پس از گذشت ۴۰ سال از انقلاب هنوز گره های کور فراوانی داریم که ناگشوده مانده اند و از آن جمله نقش نهضت آزادی در به قدرت رساندن خمینی. قبلا به صورت خلاصه می دانستیم که در یک جلسه بین انقلابیان و سفیر آمریکا بر سر یک حکومت نظامی- آخوندی توافق شده است. حال دبیر کل جدید نهضت آزادی در یک مصاحبه در سایت آپارات ۱ صحبت از جلسات متعدد با سفارت آمریکا از اردیبهشت ۵۷ تا انقلاب می کند. وی برآنست که با چراغ سبز آمریکا بود که تظاهرات تاسوعا و عاشورا برگزارشد. همچنین افتخار دارد که بگوید آمریکا را فریب دادیم و برای تأیید، گفته ی ترنر رئیس سازمان سیا را نقل می کند که علنی گفته دیپلماسی ایران ما را فریب داد. آیا واقعا نهضت آزادی آمریکا را فریب داد یا ملت ایران را؟. او متذکر می شود که ابراهیم یزدی درمدت ۱۸ روز حرکت خمینی از بغداد به پاریس در مذاکره با آمریکا نقش بسیار موثری داشته است ولی نمی گوید در مقابل چه تضمین هایی داده اند.
مجری برنامه آپارات می پرسد پس رفت و برگشت خمینی با هلیکوپتر دولتی به بهشت زهرا و پخش برنامه تلویزیونی و سرانجام تسلیم ارتش همه با اعمال نفوذ آمریکا انجام شده است؟ توسلی می پذیرد که اعتراف بسیار مهمی است، چون از سوی دست اندر کاران واقعه انجام می شود. اینجا دیگر صحبت از اتهام توطئه و انواع و اقسام اتهامات بی مأخذ و سند نیست.
بدین ترتیب روشن می شود آمریکا نقش مؤثری در سرنگونی دولت بختیار داشته است و این مصاحبه تأیید دیگری بر سخنان قره باغی است که در خاطراتش می نویسد هایزر پیشنهاد ملاقات با نمایندگان خمینی را به ما کرد و من و فرماندهان دیگر متعجب و ناراحت بودیم که امکان ندارد با این پیشنهاد، آمریکا بخواهد از حکومت بختیار حمایت کند و چنین شد که ارتش زیر پای بختیار را خالی کرد.
در این برنامه نکات بسیاری مطرح شد که در حوصله ی این مقاله نمی گنجد و آنچه گفتم یکی از اهم آنها بود. ولی با اینهمه پرسشی که هنوز برایش پاسخی نیافته ام این است که بازرگان و تقی زاده در نوشته های خود متذکر شده اند که طی ملاقات با خمینی در پاریس از استبداد رأی وی آگاه شده اند، ولی نمی گویند چرا باز به رهبری خمینی و حکومت اسلامی تن داده اند. تصور می کنم ملی مذهبی ها این پاسخ را به مردم ایران بدهکارند.
نهضت آزادی اعتراف می کند که با برپایی بزرگترین حکومت ارتجاعی و استبدادی در ایران جامعه ایرانی و میلیون ها جوانان ما را به مسلخ حکومت ارتجاعی مذهبی برده و قربانی کرده است، ولی هنوز حاضر نیست خطای خود را بپذیرد و از افشای چند و چون کار، تا حد امکان ابا می کند.
شگفت انگیز اینکه آقای توسلی حتی امروز در مقام مقایسه، برای روحانیت شیعه نسبت به روحانیت سنی مزایای بسیاری قایل می شود، از آن جمله که روحانیت شیعه مستقل است و به مردم تکیه دارد و با وجوهات مقلدان روزگار می گذراند. و قتی مجری تذکر می دهد که اکنون مدت هاست روحانیت وابسته به دولت شده، توسلی اعتنا نمی کند و بیلان حکومت اسلامی را که در عمل حکومت ولایت مطلقه فقیه است، مثبت می بیند و از علایم عرفی شدن جامعه می شمرد!؟
بدیهی است پرسش های بسیاری در این مصاحبه مطرح می شود. از آن جمله مورد جمعیت دفاع از حقوق بشر در ایران که سران نهضت آزادی نیز در آن عضویت داشتند و تا زمان انقلاب، برای آزادی زندانیان و دفاع از آنها یقه جر می داد، ولی پس از تغییر نظام، در برابر اعدام ها ساکت شد. نه فقط این جمعیت حتی یک بیانیه در محکومیت آن اعدامه ا نداد، همانطور که می دانیم آقای ابراهیم یزدی در بازجویی و دادگاه های انقلاب هم شرکت کرد. خاطرمان هست که برخی از اعضای این جمعیت تنها احراز هویت متهمان را برای اعدام آنها کافی می دانستند و این را با صدای بلند نیز اعلام می کردند.
حال باید پرسید نهضت آزادی خواستار چه تغییری بود؟ چه انتظاری از خمینی داشت ؟ تز یزدی که «همکاری دو جریان اسلامی سنت گرایان با روشنفکران دینی» که منجر به حکومت اسلامی شد درست بود؟ اگر بود که بفرمایید چطور. اگر هم نه که چرا حاضر نیستید از خود انتقاد بکنید؟ هر جا انتقادی می کنید متوجه است به بقیه، چه مخالفانتان و چه متحدانتان.
آیا نهضت آزادی واقعاً، چناکه از نامش مستفاد می شد، خواستار آزادی بود؟ امیدوار بود از دل حکومت نظامی و آخوندی آزادی یا موکراسی دربیاید؟ یا اینکه بر عکس نهند نام زنگی کافور؟ نام «نهضت بندگی» برایشان مناسب تر نیست؟ با اطلاعی که از اوضاع و احوال مراجع داشت چگونه آزادی را از خمینی و امثالهم انتظار داشت؟ آیا نمی دانست جمهوری با صفت اسلامی (و درحقیقت شیعه) نفی مضاعف آزادی و آزادیخواهی است؟ اصلاً چرا هنوز در پی حفظ این نظام است؟
ولی از همه ی اینها گذشته، با این اوصاف، آیا اتهام نزدیکی به آمریکا که زعمای جمهوری اسلامی دائم به نهضت آزادی می زنند، بی پایه است؟ آیا از این هراس ندارند که مبادا همین ها با تبانی با آمریکا همان بلایی را بر سر نظام اسلامی بیاورند که بر سر بختیار آوردند؟ آیا این هراس بیجاست؟
۱ - خشت خام / نوبت سی و دوم / گفتگوی حسین دهباشی با محمد توسلی
منبع: ایران لیبرال
2017 Oct 14th Sat – شنبه، 22 مهر 1396
