کرونا و واکسن‌هایش؛ پاسخ به پرسش‌های مخاطبان
چطور از بی‌ضرر بودن واکسن مطمئن باشیم؟
کارآزمایی بالینی واکسن‌های در دست ساخت هنوز در جریان هستند اما نتایج اولیه بسیار امیدوارکننده به نظر می‌رسند. البته هنوز باید منتظر نتایج نهایی مرحله سوم ازمایش این واکسن‌ها باشیم تا از سلامت و تاثیر آنها مطمئن شویم. باید در نظر داشت مجوز استفاده از این واکسن‌ها فقط وقتی صادر می‌شوند که نتیجه آزمایش‌ها نشان دهند این واکسن‌ها بقدر کافی بی‌ضرر و موثر هستند.
با توجه به اینکه بعضی از این واکسن‌ها باید در دمای بسیار پایین نگهداری شوند، تدارکات و ترابری آن چه مشکلاتی دارد؟
مواد موجود در واکسن‌های مدرنا و فایزر ناپایدارند و قبل از استفاده باید در سرمای زیر صفر نگهداری شوند، بنابراین انبار کردن و حمل و نقل آن باید با دقت انجام شود. یخ این واکسن‌ها قبل از تزریق باید باز شود و چند روز قبل از تزریق می‌توان آنها را در یخچال معمولی نگهداری کرد.
آیا واکسن مدرنا هم مانند واکسن فایزر مشکل انبار و توزیع دارد؟
هر دو واکسن باید از کارخانه تا درمانگاه در دمای زیر صفر نگه داشته شوند. واکسن فایزر باید در دمای حدود منفی ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود که چالش‌برانگیز است و واکسن مدرنا در منفی ۲۰ درجه سانتیگراد. هر دو واکسن بعد از رسیدن به کلینیک گرم و در یخچال نگهداری می‌شوند. واکسن فایزر ماندگاری کوتاه‌تری دارد، پنج روز اما واکسن مدرنا را تا چهار هفته می‌توان نگهداری کرد.
واکسن شرکت استرازنکا و دانشگاه آکسفورد هر چند کارایی کمتری در نتایج اولیه نشان داده (هفتاد درصد)، اما این از کارایی متوسط واکسن آنفلوآنزا بیشتر است، عهلاوه بر اینکه این واکسن ارزانتر است و نیاز به چنین سرمایی ندارد.
فرق بین مصونیت بعد از ابتلا با زدن واکسنی که در نود موارد موثر است چیست؟
مصونیت طبیعی با ابتلا به کرونا و ایمنی اکتسابی با زدن واکسن ایجاد می‌شود. واکسنی که ۹۰ درصد موثر است یعنی بیشتر افراد (۹ نفر از هر ۱۰ نفر) که واکسینه شوند تا حدی مصونیت پیدا می‌کنند. سوال اصلی این است که این مصونیت چقدر دوام دارد؟ دانشمندان هنوز پاسخ این سوال را نمی‌دانند، چه درمورد مصونیت طبیعی چه در مورد مصونیت با زدن واکسن.
آیا واکسن‌های دیگر مثل واکسن شرکت اَسترازِنِکا و دانشگاه آکسفورد هم بی‌ضررند؟
در مورد تمام این واکسن‌ها باید منتظر تکمیل شدن این مرحله از آزمایش انسانی باشیم و سپس انتشار یافته‌های نهایی و بررسی و تائید کارشناسان و نهادهای مرجع. اگر نتایج نهایی هم مشابه نتایج اولیه باشند می‌توان تا حد زیادی از تاثیر و بی‌ضرر بودن واکسن‌ها مطمئن شد. این نتایج بزودی منتشر می‌شوند.
