کودکان کشتار
نسل جدید کودکان دستپروده داعش که در ماههای گذشته تحت تعالیم سفتوسخت مذهبی قرار گرفته بودند، حالا به مرحله درس پسدادن رسیدهاند؛ کودکانی که داعش میگوید وسیلهای برای تأمین آینده این گروه هستند.
قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای هر یک بر پایه منافع خود در بحران سوریه مداخله میکنند و درحالیکه در طول پنج سال گذشته، هیچ گروهی حتی سازمان ملل متحد، راهکار عملیای برای خروج سوریه از بحران ارائه نداده است، داعش با برنامهریزی دقیق و پروپاگاندایی کمنظیر، قلمرو خود را گسترش داده و ازاینسو و آنسوی جهان یار گرفته است.
فارغ از جوانانی با ملیتهای مختلف که در سالهای اخیر جذب داعش شدهاند، از سال گذشته خبرهایی درباره مدارس مذهبی و نظامی داعش منتشر شد؛ گزارشهایی که بر پایه آنها، داعش برای تضمین آینده خود روی کودکان سرمایهگذاری میکند و به آنها بهعنوان جاسوس، سرباز و بمبگذار انتحاری آموزش میدهد؛ کودکانی که ویدئوی اخیر داعش نشان میدهد، خشونت و قساوت قلب را بهخوبی فراگرفتهاند. جمعهشب «ولایت رقه»، بازوی تبلیغاتی داعش، ویدئویی از صحنه اعدام اسرای این گروه منتشر کرد. این ویدئوی ٩دقیقهای با نشاندادن ویرانیهای جنگ سوریه آغاز میشود. ساختمانهای ویران، تصاویر گرافیکی از اجساد مردگان و تلاش مردم برای نجات مردم، صحنههای بعدی هستند. سپس صحنههایی از زندگی مردم تحت حکومت داعش در کنار مونتاژی از اعدامهای گذشته و بخشی از جنگهای مختلف داعش پخش میشود. اما آنچه این ویدئو را از ویدئوهای پیشین داعش متمایز میکند، پنج پسربچه تفنگبهدستی هستند که پنج اسیر این گروه را میکشند. قبل از آنکه این پنج کودک اسلحههای خود را به سمت بالا و سپس به سمت زندانیان داعش نشانه بروند، یکی از کودکان که ظاهرا تونسی است بیانیهای را به زبان عربی میخواند. به نظر میرسد همه زندانیان که لباس نارنجی مرسوم اسرای داعش را پوشیدهاند و روی زانو نشستهاند، از نیروهای کُرد هستند و ازهمینرو ظاهرا انتشار این ویدئو و کشتن این پنج نفر، به تلافی موفقیتهای اخیر یگانهای مدافع خلق در سوریه است. این پسربچهها بین ١٠ تا ١٣ساله به نظر میآیند و اینطور معرفی میشوند: ابوعبدالله مصری، ابوعبدالله تونسی، ابوعبدالله ازبکی، ابوعبدالله کردی و ابوعبدالله بریتانی. یکی از این پسربچهها با نام ابوعبدالله بریتانیایی که پوستی روشن و چشمانی آبی دارد، اروپایی به نظر میرسد و اگرچه هنوز هویت او تأیید نشده، اما براساس برخی گمانهها، بریتانیایی است. داعش پیشتر هم ویدئوهایی از اعدام اسرای خود را از سوی کودکان منتشر کرده بود، اما ویدئوی روز جمعه اولین ویدئویی است که اعدام دستهجمعی از سوی کودکان را نشان میدهد. اگرچه سال گذشته نیز گروهی از سربازان دولتی سوریه در پالمیرا به دست نوجوانان عضو داعش کشته شدند، اما به نظر میرسد سن کودکان ویدئوی اخیر کمتر است و نکته مهمتر آنکه در این ویدئو برای اولینبار کودکی ظاهرا اروپایی نشان داده شده است. «فیلیپ هاموند»، وزیر خارجه بریتانیا، در ماه ژانویه اعلام کرد حدود هزار و ٥٠٠ نفر از مردم بریتانیا تلاش کردهاند به داعش و دیگر گروههای تروریستی سوریه بپیوندند. بسیاری از این افراد خانوادههای خود را هم برای انجام و آموزش عملیاتهای جهادی با خود به سوریه بردهاند.
