مجلس بزرگداشت دکتر خسرو شاکری زند در پاریس برگذار شد

زنده یاد دکتر خسرو شاکری زند

مجلس بزرگداشت دکتر خسرو شاکری زند، برابر برنامه ی اعلام شده، در سالن آمفی تئاتر مدرسه ی پژوهش های عالی علوم اجتماعی پاریس برگذار شد. جلسه نزدیک ساعت هجده، با خالی شدن سالن درس از دانشجویان، با حضور جمع کثیری از دوستان و دوستداران خسرو شاکری در پاریس و هموطنان دیگری که از انگلستان، هلند، بلژیک و آلمان برای شرکت در آن آمده بودند، و دوستان و همکاران خارجی خسرو شاکری، به ریاست آقای بهداد ثابت آزاد آغاز گردید.

در زمانی که حاضران در سالن جا می گرفتند قطعه ی افسانه ی ایرانی، پرِلود برای پیانو، از ساخته های امین الله حسین، اثری ملهم از موسیقی سنتی ایرانی که حالتی محزون اما با شکوه نزدیک به دستگاه همایون به محیط می بخشید، با اجرای تارا کمانگر، پیانیست ایرانی مقیم آمریکا از بلندگو پخش می شد.

سپس، علی شاکری زند، ضمن افتتاح جلسه، به حاضران خوش آمد گفت و از یکی از حاضران، از دوستان و همکاران خسرو شاکری زند در دانشگاه، بانو پروفسور نَنسی گرین برای کمکی که به منظور استفاده از سالن آمفی تئاتر کرده بود سپاسگزاری کرد.

اولین سخنران جلسه آقای عبدالکریم لاهیجی، رییس فدراسیون بین المللی حقوق بشر بود، که شرحی به زبان فرانسه از همکاری های دو نفر در نخستین سالهای پس از انقلاب اسلامی، در خدمت به حقوق بشر و برای نجات جان قربانیان نظام جدید، بیان داشت و یادآور شد که خسرو شاکری از فعالان نادر در امر حقوق بشر بود که از همان ابتدا از هدف لغو مجازات اعدام در قانون مجازات عمومی ایران پشتیبانی می کرد.

سخنران دوم آقای علیرضا مناف زاده، محقق رشته ی تاریخ بود که ضمن اشاره به سابقه ی همکاریهای خود با خسرو شاکری به زبانی رسا و شیوا تحلیل مبسوطی پیرامون روش تحقیق وی در تاریخنگاری و اهمیتی که او برای استفاده از اسناد معتبر قائل بود و نیز وسواس شدید او در یافتن روایتی هرچه دقیق تر و درست تر از وقایع تاریخی، همراه با حداکثر کوشش برای دخالت ندادن پیشداوری های سیاسی و شخصی خود در بیان حقایق، بیان داشت. آقای مناف زاده که سخنرانی خود را به زبان فارسی آماده کرده بود با اطلاع از حضور مهمانان فرانسوی، در پایان سخنان خود به فارسی، خلاصه ای از آن را نیز برای استفاده ی دوستان خارجی به زبان فرانسه بیان داشت. 

سومین سخنران خانم کلُودی ویل، استاد بازنشسته ی تاریخ و یکی از همکاران و دوستانِ به قول خود او پنجاه ساله ی خسرو شاکری زند بود که پس از اشاره به اولین سالهای آشنایی با وی در کلاس های آلکساندر بِنیکسِن(Alexandre Beniksen) استاد فقید تاریخ و مختصص بزرگ تاریخ سوسیال دموکراسی در آسیای میانه و ژرژ هاپت، (Georges Haupt)، استاد فقید تاریخ، متخصص سوسیال دموکراسی روسیه و اروپای شرقی و نخستین استاد راهنمای رساله ی دکتریِ خسرو شاکری، از سفرها و اقامت های متوالی او در آمریکا و اروپا و سپس چندی در ایرانِ پس از انقلاب اسلامی، و کوشش های خستگی ناپذیرش در جستجوی اسناد تاریخی مربوط به جنبش چپ ایران، به زبان فرانسه سخن گفت. 

سپس آقای دکتر ناصر پاکدامن در پشت تریبون قرار گرفته به آگاهی حاضران رسانید که آقای دکتر علی اصغر حاج سید جوادی، که با وجود علاقه ی بسیار برای حضور در این مجلس به علت بیماری شدید قادر به این کار نشده اند، با ارسال پیامی به جلسه، در این بزرگداشت شرکت جسته اند. دکتر پاکدامن سپس پیام آقای حاج سید جوادی را به سمع حاضران رسانیدند.