آیا می‌دانیم این واکسن‌ها از چه چیزی تشکیل شده‌اند و آیا بی‌ضرر هستند یا نه؟
واکسن‌های مدرنا و فایزر حاوی مقدار کمی رمز ژنتیکی هستند که در آزمایشگاه تولید شده‌اند و رمز ساخت پروتئینی به نام پروتئین شاخکی هستند. این پروتئین روی ویروس کرونا قرار دارد و ویروس با استفاده از همین پروتئین به سلول‌های بدن انسان می‌چسبد. واکسن حاوی این رمز ژنتیکی، باعث تغییر ژنتیکی در سلول‌های انسان نمی‌شود اما سیستم ایمنی را فعال و قادر به مقابله با ویروس کرونا می‌کند.
من از دارویی استفاده می‌کنم که سیستم ایمنی بدنم را سرکوب می‌کند. آیا واکسن‌های کرونا برای افرادی مثل من هم مناسبند؟
برای کسانی که سیستم ایمنی‌شان به دلیل بیماری یا به دلیل دارو ضعیف و سرکوب شده و خوب کار نمی‌کند، بعضی واکسن‌های "زنده" توصیه نمی‌شوند، یعنی واکسن‌هایی که برای تحریک سیستم ایمنی از ویروس ضعیف‌شده استفاده می‌کنند. چون سیستم ایمنی این افراد ضعیف است احتمال هست که ویروس ضعیف بتواند تکثیر شود و ایجاد مشکل کند.
اما همه واکسن‌ها از ویروس ضعیف برای برانگیختن پاسخ ایمنی و مصونیت استفاده نمی‌کنند مثل واکسن آنفلوآنزا. بیشتر واکسن‌های کرونا هم که در دست ساخت هستند از ویروس زنده و ضعیف استفاده نمی‌کنند. با این حال برای اطمینان از اینکه واکسن کرونا برای کسانی هم که سیستم ایمنی‌شان سرکوب شده مناسب است باید منتظر تکمیل بررسی‌ها و مشخص شدن دستورالعمل استفاده از این واکسن‌ها باشیم.
آیا کسانی که کرونا گرفته و خوب شده‌اند هم باید واکسن بزنند؟
اگر واکسنی برای استفاده وسیع تایید شود احتمال دارد به کسانی هم که مبتلا و خوب شده‌اند توصیه شود. دلیلش هم این است که مصونیت طبیعی ممکن است طولانی مدت نباشد و واکسن باعث محافظت بیشتری شود.
باز هم باید یادآور شد که برای تایید واکسن‌های کرونا، به تحقیقات و یافته‌های بیشتری نیاز است مثلا در کارآزمایی فایزر، فقط از داوطلبانی استفاده شده که به کرونا مبتلا نشده بودند و با این ویروس تماس نداشتند.
آیا ممکن است این واکسن‌ها برای زنان باردار و جنین مضر باشند؟
واکسن وقتی مجوز استفاده می‌گیرد که نهادهای مرجع از بی‌ضرر بودن آنها مطمئن شوند. اگر واکسن کرونا برای استفاده عمومی تایید شود معلوم نیست به زنان باردار هم توصیه شود یا نه. با اینکه زنان باردار در بین گروه‌های آسیب‌پذیر قرار گرفته‌اند اما شواهدی نیست که آنها به بیماری شدیدتری مبتلا می‌شوند. علاوه بر این، برخی واکسن‌ها مثل واکسن آنفلوآنزا در دوران بارداری توصیه می‌شوند.
از کجا بفمیم این واکسن‌ها برای بیماران، سالمندان و آنهایی که در خانه‌های سالمندان هستند بی‌ضررند؟
دانشمندان در تمام دنیا سخت در تلاشند هر چه زودتر واکسن مناسبی برای مصونیت به کرونا پیدا کنند اما با وجود تسریع تحقیقات، بی‌ضرر بودن واکسن در درجه اول اهمیت است و تا زمانی که از این موضوع اطمینان حاصل نشود مجوز برای این واکسن‌ها صادر نمی‌شود. پیش از صدور مجوز واکسن روی هزاران نفر آزمایش می‌شود. نظارت و بررسی واکسن بعد از صدور مجوز هم متوقف نمی‌شود.
