برجام را نمی‌پذیرم
یکسالونیم بعد از توافق برجام، بار دیگر توافق هسته‌ای روزهای سختی در پیش دارد. روزی كه گذشت، یکی از همین روزهای سخت برجام بود؛ روزی که خط سیر جدید توافق رقم خورد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا که بارها توافق برجام را بدترین توافق خطاب کرده بود و دل خوشي از آن نداشت، بین پاره‌کردن این توافق تا تأییدنکردن پایبندی ایران، یکی را انتخاب کرد: «پایبندی ایران به برجام را تأیید نمی‌کنیم»؛ اما ایران در واکنش به همه تهدیدهای ترامپ، گفته است مطابق با هر تصمیم آمریکا، گام‌های مشخصی برخواهد داشت؛ اقداماتی که در روزهای آینده وضعیت آن مشخص‌تر می‌شود. ترامپ، ساعت ١٢:٥٦ به وقت واشنگتن، پشت تریبون قرار گرفت و از برجام که بارها از آن انتقاد کرده است، گفت. او مدعی شد: «ایران حامی اصلی تروریست در دنیاست و به طالبان، القاعده، حماس و حزب‌الله کمک می‌کند. امروز استراتژی جدید خودمان را درباره ایران اعلام می‌کنم تا درباره رفتارهای خصمانه ایران بایستیم تا ایران هرگز نتواند به سلاح هسته‌ای دست یابد».
ترامپ گفت: «ایران در چندین حادثه بمب‌گذاری در کشورهای عربستان، لبنان، تانزانیا و کنیا دست داشته است که این حملات به کشته‌شدن صدها آمریکایی منجر شده است».
سخنرانی ترامپ در داخل کشور، علاوه بر مخالفت‌هاي جهاني، موج انتقاد گسترده‌اي راه انداخت؛ این موج از فضای رسمی رسانه‌ای تا فضای مجازی ادامه داشت و مردم با هشتگ خلیج‌فارس از ترامپ انتقاد و از ایران و خلیج‌فارس حمایت کردند.
شعار محبوب ایران مرگ بر آمریکاست
در سخنرانی روز گذشته، ترامپ، خلیج‌فارس را خلیج «ع ر ب ی» خواند؛ و گفت: «ایران با سلاح‌های خود کشتی‌رانی آزاد را در خلیج «ع ر ب ی» مورد تهدید قرار می‌دهد؛ ایران، آمریکایی‌ها را در داخل ایران به اتهام واهی زندانی می‌کند و حملاتی سایبری به زیرساخت‌های ما و ارتش ما کرده است». او گفت: «ایران در یمن و سوریه، باعث جنگ شده و در عراق نیز با دخالت‌هایش باعث ایجاد اختلافات قومی و مذهبی در این منطقه شده است».
ترامپ با بیان اینکه ایران همچنان از بشار اسد حمایت می‌کند و سلاح در اختیار او می‌گذارد و این سلاح‌ها علیه کودکان سوری استفاده می‌شود، گفت: «با توجه به سابقه جنایت‌کاری ایران در گذشته و حال، اهداف سوء آنها در آینده را نباید نادیده بگیریم. شعار محبوب ایران «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» است».
برجام را نمی‌پذیرم
ترامپ، با اشاره به چگونگی تصویب برجام از نگاه خودش، گفت: «دولت قبلی آمریکا تحریم‌ها را علیه ایران لغو کرد، در زمانی که این امکان وجود داشت که حکومت ایران از هم بپاشد». او گفت: «ما در آمریکا احتیاج به مذاکره‌کنندگانی قوی داریم، توافق هسته‌ای با دیکتاتوری ایران، مجرای تنفسی دوباره به آنها داد و اجازه داد بار دیگر به منابع مالی دسترسی پیدا کنند و از طریق آن، به تروریست‌ها کمک کنند».
ترامپ با بیان اینکه ایران ١,٧ میلیارد دلار از ایالت متحده دریافت کرده و مقداری از آن از طریق فیزیکی به ایران منتقل شده است، گفت: «تصور کنید مقدار زیاد پول نقدی را که ایرانی‌ها در انتظار دریافت آن هستند. همچنین برجام به ایران اجازه می‌دهد برخی از برنامه‌های هسته‌ای خود را ادامه دهد و تا چند سال آینده محدودیت‌های اعمال‌شده علیه ایران به پایان می‌رسد».رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه گفت: «ما تنها توانسته‌ایم تأخیر کوچکی در مسیر دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ایجاد کنیم و من این موضوع را نمی‌پذیرم».
به‌گفته ترامپ: ما تمام پول را پیشاپیش به ایران داده‌ایم و اکنون نیز در عمل انجام‌شده قرار گرفته‌ایم. حکومت ایران چندین‌بار از برجام تخطی کرده است. ایران بیش از ١٣٠ مترمکعب آب سنگین تولید کرد و همچنین نتوانست انتظارات ما را درباره سانتریفیوژها برآورده کند.
بعد از آن ترامپ مدعی شد: «مقامات ایران چندین‌بار اعلام کرده‌اند اجازه نخواهند داد از تأسیسات نظامی این کشور بازرسی شود؛ حال آنکه برنامه‌های مخفی ایران در این تأسیسات قرار دارد. برخی می‌گویند ایران با کره‌شمالی هم مراوده دارد و من حتما از مأموران اطلاعاتی خود می‌خواهم تا جزئیات این موضوع را به من گزارش دهند. این توافق قرار بود به صلح جهانی کمک کند؛ اما در‌حالی‌که ما به تعهدات خود عمل کرده‌ایم، ایران تروریسم را گسترش داده و به روح برجام پایبند نبوده است».