فارغ از جوانانی با ملیتهای مختلف که در سالهای اخیر جذب داعش شدهاند، از سال گذشته خبرهایی درباره مدارس مذهبی و نظامی داعش منتشر شد؛ گزارشهایی که بر پایه آنها، داعش برای تضمین آینده خود روی کودکان سرمایهگذاری میکند و به آنها بهعنوان جاسوس، سرباز و بمبگذار انتحاری آموزش میدهد؛ کودکانی که ویدئوی اخیر داعش نشان میدهد، خشونت و قساوت قلب را بهخوبی فراگرفتهاند. جمعهشب «ولایت رقه»، بازوی تبلیغاتی داعش، ویدئویی از صحنه اعدام اسرای این گروه منتشر کرد. این ویدئوی ٩دقیقهای با نشاندادن ویرانیهای جنگ سوریه آغاز میشود. ساختمانهای ویران، تصاویر گرافیکی از اجساد مردگان و تلاش مردم برای نجات مردم، صحنههای بعدی هستند. سپس صحنههایی از زندگی مردم تحت حکومت داعش در کنار مونتاژی از اعدامهای گذشته و بخشی از جنگهای مختلف داعش پخش میشود. اما آنچه این ویدئو را از ویدئوهای پیشین داعش متمایز میکند، پنج پسربچه تفنگبهدستی هستند که پنج اسیر این گروه را میکشند. قبل از آنکه این پنج کودک اسلحههای خود را به سمت بالا و سپس به سمت زندانیان داعش نشانه بروند، یکی از کودکان که ظاهرا تونسی است بیانیهای را به زبان عربی میخواند. به نظر میرسد همه زندانیان که لباس نارنجی مرسوم اسرای داعش را پوشیدهاند و روی زانو نشستهاند، از نیروهای کُرد هستند و ازهمینرو ظاهرا انتشار این ویدئو و کشتن این پنج نفر، به تلافی موفقیتهای اخیر یگانهای مدافع خلق در سوریه است. این پسربچهها بین ١٠ تا ١٣ساله به نظر میآیند و اینطور معرفی میشوند: ابوعبدالله مصری، ابوعبدالله تونسی، ابوعبدالله ازبکی، ابوعبدالله کردی و ابوعبدالله بریتانی. یکی از این پسربچهها با نام ابوعبدالله بریتانیایی که پوستی روشن و چشمانی آبی دارد، اروپایی به نظر میرسد و اگرچه هنوز هویت او تأیید نشده، اما براساس برخی گمانهها، بریتانیایی است. داعش پیشتر هم ویدئوهایی از اعدام اسرای خود را از سوی کودکان منتشر کرده بود، اما ویدئوی روز جمعه اولین ویدئویی است که اعدام دستهجمعی از سوی کودکان را نشان میدهد. اگرچه سال گذشته نیز گروهی از سربازان دولتی سوریه در پالمیرا به دست نوجوانان عضو داعش کشته شدند، اما به نظر میرسد سن کودکان ویدئوی اخیر کمتر است و نکته مهمتر آنکه در این ویدئو برای اولینبار کودکی ظاهرا اروپایی نشان داده شده است. «فیلیپ هاموند»، وزیر خارجه بریتانیا، در ماه ژانویه اعلام کرد حدود هزار و ٥٠٠ نفر از مردم بریتانیا تلاش کردهاند به داعش و دیگر گروههای تروریستی سوریه بپیوندند. بسیاری از این افراد خانوادههای خود را هم برای انجام و آموزش عملیاتهای جهادی با خود به سوریه بردهاند.
