دود از كنده بلند مي‌شود
ايرج هنرمندي بزرگ است و اين قولي است كه جملگي بر آنند. ما تقريبا همشهري هستيم. حدود سال 1335 ما با هم در ارتش برنامه داشتيم. نمي‌دانم چه چيزي بگويم از آنجا كه همه براي جايگاه و هنر ايرج مطلع هستند ديگر چندان بحثي باقي نمي‌ماند. اخيرا مستندي ديدم درباره ايرج كه در آن خودش اذعان داشت كه من كلاسي نرفتم. كلاس آواز، يا كلاسي براي آموختن رديف نرفته‌اند.
پدرشان خواننده بود و ايشان با آواز بزرگ شده است. اصولا خوانندگاني مثل ما كه كارشان را در دهه 20 يا 30 آغاز كردند، آموزش آنچناني براي خواندن نديده‌ام. ما آواز را سينه به سينه آموختيم. مثلا آوازهاي تاج اصفهان يا اديب خوانساري و... و بعد هم بنان، اينها راهگشاي ما بودند. ايرج هم همين‌طور بود. در آن مستند ايشان مي‌گويند پدر من آواز خوشي داشت. البته پدر و مادر من هم آواز خوشي داشتند كه من بسيار از آنها آموختم. نخستين آموخته‌هايش از آواز خواني‌ها پدر بوده. هنرمنداني مثل ايرج به طور طبيعي خواننده شده‌اند. البته بايد استعدادي باشد تا خواننده دستگاه‌ها را بدون معلم يكي يكي ياد بگيرد. در واقع اين صداها يادگار اساتيد قديم هستند. صداي ايشان بسيار گرم، تاثيرگذار است. خوانندگان اهل كوير كاشان صداي گرمي دارند، هرچند ايرج اهل خود كاشان نيست او اهل بادرود و خالد آباد در اطراف كاشان است ولي فرقي نمي‌كند. او اهل كوير است و صداي گرمي دارد.
ما تعداد زيادي خواننده مثل ايرج نداريم. تعداد محدودي هستند كه در دهه 30 و 40 ظهور مي‌كنند. گلپايگاني، بنان (كه قبل از ايرج مطرح شده بود) و بعد‌ها هم صديق تعريف، محمدرضا شجريان و... هنرمند را نمي‌توان به دوره و حكومت خاصي محدود كرد. هنرمند فراتر از اينها معنا پيدا مي‌كند. اينكه در فلان دوران تاريخي چه اتفاقي افتاده و چه و چه، ربطي به هنرمند ندارد. به ايرج در سال‌هاي دور بي‌مهري شده ولي با همه اين محدوديت‌هايي كه شامل حال ايشان شد، ايرج هنوز هم در ميان مردم محبوبيت ويژه‌يي دارد. ايشان هنوز كار مي‌كنند، كنسرت برگزار مي‌كنند و هنوز هم صداي گرم و زيبايي دارند. به قول معروف دود از كنده بلند مي‌شود.
امین الله رشیدی
خواننده پيشكسوت
بابا طاهر، آواز ایرج
تو که با مو سر یاری نداری / چرا هر نیمه شو آیی بخوابُم
خورشيدي كه پشت ابر باقي نماند
ويژگي مهم ايرج اين است كه او يك خواننده صاحب سبك است. هر خواننده و هر هنرمندي كه به جايگاه مهمي دست پيدا مي‌كند اين ويژگي مهم را دارد. اگر خواننده‌يي بخواهد شبيه خواننده ديگري بخواند و حتي به لحاظ تكنيكي هم بهتر باشد، باز هم كار مهمي نكرده است در واقع آن خواننده صاحب سبك را مطرح كرده است. اما ايرج يا حسين خواجه اميري اين هنرمند باكلاس بسيار مهربان و با معرفت در دوستي، خواننده‌يي صاحب سبك است. اغلب خواننده‌ها را تنها گروه خاصي از مردم دوست دارند. مثلا تنها جوانان، يا مسن‌ها يا آنها كه تنها موسيقي سنتي و ملي را دوست دارند. اما سبك ايرج همه‌پسند است. در فيلمفارسي‌هاي قديم مي‌بينيد ايرج جاي خوانندگان مختلفي مي‌خواند و محبوبيت در طبقه‌هاي مختلف مردم كسب مي‌كند. ايرج در ميان همه مردم طرفدار داشت؛ چه كشاورز، چه دانشگاهي، چه كارگر و... همه ايرج را دوست داشتند. متاسفانه در سال‌هاي بعد از انقلاب مورد بي‌مهري قرار گرفت. حتي به خانه و خانواده‌اش تعرض شد. از آنجايي كه خورشيد هيچ گاه پشت ابر باقي نمي‌ماند امروز مي‌بينيم درباره او كتاب و مقالات متعددي نوشته مي‌شود. اين باعث خوشحالي است كه در زمان حيات يك هنرمند به او بپردازيم.
من اجراهاي متعددي را با ايشان داشته‌ام؛ چه اجراهاي خصوصي و چه اجراهاي عمومي. به همت شاهرخ نادري، تهيه‌كننده قديمي راديو ما اجراهاي متعدد خصوصي را برگزار كرديم. ما قديمي‌ترها چند هفته يك‌بار در منزل يكي از هنرمندان گرد هم جمع مي‌شديم و به اجراي قطعات موسيقي مي‌پرداختيم. در اين جلسات به دفعات با ايرج ساز مي‌زدم با وجودي كه كمي دچار كهولت سن شدند، هنوز توانايي خواندن را دارند. اما به صورت عمومي و رسمي ما دو برنامه جدي داشتيم كه در شهر كيش برگزار شد. يكي 14 سال پيش و يكي هم 12 سال پيش كه با استقبال بسيار زيادي مواجه شد. ما رابطه دوستانه‌يي با هم داريم و هر از گاهي همديگر را مي‌بينيم. دوست بسيار خوبي است و اميدوارم در صحت و سلامت همچنان آواز بخواند. ميلاد كيايي آهنگساز و نوازنده پيشكسوت سنتور |