استراتژی جدید اعلام می‌کنم
«من بعد از مشورت با متحدان خود استراتژی خود را علیه ایران اعلام می‌کنم». ترامپ گفت: «ما کاری خواهیم کرد تا با اقدامات ایران مقابله کنیم و تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال می‌کنیم و جلوی تولید سلاح علیه ایران را می‌گیریم. ما این رژیم را محدود می‌کنیم تا به‌هیچ‌وجه به سلاح دست نیابد.
تحریم‌های بسیار سرسختانه‌ای را علیه سپاه اعلام خواهیم کرد». او با «تروریستی»خواندن سپاه پاسداران، افزود: «سپاه از رژیم سرکوب‌گر اسد حمایت می‌کند، من همچنین از وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌خواهم تمام بخش‌های سپاه را و همچنین مأموران و وابستگان به این نهاد را تحریم کند.
همچنین برنامه موشکی ایران را نیز به‌شدت تحریم خواهیم کرد». به گفته رئیس‌جمهوری آمریکا: «از زمان امضای برجام، تجاوزگری خطرناک ایران بیشتر شده است. این در حالی است که تحریم‌ها علیه ایران لغو شده و این کشور با دیگر اعضای برجام وارد معاملات اقتصادی پرسودی شده است.
رئیس‌جمهور آمریکا طبق قانونی که در کنگره به تصویب رسیده است، می‌تواند هر زمان و آن‌طور که صلاح است، تحریم‌های جدیدی را اعمال کند». او در نهایت اعلام کرد: «پایبندی ایران به برجام را تأیید نمی‌کنیم و نخواهیم کرد و ما قدم در راه تروریسم نمی‌گذاریم. با کنگره همکاری می‌کنیم تا نواقص برجام برطرف شود».
ترامپ تصریح کرد: «یکی از نارسایی‌های برجام این است که مفاد آن به‌اندازه کافی اجرا نمی‌شود و درباره برنامه موشکی ایران ساکت است. کنگره از همین الان برای برخورد با این نارسایی وارد عمل شده و به لایحه بازنگری برجام چند تبصره اضافه خواهد کرد که جلوی ایران برای تولید موشک قاره پیمای بالستیک را بگیرد».
او گفت: «کنگره کاری خواهد کرد که تحریم‌ها علیه ایران به‌گونه‌ای اعمال شود که به‌صورت دائم از توسعه فعالیت‌های موشکی ایران جلوگیری شود و ما از این اقدامات استقبال می‌کنیم و اگر نتوانیم با کنگره و متحدان خود به توافق برسیم، برجام لغو خواهد شد. من هرجا لازم بدانم به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا می‌توانم برجام را لغو کنم». بعد از اعلام استراتژی ترامپ درباره برجام، وزارت خزانه‌داری آمریکا نام سپاه پاسداران را در فهرست تحریم‌های دستور اجرائی ١٣٢٢٤ قرار داد. آنها تحریم‌های جدیدی علیه سپاه پاسداران وضع کردند.
سخنرانی ترامپ، با وعده او برای ساختن دنیای خوب به پایان رسید؛ دنیایی که در آن جوانان مسلمان، یهودی و مسیحی باهم زندگی کنند؛ پیامی به‌ظاهر صلح‌دوستانه و در واقع متناقض با رفتارهای عملی او درباره فرمان منع مهاجرتی به آمریکا. ترامپ خرسند از این سخنرانی، بلافاصله با تشویق عربستان سعودی و بنیامین نتانیاهو روبه‌رو شد.
او همچنین در صفحه توییتر خود نوشت: «امروز استراتژی خود را برای مقابله با اقدامات خصمانه ایران اعلام کردم و تضمین این را که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نمی‌یابد، اعلام کردم».
بعد از آن نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، تصمیم ترامپ درباره برجام را «شجاعانه» توصیف کرد و ریاض از استراتژی جدید آمریکا در قبال ایران استقبال کرد.
بعد از آن ارتش آمریکا در بیانیه‌ای بعد از سخنرانی ترامپ گفت زمینه‌های مشترک جدیدی را برای فشارآوردن به ایران با متحدانمان تعیین می‌کنیم.
هم‌زمان با سخنرانی ترامپ در کاخ سفید، تعدادی از مخالفان جنگ با در‌دست‌داشتن پلاکاردهایی با عنوان «جنگ پاسخ مناسب نیست» مقابل کاخ سفید تجمع کردند. براساس گزارش رسانه‌های خارجی از مقابل کاخ سفید تعداد قابل‌توجهی از مخالفان جنگ، علیه سیاست‌های جنگ‌طلبانه ترامپ و ضدبرجامی وی تجمع کردند.
واکنش ایران
یک مقام وزارت خارجه در واکنش به استراتژی‌های اعلام‌شده، مواضع جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد. بر مبنای متنی که خبرگزاری‌های رسمی اعلام کردند در این موضع‌گیری بر ادامه سیاست‌های منطقه‌ای و عملکرد سپاه پاسداران تأکید شده و در یکی از بندها آمده است: «سیاست اصولی و دائمی جمهوری اسلامی ایران مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی در تمامی جهان و حرکت به سمت خلع سلاح جهانی است. این سیاست، پایه و اساس برجام است و پایبندی جمهوری اسلامی ایران از سوی تنها مرجع نظارت هشت بار تأیید شده است. از سوی دیگر عدم پایبندی آمریکا به این توافق و نقض مکرر روح و متن آن امری روشن و آشکار است که موارد آن در یکسالونیم گذشته در ۹ نامه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام ثبت و ضبط شده است.