فرزند خلف «عروس جهادی»
رسانههای انگلیسیزبان بر این باورند که پسربچه چشمآبی ویدئوی اخیر داعش احتمالا پسر «سالی جونز»، معروف به «عروس جهادی» است. سالی جونز مادر ٤٧ سالهای است که سال ٢٠١٤ پس از گروییدن به اسلام با پسربچهاش «جوجو» که در آن زمان ١٠ساله بود، از بریتانیا فرار کرد و به سوریه رفت و به گفته خودش، نام فرزندش را به «حمزه» تغییر داد. سالی جونز با «جنید حسین»، هکر ٢٠ساله بریتانیایی داعش که سال گذشته در حملات هواپیماهای بدون سرنشین کشته شد، ازدواج کرد. او پس از مرگ همسرش در صفحه کاربری خود در توییتر نوشت: «افتخار میکنم که همسرم به دست بزرگترین دشمن خداوند کشته شده باشد که خداوند از او راضی باشد». او که به «امحسین» بریتانیایی هم معروف شده است، بارها بریتانیا، ایالات متحده و اروپا را به حملات تروریستی تهدید کرده و از حامیان داعش خواسته این حملات را انجام دهند. سالی جونز از جمله افرادی است که در شبکههای اجتماعی شدیدا برای داعش تبلیغ میکند. او برای مثال، فهرستی از کسانی را که به وسیله داعش به آنها حمله تروریستی میشود یا سرشان از بدنشان جدا میشود منتشر میکند. سالی پیش از سفر به سوریه به همراه پسر ۱۰سالهاش در سال ۲۰۱۳ بهعنوان فروشنده عطر و نوازنده گیتار مشغول به کار بود. او اکنون جزء فهرست اهداف حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی و انگلیسی است.
رسانههای انگلیسیزبان بر این باورند که پسربچه چشمآبی ویدئوی اخیر داعش احتمالا پسر «سالی جونز»، معروف به «عروس جهادی» است. سالی جونز مادر ٤٧ سالهای است که سال ٢٠١٤ پس از گروییدن به اسلام با پسربچهاش «جوجو» که در آن زمان ١٠ساله بود، از بریتانیا فرار کرد و به سوریه رفت و به گفته خودش، نام فرزندش را به «حمزه» تغییر داد. سالی جونز با «جنید حسین»، هکر ٢٠ساله بریتانیایی داعش که سال گذشته در حملات هواپیماهای بدون سرنشین کشته شد، ازدواج کرد. او پس از مرگ همسرش در صفحه کاربری خود در توییتر نوشت: «افتخار میکنم که همسرم به دست بزرگترین دشمن خداوند کشته شده باشد که خداوند از او راضی باشد». او که به «امحسین» بریتانیایی هم معروف شده است، بارها بریتانیا، ایالات متحده و اروپا را به حملات تروریستی تهدید کرده و از حامیان داعش خواسته این حملات را انجام دهند. سالی جونز از جمله افرادی است که در شبکههای اجتماعی شدیدا برای داعش تبلیغ میکند. او برای مثال، فهرستی از کسانی را که به وسیله داعش به آنها حمله تروریستی میشود یا سرشان از بدنشان جدا میشود منتشر میکند. سالی پیش از سفر به سوریه به همراه پسر ۱۰سالهاش در سال ۲۰۱۳ بهعنوان فروشنده عطر و نوازنده گیتار مشغول به کار بود. او اکنون جزء فهرست اهداف حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی و انگلیسی است.
کودکان و نوجوانان انتحاری
وقتی پلیس عراق پسرک را دستگیر کرد، وحشتزده بود. در یکی از خیابانهای کرکوک بود که پلیس، به او مشکوک شد. پیراهن پسرک را وقتی در آوردند بمبی یک کیلوگرمی کشف شد که دورتادور آن بدن لاغر و نحیف، پیچیده شده بود.
یک روز پیش از آن، در ترکیه انفجاری رخ داد که ٥١ نفر را کشت. نیمی از آنها را کودکان تشکیل میدادند. عامل انفجار یک نوجوان انتحاری بود که با کمربند انفجاری خود را بین میهمانان یک مجلس عروسی جای داده بود. حمله تروریستی «غازیعنتاب» یکی از خونینترین حوادث تروریستی امسال در ترکیه بود. این برای نخستینبار بود که افراطگرایان در ترکیه از یک کودک انتحاری استفاده میکردند.
در افغانستان مدتها بود طالبان از اطفال برای انجام عملیات انتحاری استفاده میکرد. سال ٢٠١٢ یک نوجوان ١٤ساله حملهای انتحاری با موتورسیکلت را در کابل انجام داد که هدفش نیروهای ناتو در افغانستان بود. در اثر این حمله، شش نفر کشته شدند. دو سال بعد از آن یک نوجوان خود را در مرکز فرهنگی فرانسوی در پایتخت افغانستان منفجر کرد.
