از ۷۰ درصد گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌ها به زبان روسی نیز تدریس می‌کنند.
بنا بر سرشماری سال ۲۰۰۹، حدود ۱۱۹٫۳۰۰ روس در جمهوری آذربایجان زندگی می‌کنند که معادل ۱.۳ درصد جمعیت این کشور است.
بی بی سی
