سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مهم‌ترین نهاد جمهوری اسلامی به شمار می‌رود. ردپای این نهاد نظامی- امنیتی در همه عرصه‌ها دیده می‌شود؛ از فرهنگ و سینما و محیط زیست گرفته تا اقتصاد و سیاست و محاکم قضایی. اما درعین حال، در هیچ حوزه‌ای حاضر به پاسخگویی نیست.
سپاه در روزهای پس از انقلاب ۱۳۵۷، به دستور روح‌الله خمینی تشکیل و مهم‌ترین ماموریتش، حفاظت از انقلاب و دستآوردهای آن عنوان شد. اما در سال‌های اخیر، روز به روز به فعالیت‌های آن افزوده شده است. زیر مجموعه‌هایش بزرگ و بزرگتر شدند و تبدیل به یک نهاد موازی با دولت شد؛ نهادی که در همه امور جاری کشور دخالت می‌کند و می‌خواهد از اقتصاد تا فرهنگ و سیاست در ایران را در دست بگیرد.
«ایرانوایر» در مجموعه‌ای، به این نهاد قدرتمند و مرموز جمهوری اسلامی پرداخته و برای نخستین‌بار، تمام زیر مجموعه‌ها و فعالیت‌های سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی را جمع‌آوری کرده و جزییات حضور این نهاد را در حوزه‌های مختلف با اینفوگرافی و نمودار اینتراکتیو نشان داده است.
در اینفوگرافی تهیه شده، چارت سازمانی سپاه به شکل تصویری نمایش داده شده است و تمام نهادهای تحت امر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در یک عکس گنجانده شده‌اند؛ یک عکس خانوادگی سپاه پاسداران با تمام نوه‌ها و نتیجه‌ها که احتمالا به راحتی از حافظه‌تان پاک نمی‌شود.
در صفحه اینتراکتیو، چارت سازمانی سپاه با همه زیر مجموعه‌های آن مشخص شده است. با اسکرول موس در این صفحه، میتوانید ببینید هر مجموعه از کجا آمده و به کجا وصل است؛ درست مثل یک شجره‌نامه خانوادگی.
این مجموعه بیشک خالی از اشکال نیست. بنابراین، منتظر نظرات و انتقادات شما هستیم تا تغییرات ضروری را در آن اعمال کنیم.
***
سازمان حفاظت اطلاعات سپاه:
سازمان «حفاظت اطلاعات سپاه»، یک سازمان متمرکز مستقل است. در اساسنامه مصوب ۱۵ شهریور ۱۳۶۱، اشاره‌‌ای به این سازمان نشده است ولی در ماده ۸ قانون تاسیس وزارت اطلاعات، مصوب ۲۷مرداد ۱۳۶۲ مجلس شورای اسلامی، «حفاظت اطلاعات در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در قالب یک سازمان متمرکز مستقل وابسته به ستاد مرکزی سپاه پاسداران» تعریف شده است. طبق این قانون «مسئول این سازمان از بین افراد مورد تایید مقام رهبری و فرماندهی کل نیروهای مسلح با حکم فرمانده کل سپاه پاسداران تعیین می‌شود» ولی بررسی احکام صادره برای ریاست سازمان اطلاعات سپاه نشان می‌دهد که رئيس این سازمان با پیشنهاد فرمانده کل سپاه و با تایید و حکم رهبر جمهوری اسلامی تعیین و منصوب می‌شود. عزل رئيس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه نیز مستلزم تایید رهبری است. عزل و نصب سایر افراد فعال در این سازمان توسط رئيس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه انجام می‌شود ولی مستلزم تایید نماینده رهبری در سپاه است.
سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، از سال ۱۳۶۲ فعالیت خود را شروع کرده است. این مرکز مانند سایر نهادهای حفاظت اطلاعات در ایران، یک تشکیلات داخلی محسوب می‌شود که مراقبت و نظارت امنیتی درون سپاه را برعهده دارد و از نظر درون سازمانی، نهاد بالادستی امنیتی محسوب می‌شود.
«محمدحسین نجات» از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲، «علی سعیدی» از سال ۱۳۶۲ تا سال ۱۳۶۶، «احمد وحیدی»، از سال ۱۳۶۶ تا سال ۱۳۶۸، «علی سعیدی»، از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۷۲، «مرتضی رضایی» از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۵، «غلامحسین رمضانی» از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۸ و «محمد کاظمی» از سال ۱۳۸۸ تاکنون (دی‌ماه ۱۳۹۷) مسئولیت این سازمان را بر عهده داشته‌اند.
