پنجشنبه ۹ مرداد خبر کشته شدن کولبر جوان وزیر محمدی در مناطق مرزی نوسود در استان کرمانشاه منتشر شد، برای آن‌ها که خبرهای کولبران را تعقیب می‌کنند، آنچه رخ داد ادامه دردناک اما قابل پیش‌بینی روندی بود که پیش‌تر «احمد شهید»، گزارشگر ویژه پیشین حقوق بشر در ایران، در بند ۶۴ گزارش سالانه خود در ۱۳اسفند۱۳۹۰، «کشتار سیستماتیک کولبران کُرد ساکن در مناطق مرزی ایران» خوانده بود.
اما این بار متاثر از تجربه موفق هشتگ اعدام نکنید که به مدت ۲ ساعت، هشتگ نخست جهان شد و بیش از ده میلیون بار توییت شد، موجب شد برخی از کاربران توییتر فارسی به فکر زدن هشتگی برای کولبران بیفتند و این بار به جمهوری اسلامی بگویند کولبرها را نکشد. توفان توییتری با هشتگ اعتراضی #کولبر_نکشید که یکشنبه ۱۲ مرداد، ۹:۳۰ شب به‌وقت‌ایران شروع شد و تا لحظه تنظیم این گزارش بیش از ۱۲۲ هزار بار توییت شده و ترند اول ایران هم شد.
هم‌زمان با این کارزار و در توییت‌هایی که برای کولبران نوشته می‌شد، هشتگ #سوختبر_نکشید هم در توییتر از سوی کاربران استفاده شد و مورد توجه قرار گرفت. سوختبران، شهروندان مرزنشین بلوچ هستند که سوخت را از ایران با موتورسیکلت یا اتومبیل به پاکستان قاچاق می‌کنند و همچون کولبران هرازچندگاهی هدف تیراندازی ماموران مرزبانی قرار می‌گیرند و جانشان را از دست می‌دهند.
در مورد سوختبران، آمار دقیقی از کشته‌ها و زخمی‌ها در دسترس نیست، اما درباره کشتار کولبران در سال‌های اخیر، اطلاعات تقریبا دقیقی در دست است. در پنج سال اخیر از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، درمجموع ۳۶۸ کولبر کشته شده و ۵۹۵ کولبر مجروح شده‌اند.
تنها در سال ۲۰۱۹ میلادی درمجموع دست‌کم ۷۶ کولبر کُرد کشته و ۱۷۶ تن مجروح شدند. از این رقم در سال ۲۰۱۸ درمجموع ۲۳۱ نفر بود و این یعنی این‌که آمار کولبران جان‌باخته و مجروح در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۸، بیش از ۸ درصد افزایش یافته است.
همین آمار نشان می‌دهد که از این میان علت کشته شدن ۵۰ نفر و مجروح شدن ۱۴۴ نفر از این کولبران یعنی ۷۷ درصد از آنان، شلیک مستقیم نیروهای مرزبانی ایران بوده است. ۱ کولبر هم در اثر انفجار مین‌های کار گذاشته‌شده از سوی نیروهای امنیتی ایران جان باخته و ۱۱ کولبر را هم همین مین‌ها مجروح و برای همیشه معلول کرده است. ۷ نفر از این ۵۰ کولبر جان‌باخته هم کودکان زیر ۱۸ سال بودند.
در سال ۲۰۱۹ همچنین، سوانح طبیعی علت مرگ تعدادی از کولبران شده است. سوانحی مانند ریزش بهمن، سقوط از کوه یا یخ زدن در برف عامل کشته شدن ۲۳ کولبر و زخمی شدن ۱۹ کولبر دیگر شده است. یکی از این کولبران که در برف یخ زده است هم کودکی زیر ۱۸ سال سن بوده است. ۲ کولبر هم در سوانح رانندگی کشته و ۲ تن دیگر هم در همین سوانح مجروح شده‌اند. کولبران قربانی به ترتیب اهل استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه بوده‌اند.
سازمان حقوق بشری هه‌نگاو شنبه ۱۱ مرداد خبر داد که در ماه ژوئیه شش کولبر در ایران کشته شده و ۱۴ کولبر دیگر زخمی شده‌اند. از این تعداد ۵ جان‌باخته و ۱۱ زخمی هدف تیراندازی مستقیم نیروهای مرزبانی ایران قرار گرفته‌اند. در ماه ژوئن نیز ۷ کولبر با تیراندازی مستقیم ماموران مرزبانی ایران جان باختند و ۱۷ نفر هم مجروح شدند.
