اخیرا یک داروی ضد التهاب به نام دگزامتازون به عنوان راه حلی معرفی شده که می تواند در درمان مبتلایان به ویروس کرونا که در شرایط وخیمی قرار دارند موثر واقع شود. آزمایش این دارو در بریتانیا نشان داده است که استفاده از آن می تواند باعث نجات جان بعضی از مبتلایان شود. این اولین داروی تایید شده در این زمینه در سطح بین المللی است و سازمان خدمات درمانی بریتانیا اجازه دارد فورا آن را تجویز کند.
این دارو نوعی استروئید یعنی ماده ای است که عملکرد هورمون های ضد التهاب را تقلید می کند. بدن به طور طبیعی این هورمون ها را می سازد.
شیوه عمل آن چیست؟
این دارو کارآیی سیستم ایمنی بدن را کاهش می دهد.
در مورد مبتلایان به ویروس کوید-۱۹ هم خود این ویروس و هم واکنش بدن برای مقابله با آن باعث التهاب می شود.
در برخی موارد، سیستم دفاعی یا ایمنی بدن بیش از اندازه فعال شده و همین واکنش نیز می تواند به مرگ بیمار منجر شود.
به عبارت دیگر همان واکنشی که طبیعت برای حمله به عوامل عفونت‌زا طراحی کرده خود به سلول های بدن بیمار حمله و آنها را نابود می کند.
دگزامتازون باعث تخفیف این واکنش می شود.
این دارو برای بیمارانی مناسب است که در بیمارستان بستری شده و به آنها اکسیژن داده می شود یا به ونتیلاتور وصل هستند. یعنی بیماران بدحال.
این دارو در مورد مبتلایان به شکل ملایم‌تر ویروس کرونا تاثیری ندارد و در واقع سرکوب سیستم ایمنی آنها در چنین شرایطی مفید هم نیست.
کارآیی دارو چقدر است؟
به گفته پژوهشگرانی که در تحقیقات در مورد این دارو مشارکت داشته اند، استفاده از آن برای بیماران متصل به ونتیلاتور می تواند جان یک نفر را از هر سه نفر بیمار در شرف مرگ نجات دهد.
در مورد بیمارانی که فقط از اکسیژن استفاده می کنند، کارآیی آن کمتر بوده و به جلوگیری از مرگ یک نفر در هر پنج نفر بیمار در شرف مرگ منجر می شود.
در مورد بیمارانی که از دستگاه های تنفسی استفاده نمی کنند این دارو تاثیر چندانی نداشته است.
آزمایش دارو به چه صورت انجام شد؟
نتیجه مربوط به کارآیی این دارو نتیجه اجرای طرح آزمایشی موسوم به "ریکاوری" (حروف اول ارزیابی راندوم درمان کوید-۱۹) توسط دانشگاه آکسفورد در بریتانیاست.
این طرح شامل آزمایش داروهای مورد استفاده برای بیماری های دیگر و ارزیابی فایده آنها در درمان مبتلایان به ویروس کروناست.
در آزمایش دگزامتازون به حدود ۱۲۰۰ بیمار در هر روز ۶ میلی‌گرم از ماده دگزامتازون داده شد.
سیر بیماری این افراد با سیر بیماری در بیش از ۴۳۰۰ بیمار دیگری مقایسه شد که این دارو برای آنان تجویز نشده بود.
پژوهشگران امیدوارند که در نهایت از دگزامتازون به عنوان بخشی از مجموعه داروهای موثر در کاهش مرگ مبتلایان به ویروس کرونا استفاده شود.
در حال حاضر، این دارو فقط برای افراد بزرگسال توصیه شده و برای زنان باردار یا مادران شیرده مورد استفاده قرار نمی گیرد.
دسترسی به این دارو در چه حدی است؟
دگزامتازون یک داروی نسبتا ارزان‌قیمت است که پیش از این در بازار به میزان قابل توجه وجود داشته است.
در بریتانیا، هزینه تجویز این دارو برای هر بیمار روزانه ۵ پوند و چهل پنس (کمتر از ۷ دلار) است.
این دارو برای نخستین بار در سال ۱۹۵۷ ساخته شد و در اوایل دهه ۱۹۶۰ در بریتانیا در دسترس قرار گرفت.
از آنجا که این دارو مدتها قبل از این ساخته شده دارای امتیاز ثبت اختراع نیست و شرکت های مختلف داروسازی در نقاط مختلف جهان امکان ساخت و توزیع آن را داشته اند.
خصوصیات اقتصادی این دارو به خصوص برای کشورهای کم درآمد جهان مهم است و سازمان بهداشت جهانی از نتیجه آزمایش انجام شده در بریتانیا استقبال کرده است.
وزارت بهداشت و مراقبت های اجتماعی بریتانیا گفته است که این دارو به "فهرست داروهای صادرات موازی" افزوده شده است. این فهرست مانع از آن می شود که شرکت های خصوصی داروهایی را که برای تجویز جهت بیماران در بریتانیا تهیه می شود خریداری کرده و به بهای بالاتر در خارج بفروشند.
دگزامتازون برای چه امراض دیگری تجویز می شود؟
این دارو در بیماری های مختلفی که باعث التهاب یا ورم در بدن شود کاربرد دارد.
مورد استفاده دیگر آن شرایطی است که سیستم ایمنی بدن بیش از اندازه فعال می شود؛ مثلا در موارد ابتلای شدید به آسم، ممکن است ریه ها و مجاری تنفسی به شدت ملتهب شود و آلرژی یا حساسیت شدید هم گاه التهاب و درد مفاصل را به همراه می آورد.
دگزامتازون همچنین در درمان عوارض خودایمنی (اتوایمیون) مانند آرتروز روماتیسمی و لوپوس به کار می رود.
این عوارض زمانی بروز می کند که سیستم ایمنی بدن به اشتباه خود بدن را هدف قرار می دهد.
عوارض جانبی هم وجود دارد؟
عوارض جانبی این دارو در موارد استفاده جهت درمان سایر بیماری ها عبارت بوده است از مشکل در خوابیدن، افزایش وزن و احتباس مایعات بدن.
عوارض جانبی نادرتر عبارت است از اشکالاتی در چشم شامل تار شدن دید و خونریزی.
در عین حال مقدار تجویز شده برای بیماران مبتلا به ویروس کرونا کم است و در نتیجه، انتظار نمی رود این مقدار عوارضی در پی داشته باشد.
رئیس نظام بهداشتی انگلستان گفته است که "استفاده از دگزامتازون در این میزان با هیچ نوع آسیبی در بیمار همراه نبوده است."
بی بی سی
