رقابت بر سر تصاحب پست نخست وزیری در آنکارا بالا گرفته است، در این میان 'برات آلبایراک ' داماد رئیس جمهوری ترکیه و «بینعلی یلدریم » وزیر ارتباطات فعلی نسبت به دیگران شانس بیشتری برای تصاحب مقام نخست وزیری ترکیه را دارند.
ترکیه این روزها در فضای سیاسی داخل، وضعیت توأم با تهدیدی را متوجه خود می‌بیند. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، اختلاف سلیقه یا همان اختلاف، فضا را به‌گونه‌ای مخدوش کرد که رئیس‌جمهوری باید نخست‌وزیری جدید تعیین کند. هرچند «رجب طیب اردوغان» هنوز هم به نظام ریاستی به‌طور جدی می‌اندیشد و این امید را دارد با کنارگذاشتن نظام پارلمانی، بازهم بی‌قیدوشرط خاصی حرف اول و آخر را هم در تصمیم‌گیری‌های داخلی و هم موضع‌گیری در فضای دیپلماسی را برعهده خود داشته باشد. به‌همین‌دلیل وقتی شبکه خبری المیادین برای اولین بار پرده را کنار زد و خبر کناره‌گیری «داووداوغلو»، نخست‌وزیر ترکیه، را به طور رسمی منتشر کرد، این سؤال به طور جدی طرح شد که «باید منتظر ترکیه‌ای بر مبنای نگاه و تصمیم اردوغان باشیم»، به‌ویژه اینکه استعفای داووداوغلو مهر تأییدی بود بر همه حرف‌وحدیث‌هایی که درباره اختلافش با رجب طیب اردوغان شنیده می‌شد. به‌هرحال، رئیس‌جمهوری ترکیه که این روزها برای تغییر نظام پارلمانی به ریاستی تلاش می‌کند، به طور آشکار در رفتارش چیزی غیر از «خودرأی»بودن نشان نمی‌دهد و بسیار طبیعی بود چهرهای مانند داووداوغلو نتواند و نخواهد در چنین فضایی به‌عنوان نخست‌وزیر شناخته شود. «داووداوغلو در ترکیه چهرهای تئوریسین است و از تئوری‌پردازان فضای سیاسی این کشور به شمار می‌رود، بنابراین در عمل سیاسی تلاش کرده و می‌کند بتواند یک رویه مستقلی البته هماهنگ با سیاست‌ها و نگاه حزبی را از خود به نمایش بگذارد». این کارشناس مسائل ترکیه بر این باور است که اردوغان کسی را به‌عنوان جانشین داووداوغلو انتخاب می‌کند که بدون چون‌وچرا زمینه اجرائی‌شدن سیاست‌های یک‌جانبه او را فراهم کند. «سیامک کاکایی»، کارشناس مسائل ترکیه، ضمن طرح این اظهارات، به پرسش‌های «شرق» پاسخ می‌گوید.
«استعفای احمد داووداوغلو مهر تأییدی بر تمامیت‌‌خواهی اردوغان» است. این نظریه را چقدر براساس واقعیت‌های رفتاری رئیس‌جمهوری ترکیه می‌دانید؟
اینکه گفته می‌شود اردوغان از نخست‌وزیرانش انتظار دارد سمعا و طاعتا باشند، ذهنیتی است که به‌طور جدی مطرح است. اما به‌طور مشخص درباره دلیل یا دلایل کناره‌گیری داووداوغلو از ریاست بر دولت، باید گفت نوع مشی و نگرش شخص خودش باعث شده نتواند انتظارات رجب طیب اردوغان را در عرصه سیاسی ترکیه برآورده کند که طبیعی است در چنین حالتی، همکاری هزینه‌ساز خواهد شد. با توجه به اینکه داووداوغلو در ترکیه چهرهای تئوریسین است و از تئوری‌پردازان فضای سیاسی این کشور به شمار می‌رود، بنابراین در عمل سیاسی تلاش کرده و می‌کند بتواند یک رویه مستقلی البته هماهنگ با سیاست‌ها و نگاه حزبی را از خود به نمایش بگذارد. اما به نظر می‌رسد در دو سالی که او نخست‌وزیر بوده، حزب اعتدال و توسعه تحت سلطه رجب طیب اردوغان بود. این‌طور می‌شود که داووداوغلو چاره‌ای جز رفتن پیدا نمی‌کند. بنابراین به نظر می‌رسد این شیوه سیاسی و این نوع رفتار از سوی اردوغان باعث شده بود تا رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر فضایی توأم با اختلاف را تجربه کنند که در‌‌‌نهایت به کناره‌گیری نفر دوم از رهبری حزب منجر شد.
البته ظاهرا بدنه حزب هم با اردوغان همراه است.
بله. چند روز پیش حزب، در اقدامی تأمل‌برانگیز، مسئولیت داووداوغلو را درباره انتخاب مسئولان شهرستان‌ها سلب کردند که همین نکته‌ای بود که داووداوغلو را مصمم به کناره‌گیری کرد. چون او بعینه متوجه شد آینده فعالیتش به‌عنوان نخست‌وزیری چیزی نخواهد بود که با استانداردهایی که در نظر دارد، مطابق باشد و دقیقا به‌همین‌دلیل «من می‌روم تا رفقا باقی بمانند» را گفت و اعلام استعفا کرد.
اردوغان مجد است تا در کنگره آتی حزب عدالت و توسعه، اختیارات ریاست‌جمهوری را افزایش دهد. این مسئله چه تبعاتی برای حزب و البته ترکیه خواهد داشت و اصلا چنین موضوعی عملی است؟
یکی از برنامه‌های اردوغان تغییر قانون اساسی و همچنین تغییر نظام پارلمانی به ریاستی است. چنانچه او بتواند این برنامه را اجرائی کند، نقش و جایگاه اردوغان تأثیرگذار‌تر خواهد شد. به‌هرحال نظام ریاستی اختیارات و صلاحیت‌های قانونی‌اش را زیاد می‌کند. البته با توجه به اینکه پارلمان یکدست نیست، او برای تغییر نظام سیاسی کشورش باید رضایت احزابی مانند «حرکت ملی» و «جمهوری‌خواه خلق» را جلب کند.
اما اظهارات «کمال قلیچداراوغلو» مبنی بر کودتاخواندن استعفای داووداوغلو، احتمال ائتلاف را محال می‌کند.
همین‌طور است و به‌همین‌دلیل بعید است حزب عدالت و توسعه برای مثال با حزب «جمهوری‌خواه خلق» هم‌صدایی را تجربه کند. به هر تقدیر، تغییر نظام پارلمانی به ریاستی دلیل اصلی کناررفتن احمد داووداوغلو از رهبری حزب عدالت و توسعه مطرح می‌شود.
اردوغان بعد از داووداوغلو، چطور چهرهای را انتخاب خواهد کرد؟
رجب طیب اردوغان به سراغ کسی خواهد رفت که دوره گذار نظام پارلمانی تا نظام ریاستی را براساس خواسته و انتظاراتش اداره کند. درحقیقت او به دنبال فردی مطیع است. هرچند درباره داووداوغلو چنین ذهنیتی وجود داشت و او نخست‌وزیری بود که در یک سال پس از انتخابات عمدتا مشغول تحرکات مرتبط با حزب متبوعش بود و به‌همین‌دلیل مجالی نداشت تا ابتکارات سیاسی‌اش را در دستور کار دهد. در پایان لازم به ذکر این نکته است که داووداوغلو رفتارهای اردوغان را تحمل نکرد.
از: روزنامه شرق
