تنگه هرمز، برگ تا ابد برنده ايران
ديگران چه بخواهند، چه نخواهند، ايران در يكي از استراتژيك‌ترين گذرگاه‌هاي آبي دنيا، دست بالا را دارد و ضمن اينكه آن را بخشي از جغرافياي دفاعي خود مي‌داند، همواره تاكيد كرده است كه مي‌خواهد اين گذرگاه حياتي، امن باشد.
به گزارش خبرنگار سياسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، "تنگه هرمز" سالهاست كه يكي از مهمترين و استراتژيك‌ترين گذرگاه‌هاي آبي دنيا محسوب مي‌شود؛ آنقدر مهم كه هيچگاه از چشم طمع كشورهاي ديگر دور نبوده و بارها شاهد دست‌اندازي‌هاي سياسي و نظامي از دوران نادرشاه و حتي پيشتر از آن، تا امروز بوده است.
طول تنگه هرمز حدود 160 کيلومتر و عرض آن بين 56 تا 180 کيلومتر است. اين آبراه، دومين تنگه بين‌المللي پرتردد دنياست و هر روز حدود 40 درصد کل نفت حمل شده توسط نفت‌کش‌ها و نزديک به 25 درصد کل عرضه جهاني نفت از اين آبراه عبور مي‌کند كه همين امر نشان‌دهنده اهميت تنگه استراتژيك هرمز است.
نكته قابل توجه ديگر درمورد اين گذرگاه آبي راهبردي، ورود انحصاري از آن به خليج فارس است؛ چراكه حدود 68 درصد ذخاير شناخته‌شده نفت و گاز دنيا در خليج فارس قرار داشته و امنيت تنگه هرمز نقش کليدي در تأمين بي‌وقفه انرژي دنيا دارد. خليج فارس، پس از "خليج مکزيک" و "خليج هودسن"، سومين خليج بزرگ جهان به شمار مي‌آيد.
کشورهاي ايران، عراق، کويت، عربستان سعودي، قطر، بحرين، امارات متحده عربي و عمان در کناره خليج فارس قرار دارند و در اين ميان، سواحل شمالي خليج فارس بطور كامل در جغرافياي سياسي ايران قرار دارد. در آن سوي تنگه هرمز، درياي عمان قرار دارد كه راه ورود به منطقه آبهاي استراتژيك جنوب (تنگه هرمز و خليج فارس) محسوب مي‌شود و سواحل شمالي آن نيز تماما در اختيار ايران است.
همين گستره جغرافيايي ايران در طول سواحل خليج فارس، درياي عمان و تنگه هرمز، موجب شده است كه ايران همواره به عنوان كشوري با موقعيت ژئوپولتيك خاص شناخته شود و در برهه‌اي، فردي مثل صدام را تحريك كند كه با شكست ايران، عمق استراتژيك خود در دريا را افزايش دهد و "خفگي ژئوپولتيك" كشورش ـ كه در طول تاريخ از آن رنج برده است ـ را رفع كند؛ آرزويي كه هيچگاه محقق نشد، چراكه نيروي دريايي كشورمان در همان 67 روز اول جنگ تحميلي با انجام عمليات‌هاي موفقيت‌آميزي نظير "مرواريد" توانست نيروي دريايي عراق را در سواحل آن كشور زمين‌گير كند و عملا كنترل سكوهاي "البكر" و "الاميه" عراق را در اختيار گيرد.
موقعيت خاص ايران در عرصه دريا، وجود 3000 كيلومتر مرز آبي كه يك سوم آن به آبهاي آزاد راه دارد، وجود منابع غني نفت و گاز در خليج فارس، گستردگي سواحل كناره آبهاي جنوب، در اختيار داشتن مهمترين جزاير موجود در تنگه هرمز و دسترسي به تمام نقاط اين تنگه، از جمله نعمت‌هاي ايران است اما همين مولفه‌ها ايجاب مي‌كند كه ايران از يك نيروي دريايي مقتدر برخوردار باشد تا در مرزهاي آبي استراتژيك خود دست بالا را داشته باشد.