هر اقدام بهداشتی-درمانی در بعضی افراد ایجاد عوارض جانبی می‌کند و این شامل واکسن هم می‌شود. دانشمندان و پزشکان مرتب سود و زیان هر درمانی را می‌سنجند و بر اساس آن تصمیم می‌گیرند.
آیا واکسن‌های آزمایشی کرونا از سرایت ویروس هم پیشگیری می‌کنند؟
برای دانستن این موضوع هنوز زود است. برخی واکسن‌ها ممکن است جلوی سرایت را نگیرند اما شدت بیماری را تخفیف دهند.
آیا ممکن است برای بعضی کارها نیاز ارائه گواهی واکسیناسیون کرونا باشد؟
در بعضی از کشورها برای بیماری‌هایی مثل فلج اطفال، به گواهی واکسن نیاز است. هر کشوری خود تصمیم می‌گیرد که آیا از مسافران خارجی گواهی واکسن بخواهد یا نه. مثلا نخست وزیر بریتانیا بوریس جانسون از برنامه آزمایش سریع صحبت کرده که با تست کرونای منفی که همان روز انجام شده باشد، می‌توان به تماشای تئاتر و مسابقه فوتبال رفت.
منطق اولویت بندی واکسن کرونا چیست؟
اگر روشن شود که واکسن کرونا برای گروه‌های در معرض خطر سودمند است باید واکسینه کردن این افراد را در الویت قرار داد. سن مهمترین عامل خطر در ابتلا به کرونای شدید است و به همین دلیل سالمندان در الویت خواهند بود.
در بریتانیا یک کمیته مشورتی مستقل، یک اولویت‌بندی اولیه انجام داده است: اول کسانی که در خانه سالمندان زندگی یا کار می‌کنند، بعد افراد بالای ۸۰ سال و کادر بهداشتی و درمانی و بهیاران اجتماعی و بعد افراد بالای ۶۵ سال و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای.
وقتی واکسن بیشتری تولید شود و بیشتر در دسترس قرار گیرد اولویت با افراد بالای پنجاه سال خواهد بود. اگر نتایج کارآزمایی‌ها نشان دهند واکسن کرونا برای گروه یا گروه‌های خاصی موثرتر است این لیست ممکن است تغییر کند.
ویروس کرونا با پروتئین شاخکی خود (زرد) به گیرنده آنزیم دوی مبدل آنژیوتانسین سلول (قرمز) می‌چسبد
آیا این واکسن‌ها در برابر ویروس کرونایی که در مینک جهش یافته هم مصونیت ایجاد می‌کند؟
بعد از اینکه مینک‌های پرورشی از انسان کرونا گرفتند و بعد دوباره به انسان منتقل کردند، جهش‌هایی در ژنتیک این ویروس شناسایی شد. اکنون دانشمندان مشغول بررسی این تغییر و تاثیر این جهش‌ها بر توان شیوع و بیماری‌زایی این ویروس هستند. تابحال شواهدی پیدا نشده که نشان دهد این جهش‌ها باعث چنین تاثیراتی شده باشند.
همه ویروس‌ها به درجات مختلف جهش ژنتیکی می‌کنند که می‌تواند توان سرایت و بیماری‌زایی ویروس را تغییر دهد؛ به همین دلیل هم ترکیب واکسن آنفلوآنزا هر سال تغییر می‌کند تا برای اشکال جدید ویروس هم موثر باشد.
کارایی (efficacy) ۹۰ درصدی یعنی چه؟
آنچه تا بحال اعلام شده نتایج اولیه آزمایش واکسن‌ها در جمعیت نسبتا بزرگی است و برای اینکه روشن شود واکسن برای چه کسانی مفیدتر است و آیا سرایت بیماری از افراد بدون علامت به دیگران را کم می‌کند باید منتظر نتایج کاملتر بمانیم.
