خبرگزاری هرانا – اعدام‌های فراقانونی و گروهی زندانیان سیاسی در دهه شصت واقعیتی انکارناپذیر و در عین حال تلخ از تاریخ معاصر ایران و زخمی کهنه بر پیکر جامعه انسانی است. این اعدام‌های گسترده که بین سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷ در سراسر کشور اجرا می‌شد با فرا رسیدن تابستان سال ۱۳۶۷ شدت بیشتری گرفت. قربانیان این اعدام‌ها در مناطق عموماً دورافتاده و حاشیه ای شهرها به اشکال مختلفی و عمدتا بی نام و نشان دفن شدند.
علیرغم گذشت چند دهه از زمان وقوع این قتل عام ها، نه تنها هنوز محل دفن بسیاری از قربانیان مشخص نشده بلکه تلاش‌های متعددی توسط نهادهای امنیتی برای از بین بردن این قبیل اماکن که حکم اسناد جنایت علیه بشریت دارند، مشاهده شده است. هر از گاهی با تلاش فعالین حقوق بشر مناطقی که مدفن قتل‌عام‌شدگان این واقعه است شناسایی و معرفی می‌شود. در گزارش پیش رو به مزار اعدام‌شدگان تابستان ۱۳۶۷ در «باغ رضوان» اصفهان که محل دفن شماری از اعدام شدگان این شهر محسوب می‌شود، به قصد “مستندسازی و حفظ اسناد جنایت علیه بشریت به هدف دادرسی” پرداخته می شود.به گزارش هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، پس از انقلاب سال ۵۷ و به خصوص در حد فاصل سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی و عقیدتی در ایران به صورت فراقانونی اعدام و در اماکن بی نام و نشانی دفن شدند. شماری نیز در آرامستان‌های شناخته شده به خاک سپرده شدند. در «باغ رضوان» اصفهان برخلاف شماری از شهرها عموم مزارهای اعدام شدگان دارای سنگ مزار هستند هرچند مشخصات آنان عامدانه نادرست نوشته شده و یا اطلاعات غلط در دفاتر داخلی قبرستان ثبت شده است. تلاش برای شناسایی این مکانها به مثابه حفظ سندی از جنایت علیه بشریت به هدف دادخواهی و مجازات آمرین و عاملین واقعه دارای اهمیت است.
هرانا در چارچوب تلاش‌های خود در این حوزه پیشتر نیز در موارد متعددی از جمله محل‌های دفن جمعی در اهواز، بندر گز، کازرون و بهبهان به انتشار گزارش‌هایی پرداخت. در گزارش پیش رو که به ارائه خلاصه جمع بندی از محل دفن زندانیان سیاسی در شهرستان اصفهان پرداخته می‌شود.
موقعیت محل دفن تعدادی از زندانیان سیاسی اعدام شده در باغ رضوان اصفهان – کلیک کنید
بر اساس بررسی‌های هرانا اعدام شدگان تابستان ۱۳۶۷ در شهرستان اصفهان در دستکم ۱۳ قطعه متفاوت «باغ رضوان» اصفهان و یا در شهرهای نجف آباد، همایونشهر، کاشان و شهرکرد به خاک سپرده شدند. در این گزارش تنها به دفن شدگان در «باغ رضوان» اصفهان پرداخته شده است.
قبرستان «باغ رضوان» در کیلومتر ۵ جاده اصفهان – نایین با طول و عرض جغرافیایی ۳۲°۳۸’۳۵.۱″N 51°۵۰’۱۴.۳″E واقع شده است.