به گزارش ايسنا، از روز شنبه (سوم دي‌ماه)، بزرگترين رزمايش نيروي دريايي ارتش با عنوان "ولايت 90" در آبهاي جنوب شرق كشور برگزار شد؛ رزمايشي كه از پيش از زمان برگزاري، با حاشيه‌ها و بازتاب‌هايي در سطح جهان همراه بود و مهمترين دليل آن چيزي نبود جز تنگه هرمز.
يك روز پيش از برگزاري رزمايش ولايت 90 نيز امير دريادار سياري فرمانده نيروي دريايي ارتش، در نشستي خبري، در پاسخ به اين پرسش كه "آيا تنگه هرمز در اين رزمايش به طور آزمايشي بسته خواهد شد يا نه؟" تصريح كرد: «پشتوانه اساسي خليج فارس و تنگه هرمز، درياي عمان است. توانمندي اجراي چنين برنامه‌اي در نيروي ارتش جمهوري اسلامي ايران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي وجود دارد، ولي اينكه اين تصميم اجرايي شود يا نه، به تصميم بزرگان نظام بستگي دارد. مطمئنا وقتي ما مي‌توانيم در آبهاي آزاد ورود پيدا كنيم، كنترل تنگه هرمز هم براي ما كار آساني است.»
مارک تونر، سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا ضمن متهم کردن ايران به پايبند نبودن به تعهدات بين‌المللي خود، ادعا كرد: «اين اظهارات تلاش ديگري از جانب ايران براي انحراف افکار عمومي از مساله واقعي يعني همان پايبند نبودن به تعهدات بين‌المللي در زمينه انرژي هسته‌يي است.»
چند روز بعد، آمريکا در واكنش به اظهارات فرمانده نيروي دريايي ارتش نيز اعلام کرد که هيچ‌گونه اقدامي را در جهت بستن مهمترين تنگه جهان تحمل نخواهد کرد. در همين راستا، جورج ليتل سخنگوي پنتاگون گفت: «مداخله در تزانزيت کشتي‌ها از طريق تنگه هرمز تحمل نخواهد شد.»
سردار سلامي جانشين فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نيز به اين اظهارات مقامات آمريكايي واكنش نشان داد و تاكيد كرد كه ايران براي اعمال استراتژي‌هاي دفاعي خود از هيچ كشوري اجازه نمي‌گيرد.
وي در حاشيه همايشي، در جمع خبرنگاران تصريح كرد: «آمريكا در شأن و مقامي نيست كه [درباره بسته شدن يا نشدن تنگه هرمز] اجازه دهد يا ندهد و اين را تاريخ منازعات ايران و آمريكا نشان داده است؛ به نحوي كه همه اقدامات نظام جمهوري اسلامي ايران از ابتداي انقلاب با وجود مخالفت‌هاي آمريكا با موفقيت انجام شده است.»
جانشين فرمانده كل سپاه افزود: «هرگاه منافع حياتي ايران به هر قيمتي تهديد شود، هر تهديدي را با يك تهديد مضاعف پاسخ خواهيم داد و از اعمال استراتژي‌هاي خود دست برنمي‌داريم كه اين موضوع، محدوديت زماني و جغرافيايي هم نمي‌شناسد.»
سلامي در اظهارنظري ديگر، تنگه هرمز را بخشي از جغرافياي دفاعي كشور دانست و گفت: «تنگه هرمز بخشي از جغرافياي كشور ماست و در هر شرايطي، به اقتضاي همان شرايط اقدامات لازم را در مورد آن انجام خواهيم داد. ما براي اعمال استراتژي‌هاي دفاعي خود در چارچوب دكترين دفاعي كشور هر اقدامي را كه نياز باشد انجام مي‌دهيم.»
