واقعا چطور فکر می‌کنید؟
چند روز پیش آشنایی از ایران با من تماس گرفت تا چیزهایی درباره شهر محل سکونتم بپرسد. تا چند ماه دیگر آنها برای ادامه تحصیل به یک شهر اروپایی مهاجرت می‌کنند. در یک گفت وگوی طولانی راجع به همه مواردی که در این مهاجرت بزرگ باید در نظر بگیرد، ناگهان از من پرسید که دخترم به چه مدرسه‌ای می‌رود؟ آیا در مدرسه‌اش مهاجرهای عرب و هندی زیاد هستند؟ آیا می‌تواند جایی خانه بگیرد که مهاجرهای کمتری زندگی کنند تا مدرسه دخترش کاملا اروپایی باشد؟
چند روز پیش آشنایی از ایران با من تماس گرفت تا چیزهایی درباره شهر محل سکونتم بپرسد. تا چند ماه دیگر آنها برای ادامه تحصیل به یک شهر اروپایی مهاجرت می‌کنند. در یک گفت وگوی طولانی راجع به همه مواردی که در این مهاجرت بزرگ باید در نظر بگیرد، ناگهان از من پرسید که دخترم به چه مدرسه‌ای می‌رود؟ آیا در مدرسه‌اش مهاجرهای عرب و هندی زیاد هستند؟ آیا می‌تواند جایی خانه بگیرد که مهاجرهای کمتری زندگی کنند تا مدرسه دخترش کاملا اروپایی باشد؟
من شناخت زیادی از این آشنای دور نداشتم و نمی‌توانستم خیلی صریح دربرابر این سطح بالای نژادپرستی موضع بگیرم. فقط در چند جمله صمیمانه یادآوری کردم که او خودش هم یک مهاجر است و باید به این هم توجه کند که برای یک اروپایی فرقی بین ایرانی یا هندی و عرب وجود ندارد و اگر آنها هم با همین دیدگاه نژادپرستانه با ما رفتار کنند، زندگی چقدر برای همه سخت‌تر خواهد شد. آشنای نادیده‌ام سعی کرد مرا متقاعد کند منظورش این نبوده و هدفش از این سوال‌ها چیز دیگری است. من هم بیشتر از این نمی‌توانستم ادامه بدهم و گفتم خیلی خوشحالم که این فقط یک اشتباه رایج بود نه یک دیدگاه عمیق نژادپرستانه!
به نظر من خیلی از ما ایرانی‌ها درک درستی از نژاد پرستی نداریم (اینجا داریم درباره خودمان حرق می‌زنیم نه همه مردم جهان). خیلی‌ها فکر می‌کنند نژادپرستی یعنی تبعیض بین سیاه پوست‌ها و افراد سفید پوست. احتمالا ایرانی‌ها تا اندازه‌ای ـ نه مطلقاـ به حقوق برابر رنگین‌پوست و سفید پوست قائل هستند، اما وقتی پای بسیاری از قومیت‌ها و ملیت‌های دیگر به میان بیاید، دیدگاه‌های نژادپرستانه در آنها به وضوح دیده می‌شود. خیلی‌ها حتی به این برتری نژادی خودشان افتخار می‌کنند و اصلا مشکلی در تحقیر و تبعیض قومیت‌های دیگر نمی‌بینند. من افرادی را می‌شناسم که وقتی از آنها می‌پرسی آیا به حقوق برابر انسان‌ها اعتقاد داری با قاطعیت می‌گویند بله، اما هیچ چیز به اندازه یک جک و طنز نژادپرستانه باعث خوشحالی‌شان نمی‌شود.
داعیه‌دار چیزی بودن بسیار ساده‌تر از پایبندی به آن است. ما می‌توانیم ادعا کنیم که نژادپرست نیستیم اما تمام حد و مرزهایمان را با دیدگاه‌های نژادگرایانه مشخص کنیم. نژاد پرستی یعنی شما افراد را بر اساس کلیشه‌های نژادگرایانه دسته‌بندی کنید و باور داشته باشد که بعضی‌ها از بقیه شایسته‌تر و بهتر هستند.
