در چند سال اخیر به‌واسطه افزایش ناامنی و بی ثباتی در مناطقی مانند خاورمیانه و گسترش موج ترس و تهدید ناشی از تروریسم و جنگ داخلی در کشورهایی مانند سوریه و عراق، موج جدید مهاجرت و پناهندگی با گستردگی و شدت بیش تر به اروپا در جریان بوده است. در حال حاضر این امر به یکی از مهم ترین مسائل اروپا تبدیل شده و البته اقدامات و واکنش هایی نیز انجام گرفته است. مسئله پناهندگی و مهاجرت های جدید به اروپا را از چند منظر مورد توجه می توان قرار داد:
۱. افزایش مهاجرت و سیل پناهندگان، امنیت ملی و منطقه ای را در اروپا در معرض تهدید جدی قرار داده است. به ویژه آن که در بین مهاجرین، امکان ورود تروریست ها به اروپا نیز وجود دارد و از این نظر کشورهای اروپایی شدیدا احساس تهدید می کنند.
۲. افزایش مهاجرت و پناهندگی به اروپا، موجب برانگیخته شدن گرایشات ناسیونالیستی و در مقابل تضعیف گرایشات انترناسیونالیستی می شود. در چنین وضعیتی همگرایی در اتحادیه اروپا بیش از پیش تضعیف و با روی آوردن کشورهای اروپایی به سیاست های ملی گرایانه، اروپا در مسیر واگرایی سوق با سرعت بیش تری حرکت می کند.
۳.موج فزاینده مهاجرت و پناهندگی به اروپا، موجب تحریک و تهییج جریان های راست افراطی و نیز برخی حرکت های نژادپرستانه در کشورهای اروپایی همچون فرانسه، آلمان، اتریش، ایتالیا، بلژیک و ... می شود، که این خود تاثیرات عمیقی بر ساختار سیاسی و اجتماعی این کشورها خواهد داشت، و چه بسا زمینه پیروزی احزاب راست افراطی و ناسیونالیستی تندرو را فراهم کند.موج فزاینده مهاجرت و پناهندگی به اروپا، موجب تحریک و تهییج جریان های راست افراطی و نیز برخی حرکت های نژادپرستانه در کشورهای اروپایی همچون فرانسه، آلمان، اتریش، ایتالیا، بلژیک و ... می شود، که این خود تاثیرات عمیقی بر ساختار سیاسی و اجتماعی این کشورها خواهد داشت، و چه بسا زمینه پیروزی احزاب راست افراطی و ناسیونالیستی تندرو را فراهم کند.
۴. هویت اروپایی و نیز هویت های ملی در اروپا به واسطه موج گسترده مهاجرت و پناهندگی خود را در معرض تهدید جدی می بیند و بنابراین رفتارهای واکنشی از خود در قالب اجرای سیاست های هویتی جدید و اعمال محدودیت های جدی تر نسبت به مهاجرین و پناهندگان به نمایش می گذارد. بحران هویت امروزه بیش از هر زمانی در اروپا مسئله آفرین شده است.
۵. با موج گستره مهاجرت و پناهندگی به اروپا و پی گیری سیاست های درهای بسته و اعمال محدودیت های جدی، حقوق بشر اروپایی را به طور جدی به چالش کشیده است. اروپا بین حقوق بشر و منافع ملی و مشترک اروپایی، به نظر آمادگی چشم بستن بر حقوق بشر را دارد. البته در این بین، به نظر منافع ملی نیز نهایتا بر منافع مشترک ارجحیت می یابد.
۶. با رشد شمار مهاجرین در اروپا، امکان افزایش شکاف های اجتماعی و طبقاتی و وقوع تضادها و تنش های سیاسی- اجتماعی جدید وجود دارد. بدون تردید میزان تحمل مهاجرین جدید برای کشورهای اروپایی(به طور نمونه فرانسه و آلمان) متفاوت بوده و کشورهایی که از لحاظ اقتصادی شکننده تر هستند، بیش ترین نگرانی ها را از این نظر دارند.
۷. با توجه به این که بیش تر مهاجرین و پناهندگان از خاورمیانه و کشورهای اسلامی به سوی اروپا رهسپار می شوند، امکان تهییج و تحریک اسلام ستیزی در اروپا افزایش می یابد و احتمال تصاعد تقابل مذهبی در اروپا وجود دارد که می تواند به خارج از این قاره نیز تسری یابد. این امر از یک سو موجب اهمیت یافتن دوباره فاکتور دین و ایدئولوژی در روابط بین الملل می شود و از سوی دیگر زمینه ساز برخوردهای مذهبی جدید می شود.
۸. افزایش نگرانی های کشورهای اروپایی نسبت به سیل مهاجرین و پناهندگان به اروپا، بر سیاست خارجی آن ها(خصوصاً قدرت های اروپایی) نسبت به امور خاورمیانه و شمال افریقا تاثیر گذاشته و احتمالا می تواند زمینه ساز درگیر شدن بیش تر آن ها در ترتیبات امنیتی این منطقه شود. امنیت اروپا از این منظر وابسته به امنیت خاورمیانه و شمال افریقاست، و بنابراین برای این که با مسائلی هم چون سیل مهاجرت و پناهندگی به طور ریشه ای مقابله شود، بایستی اروپا در ترتیبات و معادلات امنیتی خاورمیانه و شمال آفریقا مشارکت جدی و فعالانه ای داشته باشد.
۹. مسئله مهاجرین و پناهندگی به اروپا، بر روابط اتحادیه اروپا با کشور ترکیه تاثیرگذار بوده و دو طرف را در یک تعامل پیچیده و چانه زنی استراتژیک قرار داده است. اروپا ترکیه را در این زمینه مقصر دانسته و آن را متهم به باج گیری سیاسی می کند، و از سوی دیگر ترکیه اروپا را مسئول می شناسد چون ترکیه را در بحران های منطقه ای در خاورمیانه تنها گذاشته و عدم اعتماد واقعی به ترکیه و نپذیرفتن آن در مجموعه اروپایی را زمینه ساز وقوع چنین بحران هایی می داند. مسئله مهاجرت و پناهندگی امروزه یکی از دستور کارهای مورد بحث در روابط اروپا و ترکیه است.
۱۰. نهایتا می توان یه این نکته اشاره کرد که مسئله مهاجرت و پناهندگی امروزه یکی از مهم ترین دستور کارهای بین المللی بوده و نگرانی ها در این زمینه محدود به اروپا باقی نمی ماند و دیگر مناطق و کشورهای جهان خصوصا منطقه آمریکای شمالی نیز تحت تاثیر آن قرار می گیرد و در وافع این مسئله مشترکی در دو سوی آتلانتیک می باشد که همراهی و همکاری آن ها را ضروری تر می سازد. موج مهاجرت و پناهندگی جدید به اروپا، امروزه در مباحث و مطالعات این منطقه از اهمیت جدی برخوردار بوده و توجه تحلیل گران و پژوهش گران را کماکان یه خود معطوف خواهد داشت.
افشین زرگر ، پارسینه