کارشناسان میگویند تشکیلات داعش و سایر گروههای افراطی به نحو فزایندهای از کودکان و نوجوانان برای انجام عملیات انتحاری استفاده میکنند. شاید به دلیل اینکه خونریزی بیشتری را به دنبال دارد، شاید هم به دلیل اینکه میخواهند نیروهای اصلی خود را حفظ کنند و شاید هم برای غافلگیرکردن نیروهای امنیتی.
در غرب آفریقا، گروه «بوکوحرام» کودکان ولگرد یا دختران جوان را به صورت فردی یا گروهی میرباید تا در آینده از آنها بهعنوان بمبگذاران انتحاری استفاده کند. در عراق و سوریه تشکیلات داعش کودکانی را از مناطق تحت تصرف خود گردآوری کرده و آموزش داده است. این کودکان کاملا تحتتأثیر افکار داعش بوده و در اردوگاههای نظامی تعلیم دیدهاند. نام گردان مخصوص نوجوانان داعش «گردان شیربچههای خلافت» است و تاکنون تصاویر زیادی از آنها در فضای مجازی منتشر شده است. آنها علاوه بر انجام عملیات انتحاری، اعدامها را هم انجام میدهند.
«ژولیت توما»، سخنگوی یونیسف، میگوید «سربازگیری از کودکان در نقاط مختلف منطقه روبهافزایش است. کودکان نقش فعالتری دارند. آنها آموزش میبینند چگونه از اسلحه استفاده کنند، در نقاط تعیینشده نگهبانی دهند یا در موارد خاص بهعنوان عاملان انتحاری از آنها استفاده میشود».
اطلاعات زیادی از عامل انتحاری غازیعنتاب منتشر نشد. «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهوری ترکیه، گفت مهاجم ١٢ الی ١٤ سال داشته است. این انفجار در جریان مراسم جشن عروسی در نیمههای شب اتفاق افتاد. گفته میشود ٢٢ نفر از کشتهشدگان زیر ١٤ سال داشتند. برخی از مقامات ترکیه اظهار کردند ممکن است افراطگرایان بدون اینکه آن نوجوان مطلع باشد، از او بهعنوان یک ابزار انتحاری استفاده کرده و از راه دور کمربندش را منفجر کرده باشند؛ از این روش قبلا در عراق استفاده میشد.
سربازبچهها
تلویزیونهای محلی از حمله خنثیشده در شهر کرکوک گزارشهایی را پخش کردند. پلیس، نوجوانی را بازداشت و برهنه میکرد. نوجوان گریه میکرد و زار میزد. مقامات امنیتی گفتند این نوجوان ١٦ساله است. او یک شهروند عراقی اهل موصل بود؛ جاییکه هماکنون تحت تصرف داعش است و نیروهای ارتش عراق در حال زمینهسازی برای آزادی آن هستند.
«هشام الهاشمی»، پژوهشگر و نویسندهای که به دولت عراق درباره داعش مشورت میدهد، میگوید افراطگرایان دوباره فعالیت گردانهای جوانان را شروع کردهاند. این درواقع واکنشی به خسارتهایی است که آنها به تازگی در میادین جنگ عراق و سوریه متحمل شدهاند. به گفته او، نوجوانان را میتوان ساده استخدام و از آنها در مأموریتهای انتحاری استفاده کرد بهویژه بچههایی که دچار مشکلات پیچیده روحی- روانی هستند یا عزیزانشان را از دست دادهاند. او میافزاید به یک دختربچه نسبت به افراد بالغ، کمتر شکوتردید میکنند.
سربازبچههایی که از «رقه»، یکی از مهمترین پایگاههای داعش، گریخته و آموزش سلاح و روش استفاده از کمربندهای انفجاری را آموختهاند، گفتنیهای زیادی دراینباره داشتند. یک تحقیق که از سوی مرکز مبارزه با تروریسم آکادمی «وستپوینت» تهیه شده، نشان میدهد استفاده از کودکان در عملیات انتحاری از ٢٠١٥ تا ٢٠١٦ سه برابر شده است.