بعضی از نژادپرست‌ها تکلیف خودشان را مشخص کرده‌اند؛ آنها از موضع خودشان دفاع می‌کنند و هرجا که لازم باشد با نقض قوانین حقوق بشری با نژادها و گروه‌های قومی دیگر مخالفت می‌کنند. اما همیشه هم نمی‌توان یک نژادپرست را به راحتی شناسایی کرد. شاید فکر کنید که اصلا حاضر نیستید به هیچ انسانی آسیب بزنید اما در رفتار روزمره با آدم‌ها کاملا نژادپرستانه رفتار کنید؛ مثلا با گروه‌های خاصی دوستی کنید، قومیت‌های دیگر را مسخره کنید یا مثل همین آشنای من دل‌تان نخواهد فرزندتان یا خودتان در کنار بعضی از گروه‌ها قرار بگیرید.
من با این فرض که شاید شما واقعا نمی‌خواهید یک نژادپرست باشید اما تحت تاثیر رفتارهای عرفی گاهی آدم‌ها را با معیار نژاد و قومیت و ملیت دسته بندی می‌کنید این مساله را با شما در میان می‌گذارم.
واقعا چطور فکر می‌کنید؟
این باور که بعضی از نژادها و قوم‌ها بهتر و برتر از دیگران هستند در واقع اساس دیدگاه نژادپرستی است. مثلا اگر عمیقا باور دارید که یک ایرانی از یک افغانستانی بهتر است یا شایسته حقوق و مزایای بیشتری نسبت به دیگران است، این تفکر کاملا نژادپرستانه است. به خودمان دروغ نگوییم. اگر فکر می‌کنیم جای یک کودک افغان در مدرسه ایرانی نیست، نژادپرست هستیم.
علاوه بر این، تصور اینکه بعضی از گروه‌ها و قوم‌ها فاقد برخی از شایستگی‌ها هستند نیز یک تفکر نژادپرستانه است. مثلا کلیشه‌های رایج می‌گویند هندی‌ها خیلی تمیز نیستند یا مردم یک شهر یا کشوری افرادی قابل اعتماد نیستند؛ همه این موارد برخاسته از تفکر نژادپرستانه هستند. حتی اگر فکر کنید همه ژاپنی‌ها تلاش‌گر و باهوش هستند نیز به همان اندازه نژاد پرستی است. شاید فکر کنید این یک تحسین است اما در واقع این طرز فکر، دسته‌بندی گروه‌های قومی و نژادی به باهوش و کم هوش است. استفاده از یک کلیشه برای همه اعضای یک گروه ریشه در تفکر تبعیض نژادی دارد. سناریوی خطرناک‌تر این است که به خاطر چند مورد بد همه افراد یک قوم و قبیله را از دم تیغ قضاوت بگذرانیم. همه ما از این تصور غلط که همه ایرانی‌ها یا پاکستانی‌ها و عرب‌ها تروریست هستند، رنج کشیده‌ایم.
مورد دیگری که می‌تواند نشان بدهد شما چقدر نژادپرستانه فکر می‌کنید این است که در اولین دیدار با افرادی که چیزی درباره شان نمی‌دانید رفتارتان را متناسب با قوم یا نژادی که حدس می‌زنید تغییر بدهید. مثلا از روی لهجه یا رنگ پوست و چشم آنها قضاوت کنید که شایسته احترام بیشتری هستند یا نه.
نژادپرستی فقط به رنگ پوست آدم‌ها محدود نمی‌شود. اگر دیگران را بخاطر لباس، زبان، مدل مو، زینت‌الات و جنبه‌های ظاهری دیگری قضاوت کنید بازهم نژادپرست محسوب می‌شوید. این ارزیابی می‌تواند کاملا مثبت باشد یعنی شما آدمی را به خاطر بامزه بودن یا زیبایی و طرز بیان شیوا و رسایش بیش از اندازه تحسین کنید یا مورد محبت و توجه خودتان قرار بدهید. من بارها شنیده‌ام که ایرانی‌ها در تعریف از زیبایی ظاهر یک آدم می‌گویند «خوشگله، مثل اروپایی‌هاست»،« چه بچه چشم آبی خارجی‌ای»،« چه موهای بلوند و جذابی» یا «یک زن خوشگل اروپایی بگیر».
علاوه بر این کسی که آدم‌ها را با معیار انسانیت می‌سنجد، نسبت به هر نوع کلیشه‌های نژادگرایانه‌ای حساس است. آیا می‌توانید در میان سخن دیگران متوجه طرز فکر و باور آنها درباره ملیت و قومیت افراد بشوید؟ آیا متوجه رفتار تبعیض‌آمیز دیگران درباره بقیه می‌شوید؟ نژادپرستی به وسعت جهان رایج است. بسیاری از آدم‌ها باورها و رفتارهایشان نشان‌دهنده تبعیض نژادی است. اگر تا به حال متوجه این مساله نشده‌اید شاید به این دلیل است که خوب دقت نکرده‌اید و برایتان مهم نبوده.