جمهوری اسلامی ایران تاکنون در هر مورد با توجه به منافع خود اقدامات متقابل انجام داده است و در آینده نیز بدون هیچ ملاحظه‌ای چنین خواهد کرد. انتخاب‌های ایران بسیار گسترده است و در صورت ضرورت شامل پایان‌دادن به تمامی تعهدات در این زمینه خواهد شد. همچنین وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای رسمی به سخنرانی آمریکا پاسخ داد.
موگرینی: رئیس‌جمهوري هيچ کشوری نمی‌تواند برجام را لغو کند
در مقابل سه مخالف سرسخت برجام، موافقان این توافق نسبت به گفته‌های ترامپ واکنش نشان دادند؛ شاید اولین کسی که در مقابل گفته رئیس‌جمهوری آمریکا در مصاحبه مطبوعاتی حاضر شد، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی آمریکا بود.
برخلاف ترامپ، موگرینی بارها از برجام دفاع کرده است؛ او باردیگر دیروز تأکید کرد: «برجام نه یک توافق داخلی بلکه یک قطع‌نامه شورای امنیت است. این یک توافق دو‌طرفه نیست و یک کشور نمی‌تواند یک‌طرفه برجام را رد کند». موگرینی با اشاره به اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشت بار پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده است، افزود: «توافق هسته‌ای محدود به برنامه هسته‌ای ایران است و از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری می‌کند». او با بیان اینکه توافق هسته‌ای همچنان نتیجه‌بخش است، چراکه بر اساس اعتماد بنا نهاده شده است، گفت: «رئیس‌جمهور هیچ کشوری نمی‌تواند برجام را لغو کند. اتحادیه اروپا و جامعه جهانی متعهدند تا توافق هسته‌ای را حفظ کنند».
همه منتقدان ترامپ
بعد از پایان سخنرانی ترامپ، «یوکیا آمانو»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم به گفته‌های او در بیانیه‌ای واکنش نشان داد؛ در بخشی از این بیانیه آمده است: «ایران به تعهداتش در قالب توافق هسته‌ای پایبند بوده است. درحال‌حاضر مستحکم‌ترین نظام بازرسی‌های هسته‌ای جهان درباره ایران اجرا می‌شود».
«باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا، گفت که قرار است قانونی را برای رسیدگی به نقاط ضعف اصلی توافق هسته‌ای ارائه کند که منجر به تقویت این توافق خواهد شد. به گزارش روزنامه «یواس‌ای‌تودی»، او با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که اگرچه رئیس‌جمهور ترامپ تلاش می‌کند توافق هسته‌ای را تضعیف کند، او قانونی را برای نقاط ضعف این توافق ارائه خواهد داد که گامی است در جهت تقویت توافق هسته‌ای.
کورکر گفته است: در چند ماه گذشته ما و وزارت امور خارجه، شورای امنیت ملی و سناتور کاتن، به‌سختی روی ارائه یک استراتژی قانونی جدید برای رسیدگی به نگرانی‌های هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات درباره برنامه جامع اقدام مشترک بدون نقض تعهدات آمریکا کار کرده‌ایم. کورکر گفت: ما مسیری را برای غلبه بر نواقص در عین حفظ توافق هسته‌ای فراهم کرده‌ایم. بنابراین گزارش عنصر اصلی طرح پیشنهادی کورکر که با همکاری «تام کاتن» تهیه شده است، به وضع مجدد خودکار تحریم‌های آمریکا علیه ایران در صورتی که این کشور از محدودیت‌های کنونی درباره برنامه هسته‌ای‌اش فراتر رود، منجر می‌شود.
این طرح همچنین تمهیدات برجام در بند غروب را وتو می‌کند که به‌شدت مورد توجه منتقدان این توافق قرار دارد. بنا بر شروط بند غروب، محدودیت‌های هسته‌ای ایران پس از ١٥ سال از زمان اجرای توافق منقضی خواهد شد.
همچنین «ریجارد‌هاوس»، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا با اشاره به اظهارات خصمانه دونالد ترامپ علیه ایران گفت: «استفاده رئیس‌جمهور ترامپ از عنوان دیکتاتوری و رژیم علیه ایران نشان می‌دهد که هدف نهایی سیاست آمریکا تغییر نظام در ایران است».
هاوس، در صفحه توییتر خود به سخنرانی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا درباره استراتژی‌اش در قبال ایران و توافق هسته‌ای واکنش نشان داد. او نوشت: «رئیس‌جمهور آمریکا در یک دقیقه اول از ایران به‌عنوان یک رژیم خصمانه، رادیکال و متعصب یاد کرد، اما عنوان «دولت» را برای آن ذکر نکرد».
«آنتونی زورکر»، خبرنگار بی‌بی‌سی در آمریکا؛ چهار ساعت قبل از سخنرانی توییت کرد که دونالد ترامپ پیش از اعلام استراتژی جدید خود در جمع خبرنگاران، ملت ایران را «ملتی تروریست مانند بعضی دیگر» توصیف کرده و گفته سخنرانی امروزش درباره ایران «بسیار جالب» خواهد بود.
«بن رودز»، معاون مشاور امنیت ملی باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا هم گفته است: «رویکردی که او از کنگره می‌خواهد آن را تصویب کند، توافق‌نامه را نقض خواهد کرد، زیرا این امر تلاش برای مذاکره مجدد یک‌جانبه درباره توافق‌نامه خواهد بود».