در این تحقیق آمده است: «این نوعی قدرتنمایی و جنگ روانی است؛ نشاندادن قدرت و نفوذ به موانع دفاعی و ایجاد خوف در قلوب سربازان دشمن. داعش از کودکان و نوجوانان به شکل نگرانکنندهای استفاده میکند».
این روشها در غرب آفریقا نیز مرسوم است؛ مثل حملهای که در آن یک دختربچه ١٠ساله خود را سال گذشته در یک بازار پرازدحام واقع در شهر «مایدوگوری» نیجریه منفجر کرد و ١٦ نفر را کشت. منابع امنیتی آن زمان گفتند او کمربند انفجاری داشته است.
در گزارشی که صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در آوریل منتشر کرد، آمده بود حملاتی که کودکان در آن نقش داشتهاند، در سالهای ٢٠١٤ تا ٢٠١٦ چهار برابر شده است. این حملات در شمال شرق نیجریه صورت گرفته؛ یعنی جایی که بوکوحرام در آنجا متمرکز و بین نیجریه و کامرون واقع است.
یونیسف میگوید حدود دوسوم مهاجمان کودک را دختران تشکیل میدهند. به گفته این سازمان، فقط در شش ماه نخست سال جاری میلادی ٣٨ مورد عملیات انتحاری کودکان در غرب آفریقا اتفاق افتاده است. «تیری دیلوین جان»، مسئول این سازمان در آفریقا، میگوید: «این اصلیترین ویژگی نزاع کنونی است».
وقتی پلیس عراق پسرک را دستگیر کرد، وحشتزده بود. در یکی از خیابانهای کرکوک بود که پلیس، به او مشکوک شد. پیراهن پسرک را وقتی در آوردند بمبی یک کیلوگرمی کشف شد که دورتادور آن بدن لاغر و نحیف، پیچیده شده بود.
یک روز پیش از آن، در ترکیه انفجاری رخ داد که ٥١ نفر را کشت. نیمی از آنها را کودکان تشکیل میدادند. عامل انفجار یک نوجوان انتحاری بود که با کمربند انفجاری خود را بین میهمانان یک مجلس عروسی جای داده بود. حمله تروریستی «غازیعنتاب» یکی از خونینترین حوادث تروریستی امسال در ترکیه بود. این برای نخستینبار بود که افراطگرایان در ترکیه از یک کودک انتحاری استفاده میکردند.
در افغانستان مدتها بود طالبان از اطفال برای انجام عملیات انتحاری استفاده میکرد. سال ٢٠١٢ یک نوجوان ١٤ساله حملهای انتحاری با موتورسیکلت را در کابل انجام داد که هدفش نیروهای ناتو در افغانستان بود. در اثر این حمله، شش نفر کشته شدند. دو سال بعد از آن یک نوجوان خود را در مرکز فرهنگی فرانسوی در پایتخت افغانستان منفجر کرد.
کارشناسان میگویند تشکیلات داعش و سایر گروههای افراطی به نحو فزایندهای از کودکان و نوجوانان برای انجام عملیات انتحاری استفاده میکنند. شاید به دلیل اینکه خونریزی بیشتری را به دنبال دارد، شاید هم به دلیل اینکه میخواهند نیروهای اصلی خود را حفظ کنند و شاید هم برای غافلگیرکردن نیروهای امنیتی.
در غرب آفریقا، گروه «بوکوحرام» کودکان ولگرد یا دختران جوان را به صورت فردی یا گروهی میرباید تا در آینده از آنها بهعنوان بمبگذاران انتحاری استفاده کند. در عراق و سوریه تشکیلات داعش کودکانی را از مناطق تحت تصرف خود گردآوری کرده و آموزش داده است. این کودکان کاملا تحتتأثیر افکار داعش بوده و در اردوگاههای نظامی تعلیم دیدهاند. نام گردان مخصوص نوجوانان داعش «گردان شیربچههای خلافت» است و تاکنون تصاویر زیادی از آنها در فضای مجازی منتشر شده است. آنها علاوه بر انجام عملیات انتحاری، اعدامها را هم انجام میدهند.