سازمان اطلاعات سپاه:
بر اساس «بند واو» ماده ۱۴ اساسنامه سپاه، «واحد اطلاعات مسئول انجام وظایفی است که قانون آن به تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد رسید.» با وجود سکوت اساسنامه سپاه در زمینه تشکیل و وظایف واحد اطلاعات، اداره اطلاعات سپاه از سال ۱۳۵۸ شروع به کار کرده است. این واحد در ابتدا به نام «واحد اطلاعات و تحقیقات» کار می‌کرد که به عضوگیری برای سپاه و برخورد با مخالفان مشغول بود ولی همان سال ۱۳۵۸ به «اداره اطلاعات» تغییر نام داد و به کارهای اطلاعاتی و امنیتی مشغول شد. در مجلس نیز در این زمینه، قانون مستقلی در این زمینه به تصویب نرسیده ولی در ماده۶ قانون تاسیس وزارت اطلاعات، به وظایف اطلاعات سپاه اشاره شده و از کسب «اطلاعات نظامی»، «گرفتن اطلاعات لازم از وزارت اطلاعات قبل از عملیات به عنوان ضابط قوه قضاییه» و «تحویل اخبار واصله امنیتی به وزارت اطلاعات» به عنوان وظایف اطلاعات سپاه یاد شده است.
طبق این قانون، «مسئول واحد اطلاعات سپاه»، عضو شورای هماهنگی امور اجرایی اطلاعات کشور است. در ماده ۵ این قانون تصریح شده که سپاه پاسداران در مورد مبارزه با ضدانقلاب داخلی و ماموریت‌های محوله در اساسنامه سپاه باید از «خط مشی وزارت اطلاعات» تبعیت کرده و تا زمان «اعلام آمادگی وزارت اطلاعات» برای حضور در ماموریت‌ها، «حق کسب و جمع آوری و تولید اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن و شناسایی ضدانقلاب»را دارد.
سال‌های ۱۳۶۲ و ۱۳۶۳ درگیری‌های سیاسی و امنیتی فراوانی در ساختار سیاسی رخ داد و در نهایت اول مهرماه ۱۳۶۳ با دستور آیت‌الله خمینی بخش اعظم واحد اطلاعات سپاه به وزارت اطلاعات واگذار شد. با این وجود در طول سال‌های بعد به ویژه پس از جنگ، اداره اطلاعات سپاه قادر به بازیابی موقعیت سیاسی و امنیتی خود شد و به معاونت اطلاعات تبدیل شد. این معاونت مهرماه سال ۱۳۸۸ در قالب سازمان اطلاعات سپاه به فعالیت خود ادامه داد.
رییس سازمان اطلاعات سپاه توسط فرمانده کل قوا منصوب می‌شود. تاکنون درباره چهار رکن این سازمان یعنی «جانشین رئیس سازمان»، «معاونت بررسی و عملیات روانی»، «فرماندهی سایبری» و «معاونت عملیات» اطلاعات محدودی منتشر شده است. همچنین بر اساس اطلاعاتی که آبان ۱۳۹۳ توسط وب سایت سحام نیوز منتشر شده، «اداره کارآمدی» نیز در زیرمجموعه سازمان اطلاعات سپاه فعال است. این اداره شامل زیرمجموعه‌هایی با عنوان «خانه‌های امن» است که به ایجاد سیستم‌های موازی برای هر وزارتخانه به رصد فعالیت‌های وزارتخانه‌های دولت و اقدامات تخریبی علیه آن وزارتخانه مشغول هستند. خانه‌های امن با تابلوهای پوششی مثل موسسه‌های فرهنگی و علمی و رسانه‌ای در حال فعالیت هستند. طبق اصلاحیه ماده ۳ قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب ۲۴خرداد ۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی، سازمان اطلاعات سپاه، ضابط قوه قضاییه است.
«حسین طائب» از سال ۱۳۸۸ تاکنون (فروردین ماه ۱۳۹8) فرمانده سازمان اطلاعات سپاه است.
سازمان حفاظت سپاه:
سازمان حفاظت سپاه مسئولیت حفاظت از اماکن حیاتی و حساس، اماکن و اجلاس‌هایی که با حضور سران قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی و رهبر جمهوری اسلامی برگزار می شود، حفاظت از شخصیت‌های استان‌ها، حفاظت از شخصیت‌های بلندپایه نظام، حفاظت از میهمانان عالی رتبه اجلاس‌های ملی و بین المللی، تامین امنیت پرواز فرودگاه‌ها از طریق استقرار گارد امنیت در پروازهای غیرنظامی و تامین امنیت پروازها از طریق بازرسی مسافرین و پایانه ها را بر عهده دارد. در حال حاضر سردار علی نصیری، مسیولیت این نهاد را بر عهده دارد. در زیرمجموعه این سازمان، سه سازمان حفاظت «انصارالمهدی» و سازمان «حفاظت هواپیمایی» فعالیت می‌کنند.
۱) سپاه حفاظت انصارالمهدی: سپاه «حفاظت انصارالمهدی» وظیفه حفاظت از شخصیت‌های سیاسی، اجرایی و نظامی عالی رتبه به جز رهبر جمهوری اسلامی، در داخل ایران و حین سفر به کشورهای خارجی و همچنین حفاظت از اماکن حساس و حیاتی را بر عهده دارد. ریشه تشکیل این سپاه به فرمان آیت‌الله روح‌الله خمینی در سال ۱۳۵۸ باز می‌گردد که دستور داد: «پاسداران انقلاب و روسای آنان، موظف هستند از شخصیت‌های ارزنده انقلابی حفاظت کنند و رفت و آمدهای مشکوک را تحت نظر بگیرند، اگرچه خود آنان راضی نباشند.» علیرغم این تصریح، مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی می توانند درخواست کنند که به جای سپاه، نیروی انتظامی محافظت از آنان را بر عهده گیرد. نیروی انتظامی به طور معمول حفاظت از مقام‌های میانی را بر عهده دارد. تعداد محافظان مقام‌های مختلف جمهوری اسلامی بر اساس مصوبه و اعلام شورای عالی امنیت ملی تعیین می‌شود.