«وندی شرمن»، مذاکره‌کننده اصلی آمریکایی در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما نیز هشدار داد «هر اقدامی که در جهت شرایط جدید» به توافق‌نامه هسته‌ای اضافه شود، «به‌منزله نقض یک‌جانبه توافق‌نامه» تلقی خواهد شد. به گفته وندی شرمن «حتی در‌صورتی‌که کنگره مجازات‌هایی را اعمال نکند»، «فقط همین اقدام که رئیس‌جمهور تصمیم گرفته است تأیید نکند ایران به تعهدات خود پایبند بوده، توافق‌نامه را در نوعی ابهام دائمی فرومی‌برد». وی افزود: این (اقدام ترامپ) آمریکا را «تضعیف و منزوی خواهد کرد».
«پل رایان»، سخنگوی مجلس نمایندگان آمریکا نیز در واکنش به صحبت‌های ترامپ گفت: از تصمیم ترامپ برای ارزیابی دوباره توافق هسته‌ای ایران حمایت می‌کنم و با دولت آمریکا برای مقابله با مجموعه فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران همکاری خواهم کرد.
سناتور «رابرت منندز»، یکی از سناتورهای دموکرات سنای آمریکا که به‌شدت با توافق هسته‌ای سال ٢٠١٥ با ایران مخالف بود، روز جمعه طرح دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا را درباره تأییدنکردن پایبندی ایران به این توافق بین‌المللی، رد کرد.
جو بایدن: به‌مخاطره‌انداختن برجام آمریکا را منزوی می‌کند
«جو بايدن»، معاون رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، اعلام کرد به‌مخاطره‌انداختن برجام آمریکا را منزوی می‌کند. بایدن پس از آنکه ترامپ پایبندی ایران به برجام را رد کرد گفت: در‌صورتی‌که برجام را به خطر بیندازیم این ایران نیست که منزوی می‌شود، بلکه این موضوع باعث انزوای آمریکا خواهد شد. «استفان دوجاریک»، سخنگوی سازمان ملل گفت «آنتونیو گوترش» معتقد است توافق هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ صلح و امنیت در جهان را تقویت می‌کند. دوجاریک همچنین گفت دبیر کل امیدوار است توافق هسته‌ای پابرجا بماند.
بیانیه مشترک تروئیکای اروپایی
سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا با انتشار بیانیه‌ای بر تعهد کشورهای خود بر ادامه اجرای برجام تأکید کردند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «ما به برجام و اجرای کامل آن از سوی تمامی طرف‌ها متعهد می‌مانیم. حفظ برجام در راستای منافع امنیت ملی ماست. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مکرر از طریق برنامه راستی‌آزمایی و نظارتی خود پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده است».
رایزنی‌های تیلرسون
اگرچه ترامپ بالاخره تصمیمش را اعلام کرد، اما پیش از تصمیم او، بسیاری در تلاش و رایزنی برای تأثیر در تصمیم او بودند. در‌حالی‌که اعضای شورای‌عالی امنیت آمریکا در مخالفت با لغو برجام بودند وزیر خارجه این کشور هم جزء مخالفان تصمیم درباره خارج‌شدن از برجام بود. درهمین‌راستا تماس‌های دیپلماتیک، اوج گرفت.
رویترز گزارش داد روز پنجشنبه «رکس تیلرسون» با مقامات ارشد روسیه، انگلیس، فرانسه و چین درباره ایران گفت‌وگو کرده است. پیش از او هم، «بوریس جانسون»، وزیر خارجه انگلیس، درباره برجام با تیلرسون و «ظریف» تلفنی صحبت کرده بود.
شرکای نگران
ترامپ در حالی دنبال بسط برجام به مسائل منطقه است که دیگر شرکای این توافق، از اجرای آن با همین ساز‌وکار موجود کاملا راضی هستند و معتقدند این توافق تنها بر ایجاد محدودیت هسته‌ای متمرکز است و مسائل دیگر را نمی‌توان با آن آمیخت.
روسیه، چین و کشورهای اروپایی به یک اندازه نگران سرنوشت برجام هستند. آن‌گونه که خبرگزاری اینترفکس، به نقل از کاخ ریاست‌جمهوری روسیه، کرملین، اعلام کرده: خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به امنیت، ثبات، منع اشاعه هسته‌ای و فضای پیش‌بینی‌پذیری جهان لطمه خواهد زد.
کرملین همچنین هشدار داد اگر آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شود، ایران نیز چنین خواهد کرد. کرملین تأکید کرد: روسیه به حمایت از راه‌حل موضوع هسته‌ای ایران و منع اشاعه هسته‌ای ادامه می‌دهد.
«سرگئی لاوروف»، وزیر امور خارجه روسیه نیز در همین زمینه اعلام کرده که تمام طرف‌های شرکت‌کننده در برجام آشکارا اعلام کرده و اصرار دارند که واشنگتن باید مفاد این توافق بین‌المللی را اجرا کند.
مواضع وزرای خارجه آلمان، انگلیس و چین هم مشابه بوده و همگی بر پایبندی واشنگتن به برجام تأکید دارند. سفیر اتحادیه اروپا در واشنگتن نیز روز گذشته با بیان اینکه توافق هسته‌ای به اهداف تعیین‌شده‌اش دست یافته است، گفت: کشورهای اروپایی به کنگره آمریکا اعلام کرده‌اند که این توافق باید حفظ شود. آنها واکنش خود را این‌گونه توصیف کرده‌اند؛ شبیه یک شعار معروف انگلیسی در جریان جنگ جهانی دوم «خونسردی‌ات را حفظ کن و ادامه بده».
