توافق بزرگ در پاریس
پس از دو هفته بحث و جلسه فشرده و
سنگین، بالاخره روز گذشته نمایندگان ١٩٧ کشور حاضر در بیست‌و‌یکمین کنفرانس
متعاهدین به کنوانسیون تغییرات آب‌و‌هوایی در پاریس به یک توافق برای تعیین تکلیف
وضعیت محیط‌زیستی زمین رسیدند.
برگزارکنندگان فرانسوی کنفرانس پاریس، توافق به‌دست‌آمده
را تاریخی و منحصربه‌فرد توصیف کرده‌اند. این اولین‌بار است که این تعداد از
کشورهای جهان، روی موضوعی واحد به اتفاق نظر دست می‌یابند.
روز گذشته در کنفرانس خبری که با حضور بان کی‌مون دبیرکل سازمان ملل، فرانسوا
اولاند رئیس‌جمهور فرانسه، لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه و رئیس کنفرانس و
تعدادی از وزرای محیط‌زیستی حاضر در محل کنفرانس پاریس برگزار شد، لوران فابیوس در
سخنانی به‌نتیجه‌رسیدن تلاش‌های دوهفته‌ای شرکت‌کنندگان برای دستیابی به توافقی
علیه گرمایش زمین را رسما اعلام کرد. فابیوس در این کنفرانس خبری با اعلام نتیجه
توافق گفت: «امروز صبح با تلاش‌های همه هیأت‌های شرکت‌کننده توافق، نهایی شد،
البته این را هم باید بگویم که ما هنوز در آغاز راه درازی که در پیش داریم، هستیم،
هرچند در این مسیر و پس از توافق امروز می‌توان گفت که پیشرفت زیادی کرده‌ایم».
فابیوس همچنین موفقیت‌آمیزبودن کنفرانس پاریس را به حاضران در کنفرانس تبریک گفت و
از همه تشکر کرد. او در بخشی از نطق خود به عنوان رئیس کنفرانس پاریس احساساتی شد
و با بغضی در گلو از تاریخی‌بودن زمانی که در آن هستیم، برای نجات زمین سخن گفت و
اعلام کرد: «ما همه تلاش‌هایمان را کردیم که نظرات همه کشورها شنیده شود، در این
مدت با ١٥٠ نفر از سران کشورها در پاریس دراین‌باره صحبت و رایزنی شد، بسیاری از
وزرای محیط زیست کشورها در این مدت اینجا بودند و تلاش کردند این توافق حاصل شود».
طبق گفته لوران فابیوس در مدت مذاکرات، دو گونه مختلف از توافق در این مدت ارائه
شده بود که هیأت‌های کشورهای حاضر در کنفرانس روی آنها بحث و تبادل نظر می‌کردند.
وزیر امورخارجه فرانسه همچنین درباره فضای حاکم بر جلسات و نشست‌ها در طول این
کنفرانس نیز گفت: «در این مدت فضا سازنده بود و امیدواری برای رسیدن به توافق حاکم
بود و این توافق نیز نتیجه اهداف بلندپروازانه، امیدوارانه و متوازن همه شرکت‌کنندگان
است. ما هم امیدواریم این توافق سازنده و طولانی‌مدت باشد و هر کشوری متناسب با
ظرفیت خود برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده آن تلاش کند».
آن‌گونه‌که رئیس کنفرانس کوپ ٢١ در پاریس اعلام کرد، بر اساس توافق پاریس، کشورهای
حاضر در این کنفرانس بر این توافق کردند که مجموعه اقداماتشان به‌گونه‌ای باشد که
اجازه ندهند دمای کره زمین تا پایان قرن جاری میلادی از یک‌و‌نیم درجه سلسیوس
بیشتر افزایش پیدا کند، همچنین قرار است هر پنج سال نتایج و میزان پیشرفت‌ها در
مسیر اهداف تعیین‌شده آن بررسی شود تا مشخص کنیم آیا می‌توانیم اهداف آن را ارتقا
دهیم یا خیر. علاوه بر این هر پنج سال نیز بررسی جامعی می‌کنیم از همه جوانب این
توافق تا مشخص شود چقدر در مسیر درست حرکت کرده‌ایم. طبق اعلام رئیس کنفرانس کوپ٢١
در توافق صورت‌گرفته علیه گرمایش زمین در پاریس، برای کشورهایی که در معرض خطرات و
آسیب‌های گرمایش جهانی هستند، کمک مالی در نظر گرفته شد. بر این اساس مصوب شد از
سال ٢٠٢٠ صندوقی با اعتبار صد میلیارد دلار برای اختصاص کمک‌هایی به این کشورها در
نظر گرفته و تشکیل شود. فابیوس افزود: امیدواریم نتیجه توافق مبارزه با فقر و
تأمین غذا برای همه ساکنان زمین باشد. او در بخش پایانی سخنان خود در نشست
خبری اعلام نتایج کنفرانس پاریس، گفت: ما هیچ‌وقت مثل امروز در پاریس متعهد نبوده‌ایم
و اجازه ندادیم که این موقعیت منحصربه‌فرد از دست برود و اگر کوتاهی کنیم، در
آینده فرزندانمان ما را نخواهند بخشید. اینجا مایل هستم به جمله‌ای از نلسون
ماندلا که یکی از حاضران در روز ابتدایی کنفرانس مطرح کرد، اشاره کنم؛ ماندلا گفته
بود اگر هر کدام از ما به‌تنهایی اقدام کنیم، نتیجه به دست نخواهد آمد و نتیجه و
موفقیت حاصل دست‌های متحد و به‌هم‌پیوسته است. او همچنین به کنفرانس قبلی در
کپنهاگ دانمارک اشاره کرد و گفت ما اجازه ندادیم تجربه ناموفق کپنهاگ تکرار شود و
از آن کنفرانس و نتیجه‌اش درس گرفتیم. فابیوس در انتها سخنان خود را با این جمله
به پایان رساند: «نفس زمین حبس شده است و اینجا روی ما حساب می‌کند». پس از
فابیوس، بان کی‌مون دبیرکل سازمان ملل و فرانسوا اولاند رئیس‌جمهور فرانسه هم در
سخنانی از تلاش‌های هیأت‌های شرکت‌کننده در کنفرانس پاریس تشکر کردند و این توافق
علیه گرمایش جهانی را یک موفقیت تاریخی برای زمین خواندند.
