تخریب خانه حاج باشی در اراک
میراث خواران تیشه به ریشه تاریخ زدند
خانه احمد قلی حاج باشی که یکی از خانه های تاریخی مهم استان است تخریب شد. دارا بودن شاخصه های معماری اواخر دوره قاجاریه و ابتدای دوره پهلوی اول، تلفیق و ترکیب استادانه فضاهای معماری، برخورداری از شاخصه های معماری درون گرای ایرانی در کنار دارا بودن فضاهای متعدد از جمله سرسرای ورودی، حوضخانه، حیاط و سیستم گردش آب در حیاط عمارت از مشخصه هایی هستند که اهمیت تاریخی این باغ عمارت را به رخ می کشند.
طی روزهای اخیر 2 خانه تاریخی اراک توسط شهرداری تخریب شد، تخریبی که آزردگی خاطر شهروندان و دغدغه‌مندان میراث فرهنگی استان مرکزی و اراک را به دنبال داشت.
به گزارش ایسنا، سه شنبه هفته گذشته بود که خبر تخریب بخشی از خانه حاجباشی اراک منتشر شد، در ابتدای امر علت این تخریب شدت و حجم بارش‌های اخیر بیان شد که بخشی از این بنای ثبت ملی شده (دیواره شمال شرقی) را تخریب کرد.
خانه احمدقلی خان حاجباشی اراک که در انتهای خیابان جنت واقع شده است، مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول است و به توسعه اراک در دوره پهلوی مربوط می‌شود. این بنا دارای تناسبات هندسی طلایی در معماری است، تزئینات خوبی دارد، بنایی متقارن قلمداد می‌شود و سیستم آبرسانی از قنات شهر را داراست و جزو خانه‌هایی با معماری ایرانی در اراک به شمار می‌رود.
این بنا در آذرماه سال 1396 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، اما در نیمه آذرماه 96 بخشی از این بنا توسط ورثه دچار تخریب شد، حدود یک سال و نیم پس از این تخریب، سه شنبه گذشته مجددا تخریب این بنا در صدر اخبار حوزه میراث فرهنگی استان قرار گرفت.
با انتشار خبر تخریب بنای جاج‌باشی اراک گمانه‌زنی‌ها نیز به اوج خود رسید، برخی تخریب را به ورثه نسبت دادند، برخی حدس می زنند این تخریب به جهت تسهیل و تسریع در اجرای پروژه 58 متری انجام شده باشد، برخی شهرداری را عامل تخریب عنوان کرده اند و برخی بدنبال این تخریب ها میراث فرهنگی را مجموعه‌ای در خواب زمستانی خطاب کردند.
متاسفانه موضوع تنها به تخریب یک بنای تاریخی ملی ختم نشد، دو روز پس از تخریب خانه حاجباشی، خبر تخریب خانه‌باغ انصاری منتشر شد. این خانه سه طبقه هرچند به ثبت ملی نرسیده بود، اما یکی از بناهای تاریخی شهر اراک است که گفته می شود مربوط به دوره پهلوی دوم است و به لحاظ نوع معماری ایرانی‌فرنگی، نقاشی‌های دیواری، نوع گچبری‌ها، طاقچه‌ها و نورگیرها قابلیت و ظرفیت ثبت ملی را داشت، چنانچه شنیده ها حاکی از آنست که پرونده ثبتی این بنا تهیه شده بوده است ولی متاسفانه به دلیل تخریب کامل، این هویت تاریخی اراک نیز از بین رفت.
می‌توان با آرامش وضعیت بافت تاریخی را کنترل کرد/ارزش 13 میلیاردی خانه حاجباشی
ایزدی با تاکید بر اینکه مجموعه میراث فرهنگی مسلما نجات جان افراد را اولویت کاری خود می‌داند، اما قطعا با آرامش هم می‌توان وضعیت این بافت‌های تاریخی و واجد ارزش را کنترل کرد، گفت: ملک حاجباشی به لحاظ تاریخی، هویتی و ملی برای میراث فرهنگی بسیار ارزشمند است، اما این ملک متعلق به ورثه است که برای فروش آن رقم 13 میلیارد تومان را اعلام کرده‌اند و قطعا میراث فرهنگی امکان تملک و خرید آن را ندارد، هرچند حتی اگر این ملک تخریب هم بشود به لحاظ ثبتی بودن آن، نقشه و موقعیت آن حفظ می‌شود، اما حفظ چنین بناهای تاریخی و ارزشمندی باید به مطالبه عمومی تبدیل شود و در فضای به دور از تنش از آن حراست شود.