برای مثال شرکت فایزر اعلام کرده در نتایج اولیه واکسنش نود درصد کارایی داشته یعنی از هر ۱۰ نفر که واکسینه شدند، ۹ نفر از ۲۸ روز بعد از نوبت اول و ۷ روز بعد از تزریق نوبت دوم، در مقابل آلودگی و ابتلا به بیماری علامت‌دار مصونیت پیدا می‌کنند. بین تزریق دو نوبت واکسن فایزر سه هفته فاصله است.
در کارازمایی واکسن فایزر ۴۳ هزار و پانصد نفر شرکت داشتند که به نیمی از آنها واکسن زده شده و به نیمی دیگر واکسن‌نما که فقط حاوی آب نمک بود. در طول این کارآزمایی، از بین این داوطلبان ۹۴ نفر دچار علائم بیماری شدند و تست کرونایشان مثبت شد. تمام این ۹۴ نفر در گروهی بودند که آب نمک بهشان تزریق شده بود.
نفوذ ویروس کرونای جهش یافته (آبی) به سلول
برآورد دانشمندان از دوام مصونیت این واکسن‌ها چیست؟ آیا یک بار واکسن کافی است یا باید مثل واکسن آنفلوآنزا هر سال تزریق شوند؟
این احتمال هست که واکسن کرونا به یادآور یا تکرار نیاز داشته باشد. هنوز معلوم نیست مصونیت این واکسن‌ها چقدر دوام دارد اما کارشناسان حدس می‌زنند که مصونیت به مرور زمان کاهش پیدا کند و مثل واکسن آنفلوآنزا نیاز به تزریق هر ساله باشد.
ایا ابتلا به کرونا باعث مصونیت می‌شود؟
پس از بهبود از بیماری‌های عفونی، سیستم ایمنی راه مقابله با آن را در حافظه نگه می‌دارد اما این حافظه به مروز کم‌رنگ می‌شود و ایمنی پس از بهبود تاثیرش کم می‌شود و در همه موارد مادام‌العمر نیست.
هنوز دقیقا روشن نیست آیا دوباره ممکن است به کرونا مبتلا شد یا نه. دانشمندان در هنگ کنگ مردی را شناسایی کردند که دوباره به کرونا مبتلا شده بود اما سازمان بهداشت جهانی می گوید نمی‌توان فقط بر اساس یک مورد نتیجه گرفت. پروفسور سارا گیلبرت که در دانشگاه آکسفورد روی ساخت واکسن کرونا کار می‌کند می‌گوید احتمال ابتلای مجدد به کرونا "وجود دارد."
طول دوره نهفتگی این ویروس چقدر است؟
دوره نهفتگی یعنی فاصله بین آلوده شدن به عامل بیماری‌زا و بروز علائم. دانشمندان می‌گویند میانگین دوره نهفتگی این ویروس پنج روز است اما ممکن است در برخی افراد کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید دوره نهفتگی تا ۱۴ روز و بعضی محققان می‌گویند حتی تا ۲۴ روز هم می‌تواند باشد. شناخت و درک دوره نهفتگی مهم است چون به مسئولان بهداشتی و درمانی امکان می‌دهد شیوع بیماری را موثرتر مهار کنند.
مرگ سلول (قرمز) در حمله ویروس کرونا (زرد)
آیا کرونا مسری‌تر از انفلوآنزاست؟
هر دو ویروس خیلی مسری هستند. برآورد این است که هر فرد مبتلا به کرونا دو تا سه نفر دیگر و هر فرد مبتلا به انفلوآنزا بطور متوسط یک نفر دیگر را آلوده می‌کند. راه جلوگیری از انتقال هر دو ویروس به دیگران آسان است: مرتب دستتان را با آب و صابون بشویید و هنگام سرفه و عطسه جلوی دهان وبینی خود را با دستمال بگیرید و بعد آن را دور بیندازید.