«ژولیت توما»، سخنگوی یونیسف، میگوید «سربازگیری از کودکان در نقاط مختلف منطقه روبهافزایش است. کودکان نقش فعالتری دارند. آنها آموزش میبینند چگونه از اسلحه استفاده کنند، در نقاط تعیینشده نگهبانی دهند یا در موارد خاص بهعنوان عاملان انتحاری از آنها استفاده میشود».
اطلاعات زیادی از عامل انتحاری غازیعنتاب منتشر نشد. «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهوری ترکیه، گفت مهاجم ١٢ الی ١٤ سال داشته است. این انفجار در جریان مراسم جشن عروسی در نیمههای شب اتفاق افتاد. گفته میشود ٢٢ نفر از کشتهشدگان زیر ١٤ سال داشتند. برخی از مقامات ترکیه اظهار کردند ممکن است افراطگرایان بدون اینکه آن نوجوان مطلع باشد، از او بهعنوان یک ابزار انتحاری استفاده کرده و از راه دور کمربندش را منفجر کرده باشند؛ از این روش قبلا در عراق استفاده میشد.
سربازبچهها
تلویزیونهای محلی از حمله خنثیشده در شهر کرکوک گزارشهایی را پخش کردند. پلیس، نوجوانی را بازداشت و برهنه میکرد. نوجوان گریه میکرد و زار میزد. مقامات امنیتی گفتند این نوجوان ١٦ساله است. او یک شهروند عراقی اهل موصل بود؛ جاییکه هماکنون تحت تصرف داعش است و نیروهای ارتش عراق در حال زمینهسازی برای آزادی آن هستند.
«هشام الهاشمی»، پژوهشگر و نویسندهای که به دولت عراق درباره داعش مشورت میدهد، میگوید افراطگرایان دوباره فعالیت گردانهای جوانان را شروع کردهاند. این درواقع واکنشی به خسارتهایی است که آنها به تازگی در میادین جنگ عراق و سوریه متحمل شدهاند. به گفته او، نوجوانان را میتوان ساده استخدام و از آنها در مأموریتهای انتحاری استفاده کرد بهویژه بچههایی که دچار مشکلات پیچیده روحی- روانی هستند یا عزیزانشان را از دست دادهاند. او میافزاید به یک دختربچه نسبت به افراد بالغ، کمتر شکوتردید میکنند.
سربازبچههایی که از «رقه»، یکی از مهمترین پایگاههای داعش، گریخته و آموزش سلاح و روش استفاده از کمربندهای انفجاری را آموختهاند، گفتنیهای زیادی دراینباره داشتند. یک تحقیق که از سوی مرکز مبارزه با تروریسم آکادمی «وستپوینت» تهیه شده، نشان میدهد استفاده از کودکان در عملیات انتحاری از ٢٠١٥ تا ٢٠١٦ سه برابر شده است.
در این تحقیق آمده است: «این نوعی قدرتنمایی و جنگ روانی است؛ نشاندادن قدرت و نفوذ به موانع دفاعی و ایجاد خوف در قلوب سربازان دشمن. داعش از کودکان و نوجوانان به شکل نگرانکنندهای استفاده میکند».
این روشها در غرب آفریقا نیز مرسوم است؛ مثل حملهای که در آن یک دختربچه ١٠ساله خود را سال گذشته در یک بازار پرازدحام واقع در شهر «مایدوگوری» نیجریه منفجر کرد و ١٦ نفر را کشت. منابع امنیتی آن زمان گفتند او کمربند انفجاری داشته است.
در گزارشی که صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در آوریل منتشر کرد، آمده بود حملاتی که کودکان در آن نقش داشتهاند، در سالهای ٢٠١٤ تا ٢٠١٦ چهار برابر شده است. این حملات در شمال شرق نیجریه صورت گرفته؛ یعنی جایی که بوکوحرام در آنجا متمرکز و بین نیجریه و کامرون واقع است.
یونیسف میگوید حدود دوسوم مهاجمان کودک را دختران تشکیل میدهند. به گفته این سازمان، فقط در شش ماه نخست سال جاری میلادی ٣٨ مورد عملیات انتحاری کودکان در غرب آفریقا اتفاق افتاده است. «تیری دیلوین جان»، مسئول این سازمان در آفریقا، میگوید: «این اصلیترین ویژگی نزاع کنونی است».
شرق