برای دیدن تصویر بزرگتر کلیک کنید – منبع: بلاگ شقایق های دشت سوخته
لازم به ذکر است که، از ابتدای اجرای این اعدام‌ها تاکنون در اقصی نقاط کشور، شاهد تلاش نهادهای امنیتی برای از میان برداشتن نشان جنایت و یا نفی وقوع این اعدام‌ها بوده‌ایم؛ طی سال‌های اخیر در بسیاری از مناطق، شهرداری‌ها تحت عنوان توسعه شهری و ساختمان سازی اقدام به تخریب و از میان بردن نشان این گورستان‌ها کرده‌اند. این عمل به مثابه نابودسازی اسناد جنایت علیه بشریت در شهرهای مختلف ایران در حال رخ دادن است. در شهرستان اصفهان به دلیل وجود مزار این افراد در قبرستان رسمی کمتر امکان نابودسازی وجود دارد و در عوض اقدام به مخدوش کردن اطلاعات در دفاتر رسمی «باغ رضوان» داشته‌اند.
در دفاتر داخلی این قبرستان تاریخ تولد بسیاری از زندانیان سیاسی اعدام شده ۱ فروردین ماه ۱۳۶۷ عنوان شده است، به این ترتیب این افراد به عنوان کودکان چندماهه ثبت شده‌اند. از سوی دیگر بر روی سنگ مزار برخی دیگر از آنان تاریخ وفات مردادماه ۱۳۶۷ ذکر شده و فاقد تاریخ تولد هستند. اما در دفاتر داخلی «باغ رضوان» تاریخ وفات عمده آنان ۱۱، ۱۳ و ۱۶ مردادماه ۱۳۶۷، برخی شهریورماه ۱۳۶۷ و شماری نیز آبان ماه آن سال عنوان شده است. همچنین حدود ۲۰ تن از اعدام شدگان در قطعه ۴۱ و ۱۴ دفن شده‌اند. این قطعات و به ویژه قطعه ۴۱ پیشتر نیز به محل دفن نوزادان و کودکان چند ماهه اختصاص داشت.
به علاوه هویت دستکم ۳۰ تن از اعدام شدگان کماکان نامشخص است. نام و مشخصات این افراد نه در دفاتر داخلی قبرستان و نه بر روی سنگ مزار ذکر نشده و اغلب آنها تنها دارای تاریخ فوت در مرداد ۶۷ هستند. به نظر می‌رسد خانواده این افراد از بازداشت و یا اعدام آنان بی‌اطلاع بودند و یا پس از اعدام اقوام درجه یک پیگیر وضعیت آنان از دادستانی اصفهان نشده‌اند. به علاوه پس از ثبت الکترونیک شدن دفاتر داخلی «باغ رضوان»، فرهاد بنده خدا، یکی از اعدام شدگان زندان اصفهان در تابستان ۱۳۶۷ دارای ۲ سنگ مزار با دو تاریخ فوت متفاوت است. یکی در قطعه ۱۱ و با سنگ مزاری با نام و مشخصات وی و دیگری در قطعه ۱۶ با مزاری بدون نام و هویت است.
همچنین پس از الکترونیک شدن دفاتر رسمی نام سید فخر طاهری به اشتباه به سید محمد طاهری تغییر کرده است. همچنین اشتباهاتی در خصوص جنسیت برخی از این افراد در وبسایت «باغ رضوان» رخ داده است.
