زاينده‌رود فقط 3 ماه زنده است
غزل حضرتی
اصفهان از استان‌هاي خشك و كويري كه در مركز ايران واقع شده است در سال‌هاي اخير دچار مشكلات آبي از نوع خشك شدن تالاب و رودخانه معروفش شده است. رودخانه‌يي كه شهرتي جهاني دارد و نيمي از استان اصفهان به خاطر وجود آن است كه اصفهان شده. بناهاي تاريخي پايتخت صفويان، اين شهر را متمايز از شهرهاي ديگر كرده. پل الله ورديخان (سي و سه پل) و پل خواجو، پل‌هايي كه روي رودخانه پرآب شهر زده شده بودند از مفاخر معماري شهر به شمار مي‌آيند. رودخانه‌ها اما هيچ‌وقت جزو مفاخر يك شهر قرار نمي‌گيرند، چون به عصر و دوره خاصي تعلق نمي‌گيرند، رودخانه‌ها كم‌كم جاي خود را پيدا مي‌كنند و جاري مي‌شوند. زاينده‌رود اما خشك كه شد اصفهاني‌ها ماتم گرفتند. ديگر عكس‌هاي رود زنده جايش را به زميني با ترك‌هاي كويري داده بود. بعد از پايان تعطيلات نوروزي دست‌اندكاران وزارت نيرو تصميم به رهاسازي آب زاينده‌رود گرفتند. دو روز است آب به اصفهان رسيده و مردم سر از پا نمي‌شناسند. جمعيت زيادي در ميان زمين خشك رودخانه ايستادند تا به استقبال زاينده‌رود بروند. عده‌يي هم در حال آب و جارو كردن بودند تا زباله‌هايي را كه در اين مدت در اين زمين باير ريخته شده بود از سر راه آب كنار ببرند و آب كه مي‌آيد بر زمين تميز جاري شود. ولي ظاهرا اين شادي ديري نمي‌پايد، چون استاندار اصفهان در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد حداكثر 90 روز زاينده‌رود جاري است و با پايان بهار، زاينده‌رود هم دوباره كويري خشك مي‌شود؛ يك رود خاطره‌انگيزه با زمين خشكيده. عليرضا ذاكر اصفهاني در اين باره توضيح داد با وجودي كه كشت بهاره كشاورزان اصفهاني به‌ويژه اهالي شرق استان، حداقل نياز به 105 روز آبياري دارد، ولي مخزن سد زاينده‌رود تنها امكان برون‌ده سه ماهه را دارد. استاندار اصفهان همچنين از پشت پرده رهاسازي آب زاينده‌رود مي‌گويد و از مشكلات عديده‌يي كه كشاورزان منطقه با كمبود آب داشتند.در يكي دو روز قبل شاهد رهاسازي آب در زاينده‌رود اصفهان و شور و شعف مردم اين شهر بوديم. با وجود مشكلات منابع آبي در اصفهان و مشكلاتي كه براي كشاورزان پيش آمده بود، رهاسازي آب قرار است چگونه پيش رود؟ اصفهان حدود يك دهه است دچار مشكل حاد شده است، بحث‌هايي چون مشكلات خشكسالي و كمبود آب براي اهالي شهر كه از قديم‌الايام بوده و هست. البته بخشي از اين مشكل به محيط جغرافيايي اصفهان و شهرهاي اطراف و آب و هواي خشك اين منطقه بازمي‌گردد كه اين مساله تا به امروز خودش را نشان نمي‌داد. اما درباره زاينده‌رود بايد بگويم اين رودخانه هميشه مبدا نشاط اجتماعي و پديدآورنده فضاي سبز در شهر اصفهان بوده، آنقدري كه مردم اصفهان به اين رودخانه دلبستگي دارند شايد به هيچ چيز شهر دلبسته نباشند. مردم با رهاسازي آب در رودخانه به استقبال آن رفتند و از روزي كه رها شد بسياري از مردم حتي تا صبح در جوار رودخانه ماندند تا شاهد بالاآمدن آب باشند و جان گرفتن زاينده‌رود را شاهد باشند. به جرات مي‌توان گفت اين رودخانه از جاذبه‌هاي گردشگري شهر محسوب مي‌شود، علاوه بر اين، اين رودخانه تامين‌كننده آب كشاورزي، شرب و آب مورد نياز صنعت در اين استان است كه با توجه به خشكسالي‌هاي اخير و مشكلات موجود در 6 سال گذشته، شاهد اين هستيم كه در همه زمينه‌ها به‌ويژه كشاورزي با كمبود شديد آب مواجه شديم. كشاورزاني كه زمين‌هايشان در پايين دست رودخانه است از بي‌آبي رنج مي‌برند. اسفند ماه سال گذشته ميان جمعي از كشاورزان اصفهاني بر سر آب زاينده‌رود كه سهم آب كشاورزي‌شان از آنجا تامين مي‌شد درگيري‌هايي ايجاد شد و باعث شد خسارت‌هايي هم به سيستم آب‌رساني آب شرب به يزد ايجاد شود. رهاسازي آب در ابتداي سال را در حالي كه حدود يك ماه از آن درگيري‌ها مي‌گذرد چقدر مي‌توان به هم مربوط دانست؟ اين اعتراضات مختص سال گذشته نبود، در واقع در چند سال گذشته به دلايلي كه ذكر كردم اعتراضاتي را در استان شاهد بوديم كه در يكي دو ماه اخير از ابعاد صنفي خود خارج شد و به بحران كشيده شد. اما آنچه بيش از هر موضوع ديگري مهم است موضوع خشكسالي است، كه با مديريت صحيح آب درصدد حل آن برمي‌آييم. ما در 23 اسفند ماه سال 90 هم رهاسازي آب در زاينده‌رود داشتيم كه در ادامه و تكميل كشت پاييزه كشاورزان صورت گرفته بود. درباره اين رهاسازي هم بين كشاورزان منطقه بحث بود كه به آنها آب پاييزه داده شود يا بهاره كه در نهايت با آب بهاره موافقت صورت گرفت. علت اصلي بستن آب بر كشاورزان اصفهاني چه بود كه باعث اعتراضات اخير شد؟ از آنجا كه ميزان آب پشت سد زاينده‌رود محدود است و بايد از آن براي مصارف گوناگون از شرب تا كشاورزي و صنعت استفاده شود، لذا مجبور به ذخيره آن هستيم. كاربري‌هاي آب موجود زياد شده است و مسلما به دنبال خود كاهش حجم را در پي دارد. اين آب قرار است آب شرب 5 ميليون نفر را در استان‌هاي اصفهان، يزد، بخشي از چهارمحال و بختياري، همچنين بخشي از استان مركزي مثل دليجان تامين كند. تامين آب اين استان‌ها در گرو اين منبع آبي است، تا براي اين حجم آب مديريت درست و يكپارچه وجود نداشته باشد نمي‌توان تقسيم عادلانه و درستي انجام داد. اما طي كار كارشناسي كه روي اين منبع آبي انجام شد، كارشناسان به اين نتيجه رسيدند كه رهاسازي آب را آغاز كنيم و با اولويت و تاكيد بر آبدهي به كشاورزان پايين‌دست اين نتيجه عملي شد. حجم آب رهاسازي شده قرار است چقدر باشد؟ ميزان حجم آبي كه قرار است رها شود را ترجيحا اعلام نمي‌كنيم اما دبي آب رهاشده 65 متر مكعب است و سعي داريم آب را تا جايي رها كنيم كه به خط قرمزمان نرسد. اما خروجي آب نسبت به ورودي در حال افزايش است تا جايي كه اين ميزان پاسخگوي نياز كشاورزان براي كشت بهاره‌شان باشد. با وجود اينكه كشاورزان منطقه اعلام نياز به آب را براي كشت بهاره، 105 روز اعلام كرده‌اند اما كارشناسان آب در منطقه اعلام كرده‌اند اين رهاسازي قرار است 90 روزه باشد و وزارت نيرو فعلا با اين حجم آب موافقت كرده است. خط قرمز شما چه حجم آب است؟ بايد آنچه در پشت سدها مي‌ماند، بالاي 150 ميليون متر مكعب باشد كه مصرف آب شرب دارد. البته رقم كارشناسي براي اين حجم 170 ميليون مترمكعب تعيين شده است كه كمتر از اين حجم خط قرمز محسوب مي‌شود و بايد جلويش گرفته شود. البته محل تامين آب شرب همه استان اصفهان از زاينده‌رود نيست، بلكه از 4 ميليون و 800 هزار نفر جمعيت استان اصفهان، شهرهاي اصفهان، كاشان، آران و بيدگل، لنجان، فلاورجان و نجف‌آباد از شهرهايي هستند كه آب شرب‌شان از زاينده‌رود تامين مي‌شود. آيا قرار است شاهد افزايش سدهاي بالادست رودخانه باشيم؟ در حال حاضر همان يك سد زاينده‌رود را داريم و قرار هم نيست در استان اتفاقي ديگر در اين خصوص بيفتد، اميدوارم تخصيص‌هاي جديد هم داده نشود و بارگذاري‌هاي جديد در بالادست و پايين‌دست صورت نگيرد كه اگر اتفاق بيفتد تنها شرايط وخيم‌تر از حالا مي‌شود. آنچه فقدانش به‌شدت حس مي‌شود مديريت يكپارچه‌يي است كه نسبت به گذشته آن را از دست داده‌ايم. در حال حاضر تخصيص‌ها توسط هر استان انجام مي‌شود، با وجود خشكسالي اگر مديريت يكپارچه وجود داشته باشد مشكلات قابل حل‌تر خواهند شد. اعتماد |