بهبودی از کرونا چقدر طول می‌کشد؟
از هر پنج نفری که به کرونا مبتلا می‌شوند، چهار نفر بیماری خفیفی پیدا می‌کنند مثل آنفلوآنزا، با علائمی مثل تب، سرفه خشک و از دست رفتن بویایی و چشایی. اما اگر این ویروس خود را در ریه مستقر کند، می‌تواند باعث عفونت ریه، مشکلات تنفسی و بیماری شدید شود. تقریبا از هر هفت نفر یک نفر ممکن است به مراقبت بیمارستانی نیاز پیدا کند.
زمان بهبود بستگی به شدت بیماری دارد. بعضی افراد در مدت کوتاهی خوب می‌شوند ولی بیماری در بعضی ممکن است ماه‌ها طول بکشد و عوارض طولانی داشته باشد.
چند درصد از افرد آلوده علائم بیماری ندارند و چگونه می‌شود آنها را تشخیص داد؟
این موضوع هنوز در دست بررسی است. درباره کسانی که آلوده هستند اما خود از آن بی‌خبرند اطلاعات کمی وجود دارد. تحقیق درباره میزان ناقلان بدون علامت نتایج متفاوتی داشته و از پنج تا هشتاد درصد متغیر بوده است. به این ترتیب تحقیقی که به آن بتوان استناد کرد وجود ندارد. از این رو برخی معتقدند یافتن بیماران علامت‌دار ممکن است گمراه‌کننده باشد و بسیاری از ناقلان بدون علامت از قلم بیفتند. برخی معتقدند شیوع گسترده کرونا ممکن است به دلیل همین ناقلان بدون علامت باشد و خواهان آزمایش‌های وسیع هستند تا این افراد شناسایی شوند.
کرونا برای افراد مبتلا به دیابت چقدر خطرناک است؟
در بریتانیا مبتلایان به دیابت جز گروه‌های پرخطر کرونا نیستند. با این حال ممکن است به بعضی مبتلایان به دیابت که بیماری‌های دیگری مانند بیماری قلبی دارند یا چاق هستند توصیه شود بیشتر احتیاط کنند. تحقیقات نشان می‌دهند کرونا برای افراد زیر ۴۰ سال که مبتلا به نوع ۱ یا ۲ دیابت هستند خطر کمی دارد. متخصصان می‌گویند سن بزرگترین عامل خطر برای ابتلا به نوع شدید و مرگ ناشی از کروناست. موسسه دیابت بریتانیا به مبتلایان به دیابت توصیه کرده نهایت سعی‌شان را بکنند قند خونشان در محدوده طبیعی باشد و فاصله اجتماعی را رعایت کنند.
آیا خطرکرونا برای معلولان سالم زیاد است؟
کرونا می‌تواند در سالمندان و افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی و ریوی دارند بیماری شدید ایجاد کند اما شواهدی وجود ندارند که معلولان سالم بیشتر در خطر کرونا باشند.
آیا افرادی که قبلا عفونت ریوی داشته‌اند، بیماری خفیف‌تری می‌گیرند؟
کرونا در موارد اندکی به عفونت ریه منتهی می‌شود، بیشتر در کسانی که بیماری ریوی دیگری دارند. چون این ویروس نوظهور است، چه کسانی که قبلا عفونت ریوی داشته‌اند چه کسانی که با انواع دیگر ویروس کرونا مثل سارس بیمار شده‌اند به ویروس جدید مصونیت ندارند.
من باردارم، ابتلا به کرونا چه خطری برای بچه‌ام دارد؟
در بریتانیا به خانم‌های باردار توصیه می‌شود در خانه بمانند و حداقل تماس را با دیگران داشته باشند اما معاینات دوره‌ای بارداری را انجام دهند. شواهد نشان نمی‌دهند که خانم‌های باردار بیشتر در خطر ابتلا به کرونا هستند اما متخصصان می‌گویند تا زمانی که دانسته‌های ما از کرونا به حد کافی برسد بهتر است احتیاط کرد. با اینکه واکنش بدن به عفونت‌های ویروسی در درصد کمی از زنان باردار تغییر می‌کند اما پزشکان در مجموع ترکیب بارداری و عفونت را مطلوب تلقی نمی‌کنند.