اسامی تعدادی از زندانیان سیاسی اعدام شده در اصفهان که توسط هرانا بررسی و احراز شده است، به شرح ذیل است:
۱.سید فخر طاهری، نام پدر: حسن، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۲.رضا نعمت بخش، ۲۳ ساله، نام پدر: حسین، تاریخ اعدام: ۱۰ شهریور ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۳. عبدالستار بامنیری، ۲۵ ساله، نام پدر: یوسف، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۴. محمد احمدی، ۳۲ ساله، نام پدر: عبدالکریم، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۵. فریبا احمدی، ۲۲ ساله، نام پدر: عبدالکریم، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۶. فرحناز احمدی، ۲۰ ساله، نام پدر: عبدالکریم، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۷. غلامرضا ترکپور، ۳۴ ساله، نام پدر: یدالله، تاریخ اعدام: ۱۰ شهریور ۱۳۶۷ ( تایید شده در سازمان مجاهدین خلق)
۸. مجید خادمی، ۲۱ ساله، نام پدر: اسدالله تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۹. ایرج اسماعیلی، ۲۸ ساله، نام پدر: کریم، تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۱۰. جمشید هاشمی، نام پدر: علینقی تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۱۱. اصغر اسماعیلی، ۳۰ ساله، نام پدر: عبدالرحیم، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۱۲. علی طاهری، ۲۸ ساله، نام پدر: حسنقلی تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۱۳. حسین شفیعی، نام پدر: جعفر، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۱۴. نادر اسدی، ۳۰ ساله، نام پر: امیرقلی، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۱۵. محمدتقی حدیدی، ۲۴ ساله، نام پدر: محمدرضا، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۱۶. فرهاد خرازیها، ۲۳ ساله، نام پدر: باقر، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ ( تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۱۷. سیدفاخر سیاحی، نام پدر: سید حسین، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۱۸. ابراهیم صحراگرد، ۲۶ ساله، نام پدر: معصوم علی، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۱۹. فرخزاد اتراک، ۲۱ ساله، نام پدر: علیرضا، تاریخ اعدام: ۱۶ شهریور ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۲۰. نادر محمدیان، ۲۳ ساله، نام پدر: عبدالرسول، تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۲۱. فخری مجتبایی، ۲۸ ساله، نام پدر: حسین، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۲۲. محمود کلایی، نام پدر: حیدر تاریخ اعدام: ۱۰ شهریور ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۲۳. محسن محمدی، ۲۶ ساله، تاریخ اعدام: تابستان ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۲۴. فردوس حبیب اخباری (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۲۵. رحمت الله طیاره، ۲۵ ساله، نام پدر: حسن، تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۲۶. سیامک کورشی، نام پدر: محمدعلی، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۲۷. علیرضا نورانی مطلق، نام پدر: احمد، تاریخ اعدام: ۱۷ آبان ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۲۸. منصور ملکوتی، نام پدر: امرالله، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۲۹. قدسیه هواکشیان، ۳۰ ساله، نام پدر: رضا، تاریخ اعدام: ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۳۰. حسین آسیابان، ۲۸ ساله، نام پدر: علی، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۳۱. حسین رضوانی، ۲۶ ساله، نام پدر: اکبر، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۳۲. محمد چارباشلو، نام پدر: صادق تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۳۳. سعید فروزنده هفشجانی، ۲۴ ساله، نام پدر: اسدلله، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۳۴. علیرضا لطفی، ۲۲ ساله، نام پدر: ولی الله، تاریخ اعدام: ۱۰ شهریور ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۳۵. کاظم منافی، نام پدر: حیدر، تاریخ اعدام ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۳۶. عزت الله گل محمدی، ۲۸ ساله، نام پدر: حیدر، تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۳۷. مجتبی رحیم زاده، نام پدر: عبدالحسین، تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۳۸. ایرج کیوانی هفشجانی، ۲۵ ساله، نام پدر: ابوالقاسم، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۳۹. سیروس عسگری، ۲۶ ساله، نام پدر: رضا، تاریخ اعدام: ۱۲ شهریور ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۴۰. اکبر ترکی، نام پدر: حسن، تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۴۱. قربانعلی فراست، عبدالله، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۴۲. سعید مظاهری، ۲۷ ساله، نام پدر: اکبر، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۴۳. عبدالرضا عباس، نام پدر: خدارحم، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۴۴. رمضان گرامی، ۲۶ ساله، نام پدر: محمد، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۴۵. مهرداد عباسی، ۳۰ ساله، نام پدر: شکرخدا، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۴۶. هوشنگ اعظمی، ۲۹ ساله، نام پدر: سیف الله، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۴۷. منصور شیرانی، ۲۴ ساله، خداداد، تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۴۸. عبدالمجید عسگری، نام پدر: رمضان، تاریخ اعدام: ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۴۹. محمد حیدری، نام پدر: غلامعباس، تاریخ اعدام: ۱۳ مرداد ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۵۰. مجتبی محسنی، ۳۱ ساله، نام پدر: محمد، تاریخ اعدام: ۱۷ آبان ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۵۱. احمد سمندیجان، نام پدر: ناصر، تاریخ اعدام: ۱۷ آبان ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۵۲. سهراب هلاکویی، نام پدر: علی محمد، تاریخ اعدام: ۱۷ آبان ۱۳۶۷ (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۵۳. سیروس مهدی پور، ۲۷ ساله، نام پدر: عباس، تاریخ اعدام: ۲۱ آبان ۱۳۶۷ (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
اسامی فوق هویت شماری از اعدام شدگان ۱۳۶۷ به خاک سپرده شده در «باغ رضوان» اصفهان است. همانگونه که پیشتر گفته شد تاریخ فوت هک شده بر روی سنگ مزار شماری از اعدام شدگان با تاریخ دفاتر رسمی قبرستان متفاوت است.
