به یاد خسرو شاکری
در سلسله ی تاریخ نویسی ایرانی، پس از سه قرن سکوت ناشی از حمله ی اعراب در قرن هفتم میلادی، از قرن چهارم و پنجم هجری(یازدهم ودوازدهم میلادی)، از تاریخ سیستان و بلعمی و شاهنامه ی ابومنصوری و شاهنامه ی همیشه جاویدان فردوسی، تا نامه ی دانشوران و ناسخ التواریخ قرن سیزدهم هجری، دوران قاجار، آثار بجا مانده از دکتر خسرو شاکری، با تکیه بر اسلوب تاریخ نویسی جدید، یعنی وسواس در نزدیک تر شدن هرچه بیشتر به واقعیت ماجراها، در تطبیق با اسناد و مدارک موجود و مجاز در ایران و کشورهای مورد نظر، از سلسله اسناد و مدارک جنبش کارگری ایران تا میلاد زخم، تاریخ جنبش جنگل، تا غروب شوکت جناب اشرف قوام السلطنه، خود یکی از پایه های پژوهش تاریخ نویسی در تاریخ معاصر ایران است.
شاکری نه فقط مورخی وابسته
به قواعد مرسوم در دانش تاریخ نویسی جدید بود، بلکه خود از فعالان و مؤسسان نسل
جدید برخاسته از کنفدراسیون دانشجویان ایرانی مقیم خارج از کشور در دوران سلطنت
پهلوی بود. او سالها از این رهگذر عبور جریان واقعیات نابهنجار تاریخی را، در کشور
خود زیر سلطه ی سه جریان دینی، دولتی و چپِ ملهم از از الگوی استالینی روسی مشاهده
کرده بود. از این نظر، در مسند داوری به رویدادهای تاریخی در بطن مشاجرات درونی
کنفدراسیون که انعکاسی از جریان بیرونی داخل کشور داشت، با زبانی تند و صریح نگاه
می کرد، و قلبی در حد اکثر، مهربان و انسانی داشت.
ناگفته نگذاریم که از جمله
وسواس های شاکری مقابله ی بی پرده با خدشه دار کردن حافظه ی تاریخی ضعیف جامعه از
سوی داعیه داران ایدئولوژی بود که از مرحله ی بسیار ضروری کنکاش در واقع گرایی
تاریخی، یعنی تلاش در شناخت واقعیت فرهنگی توده ها به داعیه ی آرمانگرایی، تهی از
زیرساخت های عینیِ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه سقوط کرده بودند. تلقی شاکری از
این واقعیت عبور می کرد که بهشت انقلابی، از دل الگویی نمی گذشت که طول عمرش، در
فرهنگ جامعه از از صد سال تجاوز نکرده بود.
او برای من دوستی مهربان و برای وطن خود مورخی فرهیخته بود.
از رهگذر این اجلاس، مبارک است که با احترام و سپاس یاد کنم از دهخدا که با
چرند و پرند خود تاریخ را در آداب و سلوک توده ها به زبان طنز، نظیر همدوره
ی خود اشرف الدین حسینی به جریان گذاشت. از دکتر فریدون آدمیت، از دکتر ذبیح الله
صفا، از دکتر معین، از حبیب یغمایی، از باستانی پاریزی و از دیگر تاریخ نویسانی که
تاریخ را به زبان جدید خود، در فرهنگ استبداد زده ی ما، بازگو کردند.
۱۶ اکتبر ۲۰۱۵ ـ پاریس
علی اصغر حاج سید جوادی