اگرچه این توافق تا آخرین روز رسمی کنفرانس یعنی روز جمعه به دست نیامد و برخی
گمانه‌زنی‌ها از عدم موفقیت کنفرانس پاریس و شکست آن خبر می‌دادند، اما لوران
فابیوس وزیر امورخارجه فرانسه که به‌عنوان وزیر امورخارجه کشور میزبان، ریاست این
کنفرانس را بر عهده دارد، دو روز پیش به همراه بان کی‌مون دبیرکل سازمان ملل، در
یک کنفرانس خبری حاضر شد تا حداقل اعلام کند توافق شکست نخورده و هنوز امیدها باقی
است. در نهایت از صبح روز شنبه خبرهایی که از محل برگزاری کنفرانس در لوبورژه
پاریس منتشر می‌شد، همه حکایت از دستیابی به توافق داشت؛ ابتدا اعلام شد فرانسوا
اولاند رئیس‌جمهور فرانسه برای حضور در جلسه اعلام نهایی توافق به لوبورژه خواهد
آمد، کمی بعد یک منبع خبری در وزارت امورخارجه فرانسه به خبرگزاری AFP از امیدهای
بسیار برای دستیابی به توافق نهایی در کنفرانس تغییرات اقلیمی خبر داد. این منبع
خبری اگرچه جزئیات بیشتری را اعلام نکرد؛ اما به این خبرگزاری گفت برای این توافق
تلاش شده است نظرات و خواسته‌های همه کشورهای حاضر تا حدود حداقلی تأمین شود.
روز گذشته همچنین اعلام شد باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا با رئیس‌جمهور چین به
عنوان دو کشور اصلی تولیدکننده بیشترین حجم گازهای گلخانه‌ای، درباره این توافق و
تعهدات کشورهای خودشان تلفنی صحبت کردند. کاخ سفید در این رابطه اعلام کرد هر دو
رئیس‌جمهور بر لزوم دستیابی به نتیجه‌ای که برای زمین مفید باشد و همچنین لزوم عمل
به تعهدات وعده داده‌شده برای کاستن از حجم گازهای گلخانه‌ای خود تأکید
کردند. محتوای اصلی بحث‌ها در این کنفرانس، تلاش برای متقاعدکردن همه کشورها
برای کاهش حجم تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای است. گازهای گلخانه‌ای از اصلی‌ترین
عوامل افزایش دمای زمین و گرمایش جهانی هستند. در پاریس، محور تلاش‌ها بر این بود
که حجم تولید این گازها تا حدی کاسته شود که تا پایان قرن حاضر میلادی دمای زمین
بیشتر از یک‌و‌نیم تا ٢ درجه سلسیوس افزایش پیدا نکند. پیش از شروع کنفرانس همه ۱۹۵ کشور شرکت‌کننده پذیرفته بودند برای
رسیدن به این هدف مشترک، برنامه و نقشه راه خود را برای کاهش تولید و انتشار
گازهای گلخانه‌ای به صورتی جداگانه تهیه و رسما به این نشست اعلام کنند. INDC در حقیقت به
معنای تعهدات و راهکارهایی است که این کشورها برای رسیدن به هدف کنترل گرمایش زمین
به میزان کمتر از دو درجه سانتی‌گراد تا پیش از قرن حاضر قبول می‌کنند. بر همین
اساس در هفته اول کنفرانس، پیش‌نویس و سندی برای این توافق در این کنفرانس امضا شد
که حدود ٤٠ صفحه داشت. از این ٤٠ صفحه، ١٩ صفحه پیش‌نویس توافق‌نامه بود و ٢١ صفحه
دیگر پیش‌نویس تصمیمات دو گروه کاری برای تعهدات کشورهای توسعه‌یافته در بازه
زمانی ٢٠١٥ تا ٢٠٢٠ است که برای چه کارهایی باید تعهد بدهند. پیش از رسیدن
به این توافق، اختلاف نظرها و انشقاق‌های بسیار زیادی بین دو گروه کشورهای توسعه‌یافته
و درحال‌توسعه بود. با‌این‌حال فرانسه به عنوان کشور میزبان، از ابتدا اعلام کرده
بود با هدف دستیابی به یک توافق جامع، اثرگذار و قابل‌اعتبار برای طولانی‌مدت بحث
را دنبال می‌کند.
اگرچه هنوز نمی‌توان درباره اثربخش‌بودن عملی توافق پاریس اظهار نظر کرد اما
ازآنجا‌که این اولین‌بار است که همه کشورهای جهان روی موضوع بحرانی در حوزه محیط
زیست و تغییرات اقلیمی برای سیاره ما به توافقی بزرگ رسیده‌اند، کنفرانس دوهفته‌ای
پاریس را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ زمین دانست.
صدرا محقق خبرنگار اعزامی «شرق» به پاریس 