اما در همان حالی که کشتار و همچنین مرگ کولبران بر اثر خطرناک بودن کاری که ناچار از انجام آن هستند ادامه دارد، مقامات دولتی با این مرگ‌ها به‌صورت کاملا گزینشی برخورد می‌کنند. اظهار مواضع پراکنده و بی‌نتیجه درباره مرگ کولبران درنتیجه سرمازدگی یا سقوط و یا سایر حوادث طبیعی و سکوت درباره تیراندازی به کولبران و کشتن عامدانه آنان.
اما علاوه بر این موضع دوگانه، از طرف مردم هم همچنان که شکایت خانواده کولبران از ماموران انتظامی به خاطر شلیک به کولبران بی‌نتیجه می‌ماند، اعتراض به آن‌هم با مجازات مواجه می‌شود. در آخرین نمونه، کمتر از ده روز پیش، سوم مرداد، حکم دادگاه جمعی از فعالان مدنی شهر بانه به آنان ابلاغ شد که سه سال پیش در شهریور ۱۳۹۶، مقابل فرمانداری بانه به‌صورت مسالمت‌آمیز و در اعتراض به کشتار کولبران تجمع کرده بودند. این جمع ۱۰ نفره درمجموع بە ۳۰ ماه حبس، ۲۵۰ ضربە شلاق و پرداخت ۲۵۰ میلیون تومان جریمە نقدی محکوم شده‌اند.
این جمع ۱۰ نفره که هرکدام بە تحمل سه ماه حبس، ٢٥ ضربە شلاق و پرداخت ٢٥ میلیون تومان جریمە محکوم شده‌اند، در تجمع اعتراضی مردم بانه به کشته شدن دو کولبر درنتیجه تیراندازی مستقیم نیروهای مرزبانی ایران کشته شده بودند، بازداشت شدند و پس از مدتی به قید وثیقه آزاد شده بودند.
فعالان مدنی می‌گویند کولبری ناقض کرامت انسانی است و دفاع آنان نه از کولبری که از کولبران است که از سر ناچاری کولبری می‌کنند. ناچاری که «عبدالکریم حسین‌زاده» رییس فراکسیون حقوق شهروندی در مجلس دهم و نماینده اشنویه، راه‌حل آن را ازجمله در توزیع عادلانه قدرت و ثروت در کشور، تبعیض مثبت به نفع چهار استان درگیر کرونا و سرمایه‌گذاری در استان‌های مرزی براساس ظرفیت آن‌ها می‌داند.
کولبری بیش از هر چیز و اساسا نتیجه ناگزیر تحمیل فقر مفرط در حد گرسنه ماندن است چون تنها گرسنه ماندن موجب می‌شود کولبران حاضر شوند از یکی از خطرناک‌ترین راه‌‌های ممکن در دنیا، امرارمعاش کنند. «فقدان زیرساخت‌های اقتصادی و نبود سرمایه‌گذاری برای رفع آن»، «تخصیص منابع ملی به شیوه نامتناسب و مبتنی بر نادیده‌انگاری حاشیه به سود مرکز»، «نبود فرصت‌های شغلی و عدم برنامه‌ریزی برای اشتغال پایدار و درنتیجه بیکاری گسترده» و همه این‌ها در پرتو «نگاه امنیتی حکومت به مناطق کردنشین» از عوامل عمیق شدن و ساختاری شدن فقر در کردستان و مناطق کردنشین است که از نتایج آن، روی آوردن مردم به کولبری است.
اما هم‌زمان با شروع کارزار مجازی کولبر نکشید، به همت شبکه حقوق بشر کردستان، ۸۰ سندیکای کارگری در سراسر جهان با انتشار بیانیه‌ای مشترک با عنوان «کولبران را نباید فراموش کرد» خواستار توقف و پایان دادن به کشتار کولبران شدند. آن‌ها در این نامه سیاست‌های حکومت در ایران نسبت به کولبرها را محکوم کردند و از جمهوری اسلامی خواستند به این کشتار پایان دهد.
ایران وایر