۲) سپاه حفاظت هواپیمایی: سپاه حفاظت هواپیمایی از ۵ دی ۱۳۶۳ با فرمان آیت‌الله روح‌الله خمینی مبنی بر استقرار سپاه در فرودگاه‌ها تشکیل شد و مسئول تامین امنیت پروازها و مقابله با اقدامات خرابکارانه و هواپیما ربایی است. سرتیپ دوم «صفرعلی موسوی»، از سال ۹۳ تاکنون فرماندهی حفاظت هواپیمایی را بر عهده دارد.
۳) سازمان سپاه ولی امر: «سپاه ولی امر» نسخه توسعه یافته تشکیلات حفاظت از رهبر جمهوری اسلامی است که در دهه اول انقلاب بیشتر در دفتر آیت‌الله روح‌الله خمینی مستقر بود و «سراج الدین موسوی»، عضو دفتر رهبر سابق انقلاب اسلامی، مسئولیت آن را بر عهده داشت ولی از سال ۱۳۶۷ با تشکیل سپاه ولی امر، این مسئولیت به صورت سازمانی پیگیری شد. نیروهای اولیه این سپاه از تیپ ۶۶ هوابرد سپاه و لشگر ۶ ویژه سپاه پاسداران تامین شد که دو نهاد مهم و مسئول در عملیات‌های برون مرزی و چریکی محسوب می‌شدند. در دوران آیت‌الله علی خامنه‌ای، مسئولیت ارتباط با سپاه ولی امر بر عهده «اصغر حجازی»، یکی از مسئولان ارشد دفتر رهبر جمهوری اسلامی بوده است. سپاه ولی امر در ابتدا شامل چهار یگان اصلی بود که مسئولیت حفاظت شخصیت‌ها و حفاظت فرودگاه‌ها را نیز بر عهده داشت ولی در سال‌های بعد، دو سپاه حفاظت هواپیمایی شخصیت‌ها (انصارالمهدی) به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه دادند و وظیفه انحصاری این سپاه، محافظت از جان رهبر جمهوری اسلامی تعیین شد. اعضای این سپاه ۱۲هزار نفر برآورده شده است. فرماندهی سپاه ولی امر از سال ۱۳۸۹بر عهده سرتیپ تمام «ابراهیم جباری» است. پیش از او، «محمدحسین نجات » این وظیفه را تا سال ۱۳۸۹برعهده داشت. «علی مسجدیان» و «خسرو عروج»، دیگر فرماندهان این سپاه بوده‌اند.
فرماندهی پدافند سایبری سپاه
«فرماندهی پدافند سایبری» سپاه که در سال ۱۳۹۳ تاسیس شده است را می‌توان یک سازمان امنیتی در حوزه مجازی توصیف کرد. «نظارت و بررسی جرائم سازمان یافته تروریستی، جاسوسی و اقتصادی و اجتماعی در فضای مجازی»، «مقابله با تخریب نظام فرهنگی و اجتماعی جامعه»، «رصد هتک حرمت و توهین و ارزش‌های انقلابی»، «ارتقای امنیت کاربران فضای مجازی» و «تولید محتوا» از مهم‌ترین دستورکارهای این فرماندهی است. در زیرمجموعه فرماندهی پدافند سایبری، «مرکز بررسی جرایم سازمان یافته سایبری سپاه» و «سایت گرداب» فعال هستند.
مرکز بررسی جرائم سازمان یافته سپاه سال ۱۳۸۶ تاسیس شد و به ارتش سایبری هم مشهور شده بود. این مرکز، مدیریت پروژه‌های متعددی چون «مضلین» که شناسایی و تعطیلی سایت‌های پورنوگرافی را در دستور کار داشت و پروژه‌های «فتنه عمیقِ»، «دارکوب» و «مرصاد» که به رصد سایت‌های سیاسی و فرهنگی منتقد و مخالف نظام می‌پرداخت را بر عهده داشت. در نتیجه فعالیت‌ها و گزارش‌‌های این مرکز، ده‌ها نفر از فعالان فضای مجازی و مدیران سایت‌ها بازداشت شدند. فرماندهی پدافند سایبری سپاه همچنین پروژه‌های متعددی را در قالب همکاری یا پیمانکاری با «قرارگاه سایبری خیبر» – که یک قرارگاه سایبری متشکل از نیروهای امنیتی وزارت اطلاعات، سپاه و وزارت دفاع است-، دانشگاه امام حسین سپاه و شرکت های مرصاد و نصر – که در حوزه هک فعال هستند- انجام داده است.
ایران وایر