در این وقت نوبت به سخنرانی خود آقای دکتر پاکدامن رسیده بود. ایشان نیز ضمن شرحی مفصل از شیوه ی تحقیق خسرو شاکری در تاریخنگاری، و اشاره به مبارزات وی در چارچوب نهضت ملی و جنبش دانشجویی سالهای شصت میلادی در چارچوب کنفدراسیون دانشجویان ایرانی و با یادآوری تعلق خسرو شاکری به نسلی که وی آن را نسل استقلال بعد از شهریور بیست، نسل پرورش یافته در زیر رهبری مصدق نامید، درباره ی سجایای سیاسی و اخلاقی و خدمات برجسته ی او به تاریخ سیاسی معاصر ایران سخن گفت. 

آنگاه پس از یادآوری اینکه آقای پروفسور پیمان وهاب زاده از ویکتوریای کانادا به علت اینکه دعوت به حضور در جلسه را زمانی دریافت کرده بوده اند که پیش از آن برای درس و کنفرانس تعهداتی سپرده بودند و به این علت از عدم امکان حضور در جلسه اظهار تأسف کرده بودند پیامی کتبی که بدین منظور برای جلسه فرستاده بودند از طرف رییس جلسه قرائت شد.

سخنران بعد آقای منصور هُمامی بودند. ایشان به دنبال اشاره به سابقه ی آشنایی با نام خسرو شاکری زند در دوران مبارزات دانشجویی در کنفدراسیون دانشجویان ایرانی به چگونگی آشنایی شخصی خود در سالیان پس از انقلاب در پاریس و سپس به همکاری هایی که، بخصوص در زمینه ی ترجمه ی برخی اسناد متعلق به آرشیوهای اتحاد شوری سابق از روسی، با خسرو شاکری داشته اند پرداختند و شمه ای از شیوه ی کار وی و اخلاق و روحیات سیاسی و اجتماعی وی بیان داشته شرح حال مختصری به قلم خود خسرو شاکری را نیز به اطلاع حاضران رسانیدند.

در این وقت آقای مهندس مهدی مقدس زاده عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران به ایراد سخنرانی دعوت شدند. آقای مقدس زاده پس از توضیحاتی درباره ی دقت و وسواس شدید خسرو شاکری زند در جمع آوری اطلاعات تاریخی درباره ی مکالمات خود با وی در زمینه ی پرسش هایی که این محقق تاریخ معاصر ایران برای کسب اطلاعات ریز، دقیق و درست درباره ی حیات درونی جبهه ملی ایران و شیوه ی کار و خصوصیات بسیاری از رهبران تاریخی آن در دیدارها یا تماس های تلفنی با یکدیگر داشته اند به تفصیل سخن گفت و با یادآوری های مکرر نام دکتر مصدق و مقام بزرگ او به نوبه ی خود به ستایش کوشش ها و خدمات خسرو شاکری چه در چارچوب نهضت ملی و جنبش دانشجویی و چه در راه پیش برد اطلاعات ما درباره ی تاریخ معاصر ایران پرداخت.

سپس علی شاکری زند به اطلاع حاضران رسانید که از آنجا که آقای دکتر علی گوشه یکی از دوستان بیش از پنجاه ساله ی خسرو شاکری و از بنیان گذاران سازمانهای جبهه ملی ایران در اروپا، که در نظر داشتند برای نیمه ی دوم ماه سپتامبر، که ابتدا تاریخ برگذاری جلسه در آن زمان در نظر گرفته شده بود، برای سخنرانی در آن به پاریس بیایند، به علت تعهدات بین المللی که در زمینه ی خدمات پزشکی در تاریخ جدید جلسه پذیرفته اند، قادر به حضور در این جلسه نمی شدند، و آقای دکتر راسخ افشار، دوست پنجاه و چند ساله ی خسرو شاکری یکی دیگر از بنیانگذاران سازمان های جبهه ملی ایران در اروپا نیز به علت بیماری قادر به مسافرت نبودند، و همچنین آقای دکتر پرویز داورپناه، شخصیت دیگری از نسل بنیانگذاران سازمان های جبهه ملی ایران در اروپا و دوست دیرینه ی دیگر خسرو شاکری نیز به علت محظورات شدید نمی توانستند شهر محل اقامت خود در آلمان را ترک کنند، تصمیم گرفتند که با ارسال پیام مشترکی عدم امکان حضور خود در جلسه ی بزرگداشت را جبران نمایند. سپس آقای رییس جلسه این پیام را، که قبلاً نیز در رسانه های خارج از کشور منتشر شده بود، به سمع حاضران رسانیدند. 