من به بچه‌ام شیر می دهم، چه کار باید بکنم؟
وقتی مادر شیرده به عفونتی مبتلا شود، بدنش شروع به مقابله می‌کند و پادتن ترشح می‌کند. این پادتن‌ها در شیر هم ترشح می‌شوند و به بدن شیرخوار می‌رسند و او را هم محافظت می‌کنند.
توصیه‌ها به مادران شیرده مثل دیگران است، هنگام عطسه و سرفه صورتتان را بپوشانید و دستمال را دور بیندازید و دست‌هایتان را مرتب بشویید. با دست نشُسته چشم، دهان و بینی‌تان را لمس نکنید.
آیا ممکن است از حیوان خانگی کرونا بگیریم؟
دانشمندان و دامپزشکان احتمال این را بسیار کم می‌دانند هر چند نمی‌توان آن را غیرممکن دانست. ممکن است فرد آلوده، ویروس را با دست به موهای حیوان منتقل کند. ولی حتی اگر خطر کرونا هم نباشد بهتر است بعد از دست زدن به حیوانات دستتان را با آب و صابون بشویید و پیش از آن، صورت، چشم، بینی و دهانتان را لمس نکنید.
خطر کرونا برای کودکان چیست؟
بر اساس یافته‌های فعلی در کشورهای مختلف دنیا به نظر می‌رسد در مجموع ویروس کرونا در کودکان بیماری جدی ایجاد نمی‌کند، شاید سیستم ایمنی کودکان بهتر با این ویروس مقابله می‌کند. کودکان اغلب در صورت ابتلا بی‌علامت هستند یا بیماری خفیفی مثل سرماخوردگی پیدا می‌کنند. با این حال، کودکان مبتلا به بیماری‌های ریوی مانند آسم باید بیشتر مراقب باشند.
آیا باید از رابطه جنسی پرهیز کرد؟
اگر رابطه جنسی با کسی است که با شما در یک خانه و در فضای مشترک زندگی می‌کند و هیچ کدام علائم بیماری ندارید نیازی نیست از رابطه جنسی پرهیز کنید. اگر شریک جنسی‌تان که با شما در یک خانه زندگی می‌کند علائم کرونا پیدا کرد بهتر است خود را در اتاقی قرنطینه کند.
در نهایت باید توجه داشت که ویروس کرونا در بزاق وجود دارد و رابطه جنسی یک تماس نزدیک است و معمولا شامل لمس و بوسیدن هم می‌شود. استفاده از کاندوم تغییری در وضعیت نمی‌دهد چون این ویروس از راه آمیزش جنسی منتقل نمی‌شود و تماس نزدیک برای انتقال از راه دهان و بینی کافیست.
کرونا در چند جمله؟
- بیماری ناشی از ویروس سارس-کرونای-۲ به کووید-۱۹ موسوم است
- این ویروس ابتدا در دسامبر ۲۰۱۹ در چین شناسایی شد
- صدها نوع ویروس کرونا وجود دارند که بیشتر در حیواناتی مانند شتر، خوک، خفاش و گربه شیوع پیدا می‌کنند ولی برخی هم می‌توانند انسان را مبتلا کنند.
- بعضی از ویروس‌های کرونا باعث بیماری‌های خفیف تا متوسط می‌شوند شبیه سرماخوردگی. کرونای نوظهور اما می‌تواند باعث بیماری شدید مثل عفونت ریه شود.
- علائم اصلی آن تب، سرفه و از دست رفتن حس بویایی و چشایی است
- سالمندان و مبتلایان به بیماری‌های مزمن بیشتر در خطر ابتلا به کرونای شدید هستند.
- بی بی سی فارسی