تصاویر تعدادی از زندانیان سیاسی مدفون شده در باغ رضوان اصفهان – منبع: بلاگ شقایق های دشت سوخته
شماری از این زندانیان سیاسی از جمله، هوشنگ اعظمی، حسین آسیابان، حسین رضوانی، سیروس عسگری، قدسیه هواکشیان، رمضان گرامی و محمد تقی حدیدی از نزدیک به ۷ سال قبل در حال سپری مدت محکومیت خود و یا در آستانه آزادی بودند.
همچنین افرادی مانند منصور ملکوتی، اکبر ترکی، سید فخر طاهری، سعید مظاهری، فرهاد خرازیها، علی طاهری، عبدالستار بامنیری و ابراهیم صحراگرد نیز پیشتر با پایان مدت محکومیت خود آزاد شده اما مجددا بازداشت و اعدام شدند. عفو بین الملل در گزارش خود با عنوان «کشتار ۶۷ – جنایتی علیه بشریت که همچنان ادامه دارد» تعداد این افراد را دستکم ۲۰۰ نفر عنوان کرده است که اعضای سازمانهای چپ یا هواداران سازمان مجاهدین خلق بوده‌اند. با تکیه بر آمار موجود به نظر می‌رسد عموم اعدام شدگان زندان دستگرد اصفهان از هواداران این سازمان اپوزیسیون بوده‌اند.
گفتنی است؛ عبداللهی حاکم شرع وقت دادگاه انقلاب اصفهان، امامی نماینده وقت دادستانی انقلاب اصفهان، محمدحسین رحمانیان معروف به رحمانی مسئول سیاسی و امنیتی وقت زندان دستگرد اصفهان و مرتضی شاه مرادی، سربازجوی ویژه مجاهدین خلق در وزارت اطلاعات استان اصفهان اعضای اصلی هیئت تصمیم گیرنده در خصوص اعدام زندانیان سیاسی محبوس در زندان اصفهان بودند. عفو بین الملل گزارش داده است که حسین طوطیان، رئیس زندان دستگرد نیز در این جلسات حضور داشته است.
لازم به یادآوری است اعدام زندانیان سیاسی در دهه شصت واقعه‌ای بود که طی آن عده بسیاری از زندانیان سیاسی در زندان‌های جمهوری اسلامی در ایران بخصوص در ماه‌های مرداد و شهریور ۱۳۶۷ اعدام شدند. به طور کلی اتهام زندانیان همکاری با سازمانهای مخالف جمهوری اسلامی به خصوص سازمان مجاهدین خلق ایران و همچنین طیف‌های مختلف گروه‌های چپ و کمونیست بود. تعداد قربانیان این واقعه نزد مراجع مختلف متفاوت و بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰۰ نفر است.
عمده کسانی که اعدام شدند افرادی بودند که محکومیت‌های خود را به پایان رسانده بودند.
- تمام تصاویر استفاده شده در این پژوهش، از افراد، سنگ های مزار و همینطور روایت قتل عام زندان اصفهان تماما از وبلاگ “شقایق های دشت سوخته، مجموعه مقالات و خاطرات زندانی سیاسی سابق، فرخ حیدری” با کسب اجازه از محقق برداشت شده است.