برگرفته از روزنامه های ایران
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا که بارها توافق برجام را بدترین توافق خطاب کرده بود و دل خوشي از آن نداشت، بین پاره‌کردن این توافق تا تأییدنکردن پایبندی ایران، یکی را انتخاب کرد: «پایبندی ایران به برجام را تأیید نمی‌کنیم»؛ اما ایران در واکنش به همه تهدیدهای ترامپ، گفته است مطابق با هر تصمیم آمریکا، گام‌های مشخصی برخواهد داشت؛ اقداماتی که در روزهای آینده وضعیت آن مشخص‌تر می‌شود. ترامپ، ساعت ١٢:٥٦ به وقت واشنگتن، پشت تریبون قرار گرفت و از برجام که بارها از آن انتقاد کرده است، گفت. او مدعی شد: «ایران حامی اصلی تروریست در دنیاست و به طالبان، القاعده، حماس و حزب‌الله کمک می‌کند. امروز استراتژی جدید خودمان را درباره ایران اعلام می‌کنم تا درباره رفتارهای خصمانه ایران بایستیم تا ایران هرگز نتواند به سلاح هسته‌ای دست یابد».
ترامپ گفت: «ایران در چندین حادثه بمب‌گذاری در کشورهای عربستان، لبنان، تانزانیا و کنیا دست داشته است که این حملات به کشته‌شدن صدها آمریکایی منجر شده است».
سخنرانی ترامپ در داخل کشور، علاوه بر مخالفت‌هاي جهاني، موج انتقاد گسترده‌اي راه انداخت؛ این موج از فضای رسمی رسانه‌ای تا فضای مجازی ادامه داشت و مردم با هشتگ خلیج‌فارس از ترامپ انتقاد و از ایران و خلیج‌فارس حمایت کردند.
شعار محبوب ایران مرگ بر آمریکاست
در سخنرانی روز گذشته، ترامپ، خلیج‌فارس را خلیج «ع ر ب ی» خواند؛ و گفت: «ایران با سلاح‌های خود کشتی‌رانی آزاد را در خلیج «ع ر ب ی» مورد تهدید قرار می‌دهد؛ ایران، آمریکایی‌ها را در داخل ایران به اتهام واهی زندانی می‌کند و حملاتی سایبری به زیرساخت‌های ما و ارتش ما کرده است». او گفت: «ایران در یمن و سوریه، باعث جنگ شده و در عراق نیز با دخالت‌هایش باعث ایجاد اختلافات قومی و مذهبی در این منطقه شده است».
ترامپ با بیان اینکه ایران همچنان از بشار اسد حمایت می‌کند و سلاح در اختیار او می‌گذارد و این سلاح‌ها علیه کودکان سوری استفاده می‌شود، گفت: «با توجه به سابقه جنایت‌کاری ایران در گذشته و حال، اهداف سوء آنها در آینده را نباید نادیده بگیریم. شعار محبوب ایران «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» است».
برجام را نمی‌پذیرم
ترامپ، با اشاره به چگونگی تصویب برجام از نگاه خودش، گفت: «دولت قبلی آمریکا تحریم‌ها را علیه ایران لغو کرد، در زمانی که این امکان وجود داشت که حکومت ایران از هم بپاشد». او گفت: «ما در آمریکا احتیاج به مذاکره‌کنندگانی قوی داریم، توافق هسته‌ای با دیکتاتوری ایران، مجرای تنفسی دوباره به آنها داد و اجازه داد بار دیگر به منابع مالی دسترسی پیدا کنند و از طریق آن، به تروریست‌ها کمک کنند».
ترامپ با بیان اینکه ایران ١,٧ میلیارد دلار از ایالت متحده دریافت کرده و مقداری از آن از طریق فیزیکی به ایران منتقل شده است، گفت: «تصور کنید مقدار زیاد پول نقدی را که ایرانی‌ها در انتظار دریافت آن هستند. همچنین برجام به ایران اجازه می‌دهد برخی از برنامه‌های هسته‌ای خود را ادامه دهد و تا چند سال آینده محدودیت‌های اعمال‌شده علیه ایران به پایان می‌رسد».رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه گفت: «ما تنها توانسته‌ایم تأخیر کوچکی در مسیر دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ایجاد کنیم و من این موضوع را نمی‌پذیرم».
به‌گفته ترامپ: ما تمام پول را پیشاپیش به ایران داده‌ایم و اکنون نیز در عمل انجام‌شده قرار گرفته‌ایم. حکومت ایران چندین‌بار از برجام تخطی کرده است. ایران بیش از ١٣٠ مترمکعب آب سنگین تولید کرد و همچنین نتوانست انتظارات ما را درباره سانتریفیوژها برآورده کند.
بعد از آن ترامپ مدعی شد: «مقامات ایران چندین‌بار اعلام کرده‌اند اجازه نخواهند داد از تأسیسات نظامی این کشور بازرسی شود؛ حال آنکه برنامه‌های مخفی ایران در این تأسیسات قرار دارد. برخی می‌گویند ایران با کره‌شمالی هم مراوده دارد و من حتما از مأموران اطلاعاتی خود می‌خواهم تا جزئیات این موضوع را به من گزارش دهند. این توافق قرار بود به صلح جهانی کمک کند؛ اما در‌حالی‌که ما به تعهدات خود عمل کرده‌ایم، ایران تروریسم را گسترش داده و به روح برجام پایبند نبوده است».