وی اظهار کرد: متاسفانه بنای حاجباشی سال 96 نیز توسط ورثه دچار تخریب ایوان شد و تقریبا چیزی از این بنای ملی و ارزشمند باقی نمانده، اما هویت شهر اراک محسوب می‌شود و انتظار می‌رود که حرمت این میراث به عنوان هویت فرهنگی حفظ شود، اگر مجموعه مدیریت شهری به این نتیجه رسیده‌اند که وجود این خانه‌ها لازم نیست رسما اعلام کنند که خیال ما هم راحت شود در غیر این صورت چنین اقدامات و انعکاس دو خبر تخریب بناهای تاریخی در شهر اراک آن هم در نوروز که تمام تلاش خود را برای معرفی این شهر به عنوان مقصد جدید گردشگری انجام می‌دهیم، باعث تشویش اذهان می‌شود.
شهرداری حداقل مدیریت زمان می‌کرد/چرا 2 تخریب در نوروز؟
مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی تصریح کرد: درست است که خانه انصاری ثبت ملی نبوده است و میراث فرهنگی نیز به دنبال حفظ جان شهروندان است، اما چرا دو تخریب پی در پی آن‌هم در نوروز باید انجام می‌گرفت؟ حداقل انتظار از مجموعه شهرداری و مدیریت شهری این بود که مدیریت زمان در این خصوص انجام می‌شد، از میراث فرهنگی استعلام می‌گرفتند و اجازه می‌دانند که پروسه طی شود، زمانی که این میراث و بناهای ارزشمند تخریب شود چه چیزی برای جذب گردشگر و معرفی اراک در اختیار خواهیم داشت؟
ایزدی با اظهار نگرانی نسبت به بارش‌های پیش رو تاکید کرد: متاسفانه تمامی بناهای تاریخی خشت و گلی است که بارش‌ها این مصالح را سنگین کرده و احتمال تخریب را قوت می‌بخشند، هرچند که در نراق و بازار اراک استحکام‌بخشی موقت انجام شده است، اما نمی‌توان پیش‌بینی کرد که آب از کجا نفوذ می‌کند، اولویت کنونی مجموعه میراث فرهنگی حفظ و حراست از بازار اراک است و امید است که با همدلی فارغ از مچ‌گیری و تخریب در راستای حفظ هویت و تاریخ کشور و استان تلاش کنیم.
درگیری بین میراث و مالک بود/شهرداری درگیر نشد
وی درخصوص انتشار تصاویری از درگیری در محل خانه حاجباشی در حین تخریب گفت: این درگیری ارتباطی با شهرداری نداشت بلکه بین میراث فرهنگی و مالک صورت گرفت.
بیاتیان در خصوص شنیده هایی که حکایت از ارتباط تخریب این بنا با اجرای پروژه 58 متری دارد، تصریح کرد: تنها گوشه‌ای از خانه حاج باشی درون پروژه قرار دارد که با یک اقدام مهندسی امکان خروج آن وجود دارد، در ضمن خانه حاجباشی به عنوان بلوک 40 در بدنه پروژه 58 متری طراحی شده است که مانعی برای پروژه نخواهد بود و تمامی این شایعات ناشی از بی تقوایی‌ها و برای دادن اطلاعات غلط به مردم است.
به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، در این بیانیه آمده است: بارندگی های اخیر در سطح استان به بناهای تاریخی استان بویژه مجموعه های بزرگ از جمله مجموعه تاریخی بازار اراک آسیب های اجتناب ناپذیری را وارد نموده که شناسایی آسیب ها، جذب اعتبار و مرمت آن را ضروری نموده است. در این راستا فهرستی از بناهای تاریخی آسیب دیده تهیه شده و مرمت آنها در دستور کار قرار گرفته است.
در مجموعه بازار اراک در حال حاضر بیش از 11 نقطه مورد رسیدگی و رفع خطر قرار گرفته و با توجه به اینکه طرح مرمت و احیاء مجموعه بازار توسط مشاور این اداره کل در دست تهیه قرار دارد تیم کارشناسی و فنی مشاور در محل مجموعه بازار حضور دارد و نسبت به بررسی آسیب ها به منظور ارایه طرح مرمت هر اجرایی اقدام نموده است.
تخریب دو اثر تاریخی خانه حاج باشی و خانه انصاریان در ایام نوروز 98 در شهر اراک دارای نکات قابل تأمل و مهمی است که بار دیگر موضوع حفاظت از اینگونه آثار را در جامعه مطرح نموده و تضارب آرا در زمینه ضرورت و چگونگی حفاظت و احیاء اینگونه آثار را در سطح جامعه به حداکثر رسانده است.
خبرگزاری ایسنا / یکشنبه ۱۱ فروردین ۱۳۹۸