چطور رفتار می‌کنید؟
هر زمانی که نمی‌توانید رفتار یکسان و مشابهی با افرادی از طیف‌ها و گروه‌های نژادی و ملی دیگر داشته باشید و دانسته یا نادانسته حقوق و مزایای بیشتری در اختیار عده خاصی قرار می‌دهید، نژادپرستانه عمل می‌کنید. آیا برای شما دوست شدن با یک غیرایرانی سخت است؟ آیا فقط با گروه خاصی از افراد از نژادهای مورد علاقه‌تان یا طبقه اجتماعی خاصی رفت و آمد می‌کنید؟ دایره روابط اجتماعی‌تان چقدر گسترده است؟
مورد دیگری که به نظر من خوب است به آن توجه کنیم، ظرفیت ما در پذیرش افراد دیگر در تصمیم‌ها و انتخاب‌هایمان است. از خودمان بپرسیم که آیا می‌توانیم بدون توجه به نژاد آنها را برای کاری انتخاب کنیم؟ با آنها ازدواج کنیم یا مورد محبت و علاقه قرار بدهیم؟ آیا به یک جک قومیتی بیشتر می‌خندیم چون فکر می‌کنیم به نکته درستی درباره آنها اشاره کرده است؟
موارد زیاد دیگری از رفتارهای نژادپرستانه وجود دارد. تحقیر دیگران به‌خاطر نوع موسیقی، غذایی که می‌خورند یا عادت‌هایی که دارند یا در ابتدای هر آشنایی پرسیدن این سوال که «اهل کجایی»، تلاش برای تغییر عادت‌ها و رفتارهایشان و همین‌طور اظهار نظرهای بی‌مورد و اغلب اشتباه درباره فرهنگ و باورها همه کلیشه‌‌ای و نشان‌دهنده تفکرات نژادی هستند.
قدم مهم: تغییر نگرش
یک قدم موثر برای تغییر نگرش درباره کلیشه‌های نژادی این است که بیشتر و عمیق‌تر به اطرافتان توجه کنید. چیزی که در روزنامه می‌خوانید، اظهار نظری که از زبان سیاستمداری می‌شنوید، فیلمی که تماشا می‌کنید و آموزش‌هایی که در مدرسه و دانشگاه می‌بینید و حتی کتابی که می‌خوانید، به احتمال زیاد حاوی انواع دیدگاه‌های نژادپرستانه است. پیشنهاد من این است که برای درک بهتر وضعیت جامعه امروز ایران، فیلم‌های وسترن کلاسیک را تماشا کنید. رفتاری که سفیدپوستان با بومی‌های امریکایی می‌کنند خیلی شبیه رفتار ما با قومیت‌ها و ملیت‌های دیگر است.
برای اینکه بخواهیم دیگران را قضاوت کنیم، به خوبی و بدی اخلاقی نیاز داریم، نژاد، تاریخچه زبان و فرهنگ و مکان زندگی آدم‌ها دلیل درستی برای قضاوت نیست.
همین که به این مساله توجه کنید، محیط زندگی‌تان را پراز انواع رفتارهای نژادگرایانه می‌بینید؛ در مدرسه، محیط کار و خانواده. سرعت تولید رفتارهای تبعیض‌آمیز آن‌قدر زیاد است که گمان می‌کنید قدرت کنترل و متوقف کردن آن را ندارید. اما تنها راه مبارزه با تبعیض‌های نژادی، برخورد قاطع و جدی در برابر افرادی است که عده‌ای را قربانی این نوع تبعیض می‌کنند. هرچقدر بیشتر درباره این مساله حرف بزنید، اظهار نظر کنید و دیگران را متوجه رفتارشان کنید و گاهی مچ خودتان را موقع یک رفتار تبعیض آمیز بگیرید، برای مبارزه با این باورها و رفتارهای ناعادلانه موثر است.
در نهایت، تلاش برای محو تبعیض و برقراری عدالت، کاری زمان‌بر و دشوار است چون مبارزه با عادت‌ها و تغییر باورهایی است که در ما نهادینه شده‌اند اما اگر اندکی نسبت به حقوق انسانی نگران و حساس باشیم، پای این مبارزه می‌ایستیم.
زمانه
زمانه
