طبق آمارهای دولتی بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان در استان خراسان ایران کشت می‌شود. فرانس آگری مر، موسسه تخصصی کشاورزی و شیلات فرانسه، این آمار را تایید می‌کند.
بخش زیادی از محصول زعفران به خارج صادر می‌شود و از آن در پخت پائیلا اسپانیایی، کاری هندی و شیرینی‌های زعفرانی سوئدی و بسیاری غذاها و شیرینی‌های دیگر استفاده می‌شود.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، هر کیلو زعفران در بازارهای محلی استان خراسان به بهای ۹۰ میلیون ریال فروخته می‌شود که با نرخ ارز متلاطم در ایران تقریبا معادل ۷۰۰ دلار است. ولی بهای آن در خارج تقریبا چهار برابر این رقم است.
طبق گزارش سال ۲۰۱۳ فرانس آگری مر، پس از ایران و با فاصله بسیار زیادی ساير کشورهای تولید کننده زعفران عبارتند از هند، یونان، مراکش، جمهوری آذربایجان، افغانستان و اسپانیا.
براساس آمارهای این موسسه، شهر کوچک تربت حیدریه در استان خراسان محل کشت یک سوم از کل زعفران جهان است.
اما ایران به دلیل ضعف بازاریابی نتوانسته است خود را به عنوان مرکز تولید زعفران جهان تثبیت کند و بخش اعظم این محصول در حجم زیاد به خارج صادر شده و کشورهای دیگر آن را به عنوان محصول خود به بازار عرضه می‌کنند.
سعید باستانی نماینده تربت حیدریه در مجلس می‌گوید: «تمام زعفران اینجا کشت می‌شود ولی بازاریابی و فروش آن در کشورهای دیگر صورت می‌گیرد. مردم جهان باید بدانند تمام زعفرانی که در کشورهای دیگر و با هر برندی فروخته می‌شود محصول ایران است.»
دولت در همکاری با کشاورزان و تجار محلی تلاش می‌کند این مشکل را حل کند.
شرکت زعفران نوین که کارخانه آن در حومه مشهد است و سالانه حدود ۱۵ تن زعفران مرغوب به بازارهای جهانی صادر می‌کند یکی از پیشتازان تلاش برای تثبیت موقعیت زعفران ایران است.
اما این کار ساده‌ای نیست چون هر یک از کشورهای اصلی خریدار زعفران محصول ایران بسته‌بندی و شکل خاصی از زعفران را می‌خواهند. اسپانیا پودر زعفران می‌خواهد که برای پخت پائیلا مناسب است. بریتانیا رشته‌های زعفران را می‌خواهد که برای پخت غذاهای هندی استفاده می‌شود و سوئد زعفران را در شکل کپسول‌های کوچک می‌خواهد.
علی شریعتی مدیرعامل شرکت زعفران نوین می‌گوید: «برای رقابت در بازاریابی در کشورهای دیگر ما باید همیشه نوآوری بکنیم و خود را تطبیق بدهیم.»
خبرگزاری فرانسه می‌افزاید یکی از عوامل دیگری که روی کشت و صادرات زعفران تاثیر گذاشته خشکسالی شدید در مناطق کم آب ایران طی دو دهه اخیر است.
با وجودی که گیاه زعفران به نسبت سایر محصولات کشاورزی به آب کمتری نیاز دارد ولی تحت تاثیر خشکسالی بسیاری از کشاورزان به سمت شمال مهاجرت کرده‌اند.
امین رضایی یکی از کشاورزان ساکن مناطق اصلی کشت زعفران در ۲۰۰ کیلومتری جنوب مشهد می‌گوید: «به مرور کشتزارهای زعفران به سمت شمال و مناطق مرطوب‌تر منتقل شده ولی این خوب نیست چون کیفیت زعفران کشت شده در مناطق خشک بهتر است.»
او مثل بسیاری از کشاورزان دیگر برای آبیاری از آب چاه استفاده می‌کند ولی اکنون دریافته که برای بقا به روش‌های آبیاری پیشرفته‌تری نیاز دارد. او می‌گوید: «روش‌های سنتی آبیاری جواب نمی‌دهد و کشاورزان باید در روش‌های پیشرفته سرمایه‌گذاری کنند.»
علی شریعتی می‌گوید مشکل را می‌توان با آموزش بهتر و حمایت از کشاورزان حل کرد و از این طریق می‌توان میزان صادرات زعفران ایران را از ۴۰۰ به هزار تن در سال افزایش داد.
به گفته او، یکی از مشکلات اصلی کشاورزان بهره‌گیری از سیستم بانکی پر دردسر ایران است که به وام دادن به فعالیت‌های اقتصادی کوچک تمایلی ندارد.
در نتیجه شرکت زعفران نوین در چارچوب طرح جدیدی با هدف گسترش «تجارت عادلانه» برای کشاروزان وام ترتیب می‌دهد، ابزارهای کشاورزی را با بهای کمتری برای آنها می‌خرد و به آنها در مورد فنون بهتر کشاورزی آموزش می‌دهد.
علی شریعتی می‌گوید: «ما به حدود ۲۰ هزار کشاورز آموزش می‌دهیم و با ۴ هزار کشاورز قرارداد خرید تضمین شده امضا کرده‌ایم. هدف ما این است که آنها تولید زعفران ارگانیک را افزایش داده و در عین حال وضعیت اقتصادی خود را بهبود دهند.»
مشکل دیگر وضعیت بد اقتصاد ایران است. طی سال جاری تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا ارزش ریال به شدت کاهش یافته است.
محمد جعفری که خانواده او بیش از نیم قرن در شهر تربت حیدریه در کار تجارت زعفران بوده می‌گوید: «قیمت بذر، کود شیمیایی و دستمزد کارگر طی سال جاری سه برابر شده ولی قیمت زعفران فقط دو برابر شده است.»
این برای صادرات خوب است ولی ضربه دیگری به مصرف کنندگان ایرانی است که با تورم بسیار شدیدی روبه‌رو هستند.
به دليل افزایش تقاضا در چین طی پنج سال اخیر میزان صادرات زعفران ایران افزایش یافته و با توجه به اینکه مواد غذایی از تحریم‌های آمریکا معاف هستند، زعفران به یکی از الویت‌های صادراتی دولت ایران بدل شده است.
علی شریعتی می‌گوید: «مشکل اصلی تجارت زعفران این است که مردم زعفران را نمی‌شناسند. هدف ما این است که زعفران مثل نمک و فلفل جا بيافتد.»
رادیو فردا