استراتژی جدید اعلام می‌کنم
«من بعد از مشورت با متحدان خود استراتژی خود را علیه ایران اعلام می‌کنم». ترامپ گفت: «ما کاری خواهیم کرد تا با اقدامات ایران مقابله کنیم و تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال می‌کنیم و جلوی تولید سلاح علیه ایران را می‌گیریم. ما این رژیم را محدود می‌کنیم تا به‌هیچ‌وجه به سلاح دست نیابد.
تحریم‌های بسیار سرسختانه‌ای را علیه سپاه اعلام خواهیم کرد». او با «تروریستی»خواندن سپاه پاسداران، افزود: «سپاه از رژیم سرکوب‌گر اسد حمایت می‌کند، من همچنین از وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌خواهم تمام بخش‌های سپاه را و همچنین مأموران و وابستگان به این نهاد را تحریم کند.
همچنین برنامه موشکی ایران را نیز به‌شدت تحریم خواهیم کرد». به گفته رئیس‌جمهوری آمریکا: «از زمان امضای برجام، تجاوزگری خطرناک ایران بیشتر شده است. این در حالی است که تحریم‌ها علیه ایران لغو شده و این کشور با دیگر اعضای برجام وارد معاملات اقتصادی پرسودی شده است.
رئیس‌جمهور آمریکا طبق قانونی که در کنگره به تصویب رسیده است، می‌تواند هر زمان و آن‌طور که صلاح است، تحریم‌های جدیدی را اعمال کند». او در نهایت اعلام کرد: «پایبندی ایران به برجام را تأیید نمی‌کنیم و نخواهیم کرد و ما قدم در راه تروریسم نمی‌گذاریم. با کنگره همکاری می‌کنیم تا نواقص برجام برطرف شود».
ترامپ تصریح کرد: «یکی از نارسایی‌های برجام این است که مفاد آن به‌اندازه کافی اجرا نمی‌شود و درباره برنامه موشکی ایران ساکت است. کنگره از همین الان برای برخورد با این نارسایی وارد عمل شده و به لایحه بازنگری برجام چند تبصره اضافه خواهد کرد که جلوی ایران برای تولید موشک قاره پیمای بالستیک را بگیرد».
او گفت: «کنگره کاری خواهد کرد که تحریم‌ها علیه ایران به‌گونه‌ای اعمال شود که به‌صورت دائم از توسعه فعالیت‌های موشکی ایران جلوگیری شود و ما از این اقدامات استقبال می‌کنیم و اگر نتوانیم با کنگره و متحدان خود به توافق برسیم، برجام لغو خواهد شد. من هرجا لازم بدانم به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا می‌توانم برجام را لغو کنم». بعد از اعلام استراتژی ترامپ درباره برجام، وزارت خزانه‌داری آمریکا نام سپاه پاسداران را در فهرست تحریم‌های دستور اجرائی ١٣٢٢٤ قرار داد. آنها تحریم‌های جدیدی علیه سپاه پاسداران وضع کردند.
سخنرانی ترامپ، با وعده او برای ساختن دنیای خوب به پایان رسید؛ دنیایی که در آن جوانان مسلمان، یهودی و مسیحی باهم زندگی کنند؛ پیامی به‌ظاهر صلح‌دوستانه و در واقع متناقض با رفتارهای عملی او درباره فرمان منع مهاجرتی به آمریکا. ترامپ خرسند از این سخنرانی، بلافاصله با تشویق عربستان سعودی و بنیامین نتانیاهو روبه‌رو شد.
او همچنین در صفحه توییتر خود نوشت: «امروز استراتژی خود را برای مقابله با اقدامات خصمانه ایران اعلام کردم و تضمین این را که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نمی‌یابد، اعلام کردم».
بعد از آن نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، تصمیم ترامپ درباره برجام را «شجاعانه» توصیف کرد و ریاض از استراتژی جدید آمریکا در قبال ایران استقبال کرد.
بعد از آن ارتش آمریکا در بیانیه‌ای بعد از سخنرانی ترامپ گفت زمینه‌های مشترک جدیدی را برای فشارآوردن به ایران با متحدانمان تعیین می‌کنیم.
هم‌زمان با سخنرانی ترامپ در کاخ سفید، تعدادی از مخالفان جنگ با در‌دست‌داشتن پلاکاردهایی با عنوان «جنگ پاسخ مناسب نیست» مقابل کاخ سفید تجمع کردند. براساس گزارش رسانه‌های خارجی از مقابل کاخ سفید تعداد قابل‌توجهی از مخالفان جنگ، علیه سیاست‌های جنگ‌طلبانه ترامپ و ضدبرجامی وی تجمع کردند.
واکنش ایران
یک مقام وزارت خارجه در واکنش به استراتژی‌های اعلام‌شده، مواضع جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد. بر مبنای متنی که خبرگزاری‌های رسمی اعلام کردند در این موضع‌گیری بر ادامه سیاست‌های منطقه‌ای و عملکرد سپاه پاسداران تأکید شده و در یکی از بندها آمده است: «سیاست اصولی و دائمی جمهوری اسلامی ایران مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی در تمامی جهان و حرکت به سمت خلع سلاح جهانی است. این سیاست، پایه و اساس برجام است و پایبندی جمهوری اسلامی ایران از سوی تنها مرجع نظارت هشت بار تأیید شده است. از سوی دیگر عدم پایبندی آمریکا به این توافق و نقض مکرر روح و متن آن امری روشن و آشکار است که موارد آن در یکسالونیم گذشته در ۹ نامه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام ثبت و ضبط شده است.