به گزارش ايسنا، در آخرين روز از مرحله نمايش قدرت رزمايش ولايت 90، بخش گسترده‌اي از يگان‌هاي سطحي، زيرسطحي و هوادرياي نيروي دريايي ارتش كه تا مدار 18 درجه شمالي گسترش يافته بودند به منظور اجراي فاز پاياني، آرايش تاكتيكي جديدي را به مورد اجرا گذاشتند و اين كار در واقع تمريني بود كه براساس آن تردد هرگونه شناور از تنگه هرمز، در صورت اراده نيروي دريايي ايران غيرممكن مي‌شد.
در پي انجام چنين تمريناتي بود كه يك روزنامه روسي گزارش داد كه جمهوري اسلامي ايران قادر است تنگه هرمز را ببندد و اين تصميم مي‌تواند به طور اساسي چشم‌انداز صادرات نفت را در معرض خطر قرار دهد.
پيش‌بيني درست بود و قيمت نفت در بازارهاي جهاني افزايش يافت تا بدين ترتيب وزارت امور خارجه چين هم به اظهارنظر درباره مساله تنگه هرمز وادار شود و ابراز اميدواري کند كه ثبات در تنگه هرمز حفظ شود. هونگ لي، سخنگوي وزارت امور خارجه چين در پاسخ به پرسشي درباره تشديد تنش‌ها درباره تنگه هرمز که به افزايش بهاي نفت منجر شده است، گفت: «چين اميدوار است که صلح و ثبات بتواند در اين تنگه حفظ شود.»
عربستان سعودي هم كه از راه صادرات نفت درآمد هنگفتي كسب مي‌كند و در اين راستا سهم قابل توجهي در رفت‌وآمدهاي انجام شده در تنگه هرمز دارد، در لابه‌لاي حجم انبوه اظهارنظرها درباره اين تنگه نيز بدون سهم نبود، بطوريكه يك مقام عربستاني كه خواست نامش فاش نشود اعلام كرد: «عربستان سعودي در صورت بسته شدن تنگه هرمز، از درياي سرخ براي صادرات نفتي خود استفاده مي‌كند؛ البته فكر نمي‌كنم ايران به بستن تنگه هرمز اقدام كند.»
از سوي ديگر، سردار سرتيپ پاسدار سيدمسعود جزايري معاون فرهنگي و تبليغات دفاعي ستاد کل نيروهاي مسلح كشور طي روزهاي گذشته به موضوع تنگه هرمز اشاره كرد و گفت: «گفتمان انسداد تنگه هرمز مربوط به پنج سال گذشته بوده و گفتمان امروز جمهوري اسلامي ايران داراي حيطه‌ها و لايه‌هاي جديدي است که هنوز زمان طرح آن فرا نرسيده است.»
وي همچنين اظهار كرد: «مدت‌هاست كه ما به توانمندي بستن تنگه هرمز رسيده‌ايم و بخشي از تبليغاتي كه در اين زمينه از سوي كشورهاي غربي انجام مي‌شود يك شانتاژ و در راستاي پروژه ايران هراسي است. ايران اين توانمندي را دارد ولي قصد استفاده از آن را ندارد.»
يكي ديگر از مقامات كشورمان كه اين روزها درباره اين موضوع سخن گفته، معاون عمليات نيروي دريايي ارتش است كه ضمن تاكيد بر حق ايران در كنترل ترددهاي انجام شده در تنگه هرمز، به صراحت اعلام كرد كه اين كشور به دنبال ايجاد ممانعت براي ترددهاي اين آبراه استراتژيك نيست.
امير دريادار دوم سيدمحمود موسوي در گفت‌وگويي با ايسنا، تاكيد كرد: «ايران از حق خود در مورد تنگه هرمز غفلت نخواهد كرد ولي براي تردد از تنگه هرمز ممانعتي ايجاد نمي‌كنيم و به دنبال اين مساله نيستيم.»
وي تصريح كرد: «استفاده از تنگه هرمز به كشورهاي حاشيه‌اي اين تنگه مربوط مي‌شود و ايران به عنوان كشوري كه وسعت ساحلي زيادي در اين منطقه دارد، سهم ويژه‌اي از تنگه هرمز خواهد داشت و در بهره‌برداري از حق خود در اين مورد غفلت نخواهد كرد.»