آنگاه ویدئویی از بخشی از یک سخنرانی خسرو شاکری در یک مجمع تحقیقاتی در آمریکا، که وی به زبان انگلیسی در آن سخن می گفت، پخش گردید.

در این وقت علی شاکری بار دیگر پشت تریبون قرار گرفت و گفت «هرچند من قصد ایراد سخنرانی در این جلسه نداشتم اما لازم دیدم نکاتی چند، مربوط به زندگی، تلاش ها و کارهای پژوهشی خسرو شاکری و نیز درباره ی علت مرگ وی که در رسانه های داخل و خارج کشور به غلط بیان شده است، به اطلاع حاضران و عموم برسانم. وی ابتدا به نامه ای اشاره کرد که خسرو شاکری در ابتدای اقامتش در آمریکا که دانشجوی بسیار جوانی بود به دکتر مصدق نوشت و پیرامون پاسخ دکتر مصدق و کتاب هایی که آن بزرگمرد برای آن دانشجوی جوان فرستاده بود توضیحاتی ارائه داد. وی سپس درباره ی موفقیت خسرو شاکری دبیر روابط بین المللی کنفدراسیون دانشجویان در سالهای شصت میلادی، در این که آقای اوتانت دبیرکل سازمان ملل متحد از محمد رضاشاه بخواهد که پرویز نیکخواه و دوستانش اعدام نشوند، توضیحاتی ارائه داد و گفت اما آنچه درباره ی دیدار وی با دبیرکل سازمان ملل نوشته شده نادرست است. 

وی همچنین توضیحاتی درباره ی شایعه ی گسست او از سازمان های جبهه ملی ایران در اروپا داده واقعیت مربوط به این موضوع را بیان داشت. آنگاه وی توضیح داد که اگرچه بخش مهمی از پژوهش ها و کتاب های وی به تاریخ جنبش چپ ایران اختصاص داشته اما محدود ساختن کوشش ها و کتاب های وی که بخش پر ارزشی از آن نیز مصروف روشن ساختن مسائل مهمی از تاریخ نهضت ملی و بطور کلی تاریخ سیاسی معاصر کشور ما بوده، به تاریخ چپ و نقد آن، که در برخی نوشته ها دیده شده، نادرست خواهد بود. 

علی شاکری زند درباره علاقه ی خسرو شاکری به کارل مارکس و نوع خاص نگاه وی به مارکسیسم نیز مختصری توضیح داد.

بخش دیگری از سخنان علی شاکری زند به علت مرگ خسرو شاکری، که برخلاف آنچه در اغلب نوشته های هموطنان در داخل و خارج کشور گفته شده، سکته ی مغزی نبوده، و چنان که در اطلاعیه ی خانوادگی منتشر شده در این باره یک خونریزی شدید مغزی بوده، اختصاص داشت که طی آن علی شاکری زند اهمیت اختلاف میان این دو نوع علت را از دیدگاه پزشکی شرح داده و نشان داد که در نوع دوم، چنان که برای خسرو شاکری زند روی داده، مسئولیت و اشتباه پزشکان می تواند دخیل باشد؛ وی گفت که به همین دلیل نامه ای مستند و مفصل در این باره به مدیریت بیمارستان ارسال داشته که پاسخ اولیه ی آن نیز، دایر بر اینکه تصمیم به رسیدگی دقیق در این باره گرفته شده، تا کنون دریافت شده است.

در این وقت، علی شاکری زند پس از توضیح مختصری درباره ی کتاب آماده ی چاپِ خسرو شاکری زند به زبان فرانسه درباره ی اپرای توراندخت(Tourandot) اثر جیاکومو پوچینی آهنگساز بزرگ ایتالیایی، موسوم به «دیِن ِپوچینی به ایران» که در آن ریشه های ایرانی افسانه ی توراندخت که، پس از تطوراتی در تصنیف اپرای نامبرده از آن سودبرده شده، اعلام کرد که جلسه با پخش اولین دقایق آکت یکم این اپرا، که با پروژکسیون عکس هایی از دوران های مختلف زندگی خسرو شاکری همراه بود، پایان می یابد، و سپس حاضران می توانند برای صرف چای و شیرینی به سالن کوچکی نزدیک آمفی تئاتر وارد گردند.

جلسه ی بزرگداشت و صرف چای در ساعت هشت و چهل و پنج دقیقه پایان یافت.

قرار است که متون سخنرانی ها و پیام های رسیده به جلسه به تدریج منتشر گردد.