جمهوری اسلامی ایران تاکنون در هر مورد با توجه به منافع خود اقدامات متقابل انجام داده است و در آینده نیز بدون هیچ ملاحظه‌ای چنین خواهد کرد. انتخاب‌های ایران بسیار گسترده است و در صورت ضرورت شامل پایان‌دادن به تمامی تعهدات در این زمینه خواهد شد. همچنین وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای رسمی به سخنرانی آمریکا پاسخ داد.
موگرینی: رئیس‌جمهوري هيچ کشوری نمی‌تواند برجام را لغو کند
در مقابل سه مخالف سرسخت برجام، موافقان این توافق نسبت به گفته‌های ترامپ واکنش نشان دادند؛ شاید اولین کسی که در مقابل گفته رئیس‌جمهوری آمریکا در مصاحبه مطبوعاتی حاضر شد، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی آمریکا بود.
برخلاف ترامپ، موگرینی بارها از برجام دفاع کرده است؛ او باردیگر دیروز تأکید کرد: «برجام نه یک توافق داخلی بلکه یک قطع‌نامه شورای امنیت است. این یک توافق دو‌طرفه نیست و یک کشور نمی‌تواند یک‌طرفه برجام را رد کند». موگرینی با اشاره به اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشت بار پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده است، افزود: «توافق هسته‌ای محدود به برنامه هسته‌ای ایران است و از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری می‌کند». او با بیان اینکه توافق هسته‌ای همچنان نتیجه‌بخش است، چراکه بر اساس اعتماد بنا نهاده شده است، گفت: «رئیس‌جمهور هیچ کشوری نمی‌تواند برجام را لغو کند. اتحادیه اروپا و جامعه جهانی متعهدند تا توافق هسته‌ای را حفظ کنند».
همه منتقدان ترامپ
بعد از پایان سخنرانی ترامپ، «یوکیا آمانو»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم به گفته‌های او در بیانیه‌ای واکنش نشان داد؛ در بخشی از این بیانیه آمده است: «ایران به تعهداتش در قالب توافق هسته‌ای پایبند بوده است. درحال‌حاضر مستحکم‌ترین نظام بازرسی‌های هسته‌ای جهان درباره ایران اجرا می‌شود».
«باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا، گفت که قرار است قانونی را برای رسیدگی به نقاط ضعف اصلی توافق هسته‌ای ارائه کند که منجر به تقویت این توافق خواهد شد. به گزارش روزنامه «یواس‌ای‌تودی»، او با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که اگرچه رئیس‌جمهور ترامپ تلاش می‌کند توافق هسته‌ای را تضعیف کند، او قانونی را برای نقاط ضعف این توافق ارائه خواهد داد که گامی است در جهت تقویت توافق هسته‌ای.
کورکر گفته است: در چند ماه گذشته ما و وزارت امور خارجه، شورای امنیت ملی و سناتور کاتن، به‌سختی روی ارائه یک استراتژی قانونی جدید برای رسیدگی به نگرانی‌های هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات درباره برنامه جامع اقدام مشترک بدون نقض تعهدات آمریکا کار کرده‌ایم. کورکر گفت: ما مسیری را برای غلبه بر نواقص در عین حفظ توافق هسته‌ای فراهم کرده‌ایم. بنابراین گزارش عنصر اصلی طرح پیشنهادی کورکر که با همکاری «تام کاتن» تهیه شده است، به وضع مجدد خودکار تحریم‌های آمریکا علیه ایران در صورتی که این کشور از محدودیت‌های کنونی درباره برنامه هسته‌ای‌اش فراتر رود، منجر می‌شود.
این طرح همچنین تمهیدات برجام در بند غروب را وتو می‌کند که به‌شدت مورد توجه منتقدان این توافق قرار دارد. بنا بر شروط بند غروب، محدودیت‌های هسته‌ای ایران پس از ١٥ سال از زمان اجرای توافق منقضی خواهد شد.
همچنین «ریجارد‌هاوس»، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا با اشاره به اظهارات خصمانه دونالد ترامپ علیه ایران گفت: «استفاده رئیس‌جمهور ترامپ از عنوان دیکتاتوری و رژیم علیه ایران نشان می‌دهد که هدف نهایی سیاست آمریکا تغییر نظام در ایران است».
هاوس، در صفحه توییتر خود به سخنرانی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا درباره استراتژی‌اش در قبال ایران و توافق هسته‌ای واکنش نشان داد. او نوشت: «رئیس‌جمهور آمریکا در یک دقیقه اول از ایران به‌عنوان یک رژیم خصمانه، رادیکال و متعصب یاد کرد، اما عنوان «دولت» را برای آن ذکر نکرد».
«آنتونی زورکر»، خبرنگار بی‌بی‌سی در آمریکا؛ چهار ساعت قبل از سخنرانی توییت کرد که دونالد ترامپ پیش از اعلام استراتژی جدید خود در جمع خبرنگاران، ملت ایران را «ملتی تروریست مانند بعضی دیگر» توصیف کرده و گفته سخنرانی امروزش درباره ایران «بسیار جالب» خواهد بود.
«بن رودز»، معاون مشاور امنیت ملی باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا هم گفته است: «رویکردی که او از کنگره می‌خواهد آن را تصویب کند، توافق‌نامه را نقض خواهد کرد، زیرا این امر تلاش برای مذاکره مجدد یک‌جانبه درباره توافق‌نامه خواهد بود».