معاون عمليات نيروي دريايي ارتش همچنين خاطرنشان كرد: «اگر مواردي پيش‌آيد كه منافع ما را خدشه‌دار كند، بدون شك منافع سايرين نيز خدشه‌دار خواهد شد. ما به دنبال ايجاد امنيتي پايدار در اين محدوده (تنگه هرمز) هستيم و ترددها اعم از انتقال انرژي يا عبور كشتي‌هاي تجاري بدون هيچ مانعي براي همه كشورها برقرار است.»
برگزاري رزمايش بزرگ دريايي ولايت 90 طي روزهاي گذشته نيز در نشان دادن توان ايران در كنترل تنگه هرمز تاثير قابل توجهي داشت و قدرت بازدارندگي كشورمان در برابر هرگونه تحرك احتمالي در اين گذرگاه آبي به رخ كشورهاي جهان كشيد.
در ابتداي همين رزمايش بود كه يك بالگرد متعلق به نيروهاي فرامنطقه‌اي با تذكر جدي يگان‌هاي مستقر در منطقه عمومي رزمايش، از اين محدوده خارج شد و در همين روزها بود كه خروج يك فروند ناو هواپيمابر آمريكايي از تنگه هرمز را شاهد بوديم و همين مساله موجب شد تا فرمانده ارتش كشورمان از موضع قدرت تذكري جدي به آمريكا بدهد.
در پايان اين رزمايش، امير سرلشكر عطاءالله صالحي فرمانده كل ارتش جمهوري اسلامي ايران در جمع خبرنگاران حضور يافت و با اشاره به خروج ناو هواپيمابر آمريكايي از تنگه هرمز كه در آغاز رزمايش ولايت 90 انجام شد، گفت: «تذكر مي‌دهيم ناو هواپيمابر آمريكايي كه براي ما تهديد محسوب مي‌شود، دوباره بازنگردد و ما عادت نداريم حرف‌هاي خود را دوباره تكرار كنيم.»
وي همچنين درباره پيام رزمايش ولايت 90 براي دشمنان تصريح كرد: «دشمن آنچه را كه مي‌توانست از اين رزمايش دريافت كند، دريافت كرده است؛ چراكه ناو هواپيمابر آمريكايي در زمان آغاز رزمايش ولايت 90 از تنگه هرمز خارج شد و به خليج عدن رفت. تاكيد ما اين است كه به دنبال ترويج هيچ كار غيرمنطقي نيستيم اما به اين ناو هشدار مي‌دهيم كه بازنگردد.»
اظهارنظرهاي مطرح شده از سوي مقام‌هاي سياسي كشورهاي مختلف، چند مطلب را به خوبي نشان مي‌دهد. اول اينكه، نشان مي‌دهد كشورهاي مختلف بويژه آنهايي كه در موضع تخاصم با جمهوري اسلامي ايران هستند، امروز بيش از هر زمان ديگري نسبت به کنترل تنگه هرمز از سوي جمهوري اسلامي ايران نگرانند و دوم اينکه، اين نگراني‌ها عملا اثبات مي‌کند که آنها نه تنها به توانمندي ايران در دريا بويژه در تنگه هرمز واقف هستند بلکه به وجود اين توانايي اذعان دارند.
اين اظهارات و ابراز نگراني‌ها همچنين بر يک نکته تاکيد دارد و آن، اهميت تنگه هرمز براي کشورهاي مختلف است و نشان مي‌دهد که همين اهميت مي‌تواند يک عامل بازدارنده در برابر متجاوز احتمالي باشد.
قدر مسلم، جمهوري اسلامي ايران ـ همانطور كه پيشتر هم اثبات كرده ـ از توانمندي كنترل تنگه هرمز برخوردار است اما بر اساس آنچه بارها از سوي مسوولان اعلام شده است، ايران به دنبال بستن اين گذرگاه نيست؛ هرچند كه در صورت بروز هرگونه تهديد در اين تنگه، از حق خود غفلت نخواهد كرد.
تهيه و تنظيم از خبرنگار سياسي ايسنا: حسين هرمزي