«وندی شرمن»، مذاکره‌کننده اصلی آمریکایی در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما نیز هشدار داد «هر اقدامی که در جهت شرایط جدید» به توافق‌نامه هسته‌ای اضافه شود، «به‌منزله نقض یک‌جانبه توافق‌نامه» تلقی خواهد شد. به گفته وندی شرمن «حتی در‌صورتی‌که کنگره مجازات‌هایی را اعمال نکند»، «فقط همین اقدام که رئیس‌جمهور تصمیم گرفته است تأیید نکند ایران به تعهدات خود پایبند بوده، توافق‌نامه را در نوعی ابهام دائمی فرومی‌برد». وی افزود: این (اقدام ترامپ) آمریکا را «تضعیف و منزوی خواهد کرد».
«پل رایان»، سخنگوی مجلس نمایندگان آمریکا نیز در واکنش به صحبت‌های ترامپ گفت: از تصمیم ترامپ برای ارزیابی دوباره توافق هسته‌ای ایران حمایت می‌کنم و با دولت آمریکا برای مقابله با مجموعه فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران همکاری خواهم کرد.
سناتور «رابرت منندز»، یکی از سناتورهای دموکرات سنای آمریکا که به‌شدت با توافق هسته‌ای سال ٢٠١٥ با ایران مخالف بود، روز جمعه طرح دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا را درباره تأییدنکردن پایبندی ایران به این توافق بین‌المللی، رد کرد.
جو بایدن: به‌مخاطره‌انداختن برجام آمریکا را منزوی می‌کند
«جو بايدن»، معاون رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، اعلام کرد به‌مخاطره‌انداختن برجام آمریکا را منزوی می‌کند. بایدن پس از آنکه ترامپ پایبندی ایران به برجام را رد کرد گفت: در‌صورتی‌که برجام را به خطر بیندازیم این ایران نیست که منزوی می‌شود، بلکه این موضوع باعث انزوای آمریکا خواهد شد. «استفان دوجاریک»، سخنگوی سازمان ملل گفت «آنتونیو گوترش» معتقد است توافق هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ صلح و امنیت در جهان را تقویت می‌کند. دوجاریک همچنین گفت دبیر کل امیدوار است توافق هسته‌ای پابرجا بماند.
بیانیه مشترک تروئیکای اروپایی
سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا با انتشار بیانیه‌ای بر تعهد کشورهای خود بر ادامه اجرای برجام تأکید کردند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «ما به برجام و اجرای کامل آن از سوی تمامی طرف‌ها متعهد می‌مانیم. حفظ برجام در راستای منافع امنیت ملی ماست. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مکرر از طریق برنامه راستی‌آزمایی و نظارتی خود پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده است».
رایزنی‌های تیلرسون
اگرچه ترامپ بالاخره تصمیمش را اعلام کرد، اما پیش از تصمیم او، بسیاری در تلاش و رایزنی برای تأثیر در تصمیم او بودند. در‌حالی‌که اعضای شورای‌عالی امنیت آمریکا در مخالفت با لغو برجام بودند وزیر خارجه این کشور هم جزء مخالفان تصمیم درباره خارج‌شدن از برجام بود. درهمین‌راستا تماس‌های دیپلماتیک، اوج گرفت.
رویترز گزارش داد روز پنجشنبه «رکس تیلرسون» با مقامات ارشد روسیه، انگلیس، فرانسه و چین درباره ایران گفت‌وگو کرده است. پیش از او هم، «بوریس جانسون»، وزیر خارجه انگلیس، درباره برجام با تیلرسون و «ظریف» تلفنی صحبت کرده بود.
شرکای نگران
ترامپ در حالی دنبال بسط برجام به مسائل منطقه است که دیگر شرکای این توافق، از اجرای آن با همین ساز‌وکار موجود کاملا راضی هستند و معتقدند این توافق تنها بر ایجاد محدودیت هسته‌ای متمرکز است و مسائل دیگر را نمی‌توان با آن آمیخت.
روسیه، چین و کشورهای اروپایی به یک اندازه نگران سرنوشت برجام هستند. آن‌گونه که خبرگزاری اینترفکس، به نقل از کاخ ریاست‌جمهوری روسیه، کرملین، اعلام کرده: خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به امنیت، ثبات، منع اشاعه هسته‌ای و فضای پیش‌بینی‌پذیری جهان لطمه خواهد زد.
کرملین همچنین هشدار داد اگر آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شود، ایران نیز چنین خواهد کرد. کرملین تأکید کرد: روسیه به حمایت از راه‌حل موضوع هسته‌ای ایران و منع اشاعه هسته‌ای ادامه می‌دهد.
«سرگئی لاوروف»، وزیر امور خارجه روسیه نیز در همین زمینه اعلام کرده که تمام طرف‌های شرکت‌کننده در برجام آشکارا اعلام کرده و اصرار دارند که واشنگتن باید مفاد این توافق بین‌المللی را اجرا کند.
مواضع وزرای خارجه آلمان، انگلیس و چین هم مشابه بوده و همگی بر پایبندی واشنگتن به برجام تأکید دارند. سفیر اتحادیه اروپا در واشنگتن نیز روز گذشته با بیان اینکه توافق هسته‌ای به اهداف تعیین‌شده‌اش دست یافته است، گفت: کشورهای اروپایی به کنگره آمریکا اعلام کرده‌اند که این توافق باید حفظ شود. آنها واکنش خود را این‌گونه توصیف کرده‌اند؛ شبیه یک شعار معروف انگلیسی در جریان جنگ جهانی دوم «خونسردی‌ات را حفظ کن و ادامه بده».
برگرفته از روزنامه های ایران
